1. elektr maydon ta`sirida gazlarni tozalash. Trubali elektrofil`trlar

FILTRLARDA CHANGLI GAZNI TOZALASH JARAYONI
REJA:
1. ELEKTR MAYDON TA`SIRIDA GAZLARNI TOZALASH.
2. TRUBALI ELEKTROFIL`TRLAR.
3. PLASTIVALI ZLEKTROFIL`TR.
Jarayonning fizik asoslari. Elektr maydon ta`sirida gazlarni tozalash elektr razryadi yordamida gaz molekulalarining ionizatsiya kilinishiga asoslangan. Agar, gaz yukrri kuchlanishli uzgarmas tokga ulangan ikki elektrod orasida xrsil bulgan elektr maydoniga gaz yuborilsa, uning molekulalari ionizatsiyaga uchraydi, ya`ni musbat va manfiy zaryadlangan zarrachalarga ajraydi. Natijada ular kuch chizikdar yunalishida xarakat kilib boshlaydi. Zaryadlangan zarracha tezligining vektor yunalishi, uning musbat yoki


manfiyligiga boglik, bulsa, xarakat tezligi esa elektr maydoni kuchlanganligi bilan belgilanadi.

elektr maydon kuch
chiziklarining sxemasi
Agar elektr maydon kuchlanganligini 10000V dan oshirsak, ion va elektronlar kinetik energiya si shunchalik kattatashadiki, xarakat yulida uchragan gazning barcha neytrach molekulatarini musbat ion va erkin elektronlarga parchalaydi. Yangidan xrsil bo`lgan zaryadlar xam uz xarakat yunalishida gazlarni ionizatsiyaga duchor kiladi. Natijada tuxtovsiz ravishda ion xrsil buladi va xamma gaz ionizatsiyalanadi. Bunday jaraen zarbali ionizatsiya deb nomlanadi. Gaz tulik, ionizatsiyaga uchraganda, elektrodlar orasida elektr razryadi paydo bulishi uchun sharoitlar yaratiladi. Agar, elektr maydon kuchlanganligi yanada oshirilsa, uchkun sakrab utishi, keyin esa elektr utishi va elektrodlar KiiCKa tutashuvi bulishi mumkin. Bunday xrdisalar oldini olish uchun turli jinsli elektr maydoni xrsil kilinadi. Buning uchun, truba ukidan yoki ikki parallel plastinalar orasida tortilgan ingichka simlar kurinishida elektrod yasatadi. Sim oldida elektr maydon kuchlanganligi juda yukrri bulib, truba yoki plastina tomonga yakinlashgan sari kamayib boradi. Shuni aloxida ta`kidlash kerakki, truba yoki plastina oldidagi maydon kuchlanganligi shundayki, uchkun va elektr utish xrdisalari ruy bermaydi.
Tulik, ionizatsiyaga oid maydon kuchlanganligida elektrodlar orasida "tojli" razryad xrsil buladi. Bunda butunlay ionizatsiyaga uchragan gaz katlami chuedanib, nur va charsillangan ovoz chikdradi. "Toj" xrsil kiladigan elektrod "tojli" elektrod deb nomlanadi. Truba yoki plastina kurinishidagi kdrama -karshi zaryadlangan elektrod - chuktkruvchi elektrod deb ataladi.
"Tojli" elektrod manfiy, chuktiruvchi esa - musbat kutbga ulanadi. Bunday xrlatlarda elektrodlarga juda yukrri kuchlanish berish mumkin. "Toj" xrsil bulishi bilan ikkata ishorali ion va erkin elektronlar paydo buladi. Elektr maydon kuchlanganligi ta`sirida ionlar tojli elektrod tomon xarakat kiladi va unda neytrallanadi.
Manfiy ion va erkin elektronlar chuktiruvchi elektrod tomon yunaladi. Yul-yulakay chang va tomchilar bilan tuknashib, ularga uz zaryadi ni utkazadi va chuktiruvchi elektrod tomon olib ketadi. Natijada chang yoki tuman zarrachalari shu elektrodda chukadi. Gazdagi chang zarrachalarining asosiy kismi manfiy zaryadlanadi, chunki musbat ionlarga Karaganda xarakatchan manfiy elektron va ionlar chuktiruvchi elektrodga etguncha katta masofani bosib utadi. Shuning uchun xam, gazdagi zarrachalar bilan ularning tuktdashish extimoli katta. Fakat "tojli" elektrod atrofidagi musbat zaryadlangan ionlar bilan tuknashganda, chang yoki tuman zarrachalarining kichik bir kismi "tojli" elektrodda chukadi. Manfiy zaryadlangan ionlar, chang yoki tuman zarrachalari chuktiruvchi elektrodga etganda, unga uz zaryadini beradi va ogirlik kuchi ta`sirida chukadi. Bunday chuktirish jarayoni elektrofil`trda olib boriladi.
Elektrodlarga utirib qolgan chang zarrachalarining zararli ta`sirini kamaytirish maksadida, vakti-vakti bilan elektrodlarga utirib qolgan zarrachalar silkitib tushiriladi yoki elektrofil`trga kiritilishdan avval changli gaz namlanadi (utkazuvchanligini oshirish uchun). Lekin, 1azning temperaturasi shudring nuktasidan pasayib ketishi mumkin emas.
Chtngli gazlar tarkibidagi katti k zarrachalarni elektr maydoni ta`sirida tozatash, boshka usullarga Karaganda kupgina afzatliklarga ega. Chuktirish kurilmalarida, ya`ni tsiklon, engli fil`tr, skrubberlarda ogirlik va markazdan krchma kuch ta`sirida mayla zarrachalarni ajratib bulmaydi.
Turli jinsli gaz aratashmazarini elektr maydon ta`sirida ajratish elektrodlarda amalga oshiriladi. Chang va tutunlarni tozalash uchun kuruk., tumanlarni tozatash uchun esa - xud elektrofil`trlar kullanidadi.