1-Laboratoriya mashg’ulot. 1-ish: Eritrotsitlarning osmotik chidamligini aniqlash. Nazariy tushuncha

1-Laboratoriya mashg’ulot. 1-ish: Eritrotsitlarning osmotik chidamligini aniqlash. Nazariy tushuncha

---

---

1-Laboratoriya mashg’ulot.
1-ish: Eritrotsitlarning osmotik chidamligini aniqlash.
Nazariy tushuncha.
Eritrotsitlar o’z atrofidagi suyuqlik kontsentratsiyasining o’zgarishiga chidash
xususiyatiga ega. Agar odam yoki issiqqonli hayvonning bir tomchi qoni osh
tuzining izotonik (0, 9 % li yoki 0,85 % li) eritmasiga solinsa, eritrotsitlar bilan osh
tuzi eritmasi orasida dinamik tenglik hosil bo‗ladi, chunki eritrotsitlardan eritmaga
chiqayotgan va eritmadan eritrotsitlarga kirayotgan suv miqdori bir-biriga teng
bo’ladi. Bunday sharoitda eritrotsitlarning shakli va hajmi o’zgarmaydi. Osh
tuzining yuqori kontsentratsiyali (gipertonik) eritmasida esa eritrotsitlar burishib,
hajmi kichrayadi, chunki bunday sharoitda ular o’zidagi suvni eritmaga chiqaradi.
Aksincha, konsentratsiyasi kuchsiz bo’lgan osh tuzi (gipotonik) eritmasida
eritrotsitlar bo’rtadi; chunki bunda eritrotsitlar eritmadan suv shimadi. Bunday
eritmaning kontsentratsiyasi pasaytirib borilsa, eritrotsitlar ichiga suv ko’p kirib,
ularning hajmi kattalasha boradi. Eritmaning kontsentratsiyasi ma`lum darajaga
yetgach, eritrotsitlar yorila boshlaydi. Ular asosan osh tuzining 0,45 % li
eritmasida yorila boshlab, 0,35-0,30 % li eritmasida butunlay yorilib bo’ladi.
Eritrotsitlar yorilib, tashqariga gemoglobin chiqishi gemoliz deyiladi. Plazmada
osmotik bosimning kamayishi yoki eritroyitlarga spirt, ishqor, kislota, xloroform
va efir ta`sir etishi natijasida gemoliz ro’y beradi. Butunlay gemolizlangan qon
tiniq qizil rangga kiradi va u lak qon deb ataladi. Ishning maqsadi: Qonning
osmotik gemolizini hosil qilish va gemolizlangan qon bilan gemolizlanmagan
qonni bir-biridan ajrata bilishni o’rganishdan iborat. Ishni olib borish uchun zarur
bo‘lgan jihozlar:
Yog’och shtativ, 8 ta probirka, osh tuzining: 0,90; 0,60; 0,55; 0,45; 0,40; 0,35;
0,30; 0,25 % li eritmalari. Ishni bajarish tartibi; Buning uchun probirkalarni
shtativga joylab, ularning har qaysisiga yuqoridagi eritmalardan alohida-alohida 2-
3 ml. dan quyib, ustiga 20 mm 3 . dan fibrinsizlantirilgan qon yoki odam qoni
tomiziladi. Probirka engil chayqatilib, uy haroratida bir oz saqlanadi. So‗ngra

---

---

probirkadagi eritmalarning rangiga qarab, qaysi probirkada chala va qaysi

probirkada to’la gemoliz sodir bo’lganligi aniqlanadi. Agar eritrotsitlar eritmada
yorilmasa, eritma tagiga cho’kadi. Ular osh tuzining 0,45 % li eritmasida minimal,
0,34 % li eritmasida esa maksimal darajada yoriladi. Turli kasal-liklarda (sariq,
kamqonlikda) eritrotsitlarning chidamlilik darajasi o’zgaradi pasayadi. Topshiriq
Tajriba tugagach, natijasini daftaringizga yozib oling. 1. Osmotik bosim deb
nimaga aytiladi? 2. Gemolizlangan va gemolizlanmagan qon bir-biridan qanday
farq qiladi?

http://fayllar.org