1-Мустақил иш топшириқлари. Электр катталиклар

1-Мустақил иш топшириқлари.
Электр катталиклар (заряд,ток,кучланиш,энергия, қувват, электр занжирларнинг актив ва пассив элементлар), электр занжирларнинг асосий электр элементлари (актив ва реактив қаршиликлар фарқи, конденсатор ва индуктивлик ғалтакларнинг хусусиятлари), электр схемаларни Кирхгоф қонунлар асосида хисоблаш мавзусида назарий ва мавзулаштирилган амалий масалалар.
Электр қаршилик

Маълумки, электр зарядларнинг йўналган харакатига электр токи дейилади. Электр зарядлари ўз харакатида бошқа заряд, атом ва малекулалар билан тўқнашадилар. Бунда зарядларнинг тезлиги ва кинетик энергияси камаяди. Лекин электр майдон таъсирида зарядларнинг тезлиги яна ошади. Янги тўқнашишда эса тезлиги яна камаяди. Натижада ўтказгичда зарядларнинг бир текис харакати ўрнатилади. Шундай қилиб ўтказгич зарядларнинг харакатига қаршилик кўрсатади.

Қаршиликка тескари катталик электр ўтказувчанлик дейилади ва g билан белгиланади.

Ўтказгичнинг материали, узунлиги ва кўндаланг кесими маълум бўлса, унинг қаршилиги қуйидагича аниқланади.

Қаршиликнинг температурага боғлиқлиги

ёки
Ом қонуни

Берк занжирда ток қиймати электр юритувчи куч қийматига тўғри пропорционал, ички ва ташқи қаршиликларнинг йиғиндисига тескари пропорционал бўлади:

ёки Агар R=0 бўлса
Иш, энергия ва қувват

Истеъмолчидаги зарядларни кўчиришда бажарилган иш қуйидагича топилади:

, ,
эканлигини топамиз. Бунда; - манбада иссиқликка айланган энергия ташқи занжирда сарф қилинадиган энергия .

Ишнинг бажариш тезлиги қувват дейилади.

(Вт)-манбанинг қуввати.

(Вт) – истеъмолчининг қуввати.

(Вт) – исроф бўлган қувват.

Жоуль – Ленц қонуни

Иссиқликка айланувчи электр энергия;

(ж) ёки (кал).
Қаршиликларни кетма – кет улаш

1.1-расм
, ,

Ток кучи занжирнинг барча қисмларида бир хил бўлгани учун,

бўлади.

Қаршиликлардаги кучланишларни уларнинг қисқичларидаги потенциаллар айирмаси билан ифодалаш мумкин:

тенгламани ҳадма –ҳад токка бўлсак, қуйидагини топамиз:

ёки - занжирнинг умумий қаршилиги.