1. Mustamlakachilik davrida Turkiston arxivlari tizimi

Reja:

• 1.Mustamlakachilik davrida Turkiston arxivlari tizimi.
• 2. Rossiya imperiyasining Turkistonda idoraviy arxiv hujjatlarini saqlash borasida amalga oshirgan siyosati.
• 3. Turkiston general-gubematorligi devonxonasi arxivi.

0‘zbekistonning tarixini o‘rganishda arxivlarda saqlanayotgan arxiv hujjatlari va yozishmalaming ahamiyati benihoyat kattadir. Bu ortiqcha tushuntirish va izohga hojat bo‘lmagan haqiqat. Lekin, ularni topish, o‘rganish va o‘z o‘rnida foydalanish o‘ta qiyin, bu tadqiqotchida chuqur bilim, maxsus malaka, qvmt, sabot va matonat talab qiladi. Arxiv hujjatlarini jamiyat hayotini o‘rganishda o‘mi beqiyosdir. 0 ‘rta Osiyo xonliklari: Buxoro, Xiva va Qo‘qon xonliklarining davlat arxivi o‘tgan asrda, ya’ni 1865, 1876-yillardan keyin, ya’ni xonliklar Rossiya impyeriyasi harbiylari tomonidan bosib olinganidan keyin, Rossiyaga olib ketildi hamda muzey va kutubxonalarda saqlandi. Ulaming - ijtimoiy-iqtisodiy hayotga oid qismi, 1960-yildan keyin Toshkentga 0 ‘zbekiston Markaziy davlat tarix arxiviga qaytarildi.

• 0‘zbekistonning tarixini o‘rganishda arxivlarda saqlanayotgan arxiv hujjatlari va yozishmalaming ahamiyati benihoyat kattadir. Bu ortiqcha tushuntirish va izohga hojat bo‘lmagan haqiqat. Lekin, ularni topish, o‘rganish va o‘z o‘rnida foydalanish o‘ta qiyin, bu tadqiqotchida chuqur bilim, maxsus malaka, qvmt, sabot va matonat talab qiladi. Arxiv hujjatlarini jamiyat hayotini o‘rganishda o‘mi beqiyosdir. 0 ‘rta Osiyo xonliklari: Buxoro, Xiva va Qo‘qon xonliklarining davlat arxivi o‘tgan asrda, ya’ni 1865, 1876-yillardan keyin, ya’ni xonliklar Rossiya impyeriyasi harbiylari tomonidan bosib olinganidan keyin, Rossiyaga olib ketildi hamda muzey va kutubxonalarda saqlandi. Ulaming - ijtimoiy-iqtisodiy hayotga oid qismi, 1960-yildan keyin Toshkentga 0 ‘zbekiston Markaziy davlat tarix arxiviga qaytarildi.

Ashtarxoniy Ubaydullaxon (1702-1711-yy.) hukmronligi davridan boshlab, “quli-i qushbegi” roli hokimiyat tizimida о‘sib borgan. Mang‘itlar hukmronligi davriga kelib, XIX asming boshidan boshlab, to mang‘itlar sulolasining qulashiga qadar, ya’ni 1920-yilgacha qulii qushbegi lavozimi - “qushbegi-i bolo” deb o‘zgaitirilib — “premerministr” lavozimini anglatgan. Rossiya istilosiga qadar mang‘itlar sulolasi davrida qushbegi eng oliy mansab hisoblangan. Aslida bu 39 mansab egasi Bosh vazir vazifasini bajargan. U amirlikda o‘z vazifasi va majburiyati bo‘yicha amirdan so‘ng birinchi mansabdor shaxs hisoblangan.

• Ashtarxoniy Ubaydullaxon (1702-1711-yy.) hukmronligi davridan boshlab, “quli-i qushbegi” roli hokimiyat tizimida о‘sib borgan. Mang‘itlar hukmronligi davriga kelib, XIX asming boshidan boshlab, to mang‘itlar sulolasining qulashiga qadar, ya’ni 1920-yilgacha qulii qushbegi lavozimi - “qushbegi-i bolo” deb o‘zgaitirilib — “premerministr” lavozimini anglatgan. Rossiya istilosiga qadar mang‘itlar sulolasi davrida qushbegi eng oliy mansab hisoblangan. Aslida bu 39 mansab egasi Bosh vazir vazifasini bajargan. U amirlikda o‘z vazifasi va majburiyati bo‘yicha amirdan so‘ng birinchi mansabdor shaxs hisoblangan.