1. Sun’iy va tabiiy zamin

1. Sun’iy va tabiiy zamin
Poydevordan uzatiluvchi bosimni qabul qiluvchi grunt qatlamiga
zamin deb nom berilgan. Zamin ikki turga boiinadi: tabiiy va sun’iy
zaminlar. Tabiiy zamin grunt tabiatda qanday b o isa shunday holatda
bo’ladi, sun 'iy zamin esa inshoot barpo etilgunga qadar gruntni turli usullar
yordamida raustahkamlash (zichlash yoki qotirish) oqibatida yuzaga
keladi..
Binolar uchun zamin, ba’zi inshootlar uchun esa xomashyo sifatida
foydalaniladigan tog‘ jinslari grunt deb ataladi. Demak, har qanday tog‘
jinsi grunt b o iish i uchun u bosim ta’sirida ishlashi kerak. Shuningdek,
gruntni tuproqdan farqlay bilish lozim. Tuproq yer yuzasidagi chiqindi
qatlam bo’lib, inshoot uchun maydon tekislanayotgan vaqtda zamin
yuzasidan olib tashlanadi.
„Gruntlar mexanikasi" fanining asosiy maqsadi tog‘ jinslarining
yemirilishi natijasida hosil bo‘luvchi o‘zaro bogianmagan yoki kuchsiz
bogiangan mayda zarralardan tashkil topgan jinslar hossasini oiganishdir.
Bunday jinslar zarralari orasida g ‘ovaklar mavjudligi bilan boshqa
jinslardan farqlanadi.

2. Poydevor nima?

Inshootdan tushayotgan yukni
zaminga uzatish bilan birga uning turg‘unligini ta’minlovchi yer osti,yoki
suvosti qunlma poydevor deb ataladi. -rasmda tabiiy zaminda joylashgan
sayoz poydevor chizmasi tasvirlangan b o iib , lining asosiy qismlari
quyidagilardan iborat.
Poydevomi inshootdan ajratib
turuvchi sath poydevorning ustki
pog'onasi (a-a), uni zamindan ajratib
turuvchi sath esa poydevorning tag
yuzasi (b-b). poydevorning yon yuzalari
(a-b) uning qitralari deb ataladi.
Yer yuzasidan poydevor tag
sathigacha boigan masofa poydevor
chuqurligi (H) deyiladi.

3. Grunt nima?

Binolar uchun zamin, ba’zi inshootlar uchun esa xomashyo sifatida
foydalaniladigan tog‘ jinslari grunt deb ataladi. Demak, har qanday tog‘
jinsi grunt b o iish i uchun u bosim ta’sirida ishlashi kerak. Shuningdek,
gruntni tuproqdan farqlay bilish lozim. Tuproq yer yuzasidagi chiqindi
qatlam bo’lib, inshoot uchun maydon tekislanayotgan vaqtda zamin
yuzasidan olib tashlanadi.
Hozirgi zamon binokorlik ishlariga oid hujjatlarda (qurilish
mezonlari va qoidalari; mezonlar va texnik ko‘rsatmatar va h.) tabiiy
zaminlami tashkil etuvchi gruntlar quyidagi turlarga boiinadi: qoya
gruntlari, yirik zarrali gruntlar, qumli va loyli gruntlar

4. Gruntlarni tarkibi?

Tabiatdagi gruntlar umuniy holatda bir-biridan tubdan farqlatiuvchi
uch qismdan tashkil topgan jism deb qaraladi. Ushbu qismlar
quvidagi lardan tashkil topadi: f/tï/rt‘i/-mineral zarrachalar; suyuq -
g‘ovaklardagi suvlar ; gaz - havo (1,4-rasm).
Gruntning tuzilmasi uning tashkil topish sharoitlari va keyingi davr
o ‘zgarishlari jarayoniga bog'liq, shuningdek, tarkibidagi minerai
zarrachalaming o'ichamlari va shakli ham katta ahamiyat kasb etadi.
Cho‘kindi turkumidagi gruntlar, asosan uch hil tuzilishda: donador,
po‘kaksL*non va zanjirsiraou boiishi muinkin.
Gruntning donador shakli uning sochiluvchan turiga
(qum, shag'al) xos b o iib , zarralarining o‘zaro joylashuvi ularning hosil
b o iish sharoitiga bog‘liq. Shuning uchun ular tabiatda o‘ta g‘ovak bilan
zich holat orasida b o iish i mumkin. Po‘kaksimon shakl
loysimon gruntga xos. Loyli zarralar sirtida elektr muvozanatini saqlagatii
bois birlamchi holatda qanday bogianishda bo‘lgan bo’lsa, suvda cho‘kish
sharoitida ham shu holatni saqlaydi. Bu esa, o‘z navbatida, gruñida
p o ‘kaksimon tuzilma hosil qiladi.
Gruntning zanjirsimon shakli yengil va kichik
zarralaming suvda cho‘kishidan hosil boiadi. Bu zarralar uzoq vaqt suvda
muallaq holda turib qolib, o ‘zaro birlashuvi natijasida to‘p-to"p boiib
cho‘kadi.
Gruntlarning yuqorida qayd etilgan qismlarining hossalari, shakli,
hajmi, miqdori hamda ular orasidagi o‘zaro munosabat ularning umumiy
fizik hossalarini belgilaydi.
Gruntning qattiq qismi. Grunt tarkibidagi qattiq qism minerai
zarralar majmuidan iborat b o iib , ularning oicham lari bir necha
santimetrdan tortib, millimetrning mingdan bir ulushidan ham kichik
miqdorni tashkil etadi. Grunt tarkibining tuzilmalari
a-donador, h-po 'kaksimon e-zanjirsimon.
Gruntning qattiq qismini shag’al (oichami >20 mm), tosh (20 -
2,0 mm), qum (2,0- 0,05 mm), chang (0,05 - 0,005 mm) va loy ( <0,005
mm) zarralari tashkil etadi. Ushbu oicham lar tajriba yordamida
gruntning donadorlik tarkibini saralash orqali aniqlanadi.

5. Suvga tuyingan gruntlarninng tarkibi?

6. Yirik zarrali toshli gruntlarga?
7. Yirik zarrali toshli gruntlar turkumi?
8. Qumli gruntlar mineral zarralarninng kattaligiga qarab kuyidagilarga ajraladi.
9. Qumli gruntlar mineral zarralarninng kattaligi?
10. Loyli gruntlar plastik soniga karab qaysi turkumlarga bulinadi?
11. Loyli gruntlar mineral zarralarninng kattaligi.
12. Suvninnng grunt tarkibidagi turlari?
13. Gruntlar tarkibidagi xavo turlari?
14. Gruntlarninng stroqturasi?
15. Grunt teksturasi?
16. Grunt zichligi?
17. Grunt zarralarining zichligi?
18. Quroq gruntninng zichligi?
19. Gruntninng tabiiy namligi?
20. Govvaklik koeffichienti nima?
21. Gruntninng qaysi fizik kursatgichlari laboratoriya sharoitida tajribalar otkazish natijasida aniqlanadi?
22. Gruntninng suvga toyinganlik darajasi?
23. Gruntninng qaysi fizik korsatgichlari formulalar yordamida aniqlanadi?
24. Gruntninng klassifikastion kursatgichlariga nimalar kiradi?
25. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
26. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
27. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
28. Er osti suvlardan pastda joylashgan gruntninng zichligini topish formulasi?
29. Qumli gruntlarniing zichlanganlik xolatini topish formulasi?
30. Qumli gruntlarniing zichlanganlik xolatini bolgan xoll?
31. Loyli gruntlarninng plastiklik sonini topish formulasi?
32. Loyli gruntlarninng plastiklik sonini ?
33. Loyli gruntlarninng holat korsakichi topish formulasi.?
34. Loyli gruntlarninng holat korsakichi bolganda?
35. Loyli gruntlarninng holat korsakichi bolganda?
36. Gruntlarni kompression siqilishini?
37. Gruntninng tashqi bosim tasirida kompression siqilishi va ularninng govvakliglarini uzgarish darajasini topish ifodasi?
38. 22
Gruntninng siqilish koeffichienti formulasi?
39. Gruntning nisbiy siqilish koefistienti formulasi?
40. Gruntlarni deformastiya modulini kompression tajribalardan aniqlash formulasi?
41. Ota choquvchan, bush loyli gruntninng tashqi bosim tasirida kompression siqilishi va ularninng govvakliglarini uzgarish darajasini topish ifodasi?
42. Rasmda kursatilgan 3 ta kompresion chizigidan qaysi biri eng bush hisoblanadi?
43. Gruntnninng en tomonga bosish koeffichienti ?
44. Gruntnninng en tomonga kengayish koeffichienti topish formulasi?
45. Gruntlarninng nisbiy choqish koeffichienti (Lyoss gruntlarga xos uta choquvchanlik)?
46. Boshlangich choqish bosimini tavsifi?
47. Sochiluvchan qumli gruntlarninng Kulon qonuniga mos mustaxkamlikgi?
48. Diagrammada Kulon mustaxkamlik qonuniga asoslangan qumli grunt diagrammasini kursating?
49. Diagrammada Kulon mustaxkamlik qonuniga asoslangan loyli grunt diagrammasini kursating?
50. Sochiluvchan qumli gruntlarninng Mor qonuniga mos mustaxkamlikgi?
51. Govaklardagi suvninng neytral bosimi?
52. Er osti suvlarininng oqishi Darsi qonuni (qum va shagal grunt uchun)?
53. Er osti suvlarininng oqishi Darsi qonuni (loyli grunt uchun)?
54. Filtastiya koeffichienti?
55. J. Bussinesk oq kuch tasiri ostida xosil bolgan kuchlanishlarni aniqlashda qaysi nazariya asos bolib qabul qilingan?
56. J. Bussinesk oq simmetrik kuch tasiri ostida xosil bolgan radial (bosh ) kuchlanishlarni aniqlash ifodalari?
57. J. Bussinesk oq simmetrik kuch tasiri ostida xosil bolgan kuchlanishlarni aniqlash.?
58. Kuchlanishlarni topish burchak usuli. Turtburchak shaklidagi poydevor uchi orqali utgan oq choqurligi buyicha tarqalgan kuchlanishlarni aniqlash ifodasi?
59. Kuchlanishlarni topish burchak usuli?
60. Kuchlanishlarn topish burchak usuli. Turtburchak shaklidagi poydevor yuzasidan, shu jumladan markazdan utgan oq choqurligi buyicha tarqalgan kuchlanishlarni aniqlash ifodasi?
61. Tekis masala holda elastik muxitlarda vujudga kelgan bosh kuchlanilar ifodasi?
62. Tekis va fazorfiy masala orasidagi asosiy tafovut?
63. Grunt qatlamlaridan xosil bolgan xususiy ogirligi hisobiga xosil bolgan bosimni aniqlash ifodasi
64. Boshlangich kritik kuch tasirida zaminda kanday prosteslar ruy beradi?
65. Chegaraviy kritik kuch tasirida zaminda kanday prosteslar ruy beradi?
66. Boshlangich kritik kuchni topish va uninng KMK dagi ifodasi?
67. Zaminga uzatilaetgan kritik kuchlar tasirida zaminda xosil bolgan prostesslarni tavsifi?
68. Qiyaliklarning stilindr sirt boyicha siljish ustivorligini zaxira koefistientini aniqlash?
69. Qiyaliklarning siljish ustivorligini Shaxunyanst usuli boyicha koefistientini aniqlash?
70. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri kiyaliklarininng ogishi va burchagi. Yirik bulakli tog jinslar
71. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri kiyaliklarininng ogishi va burchagi. Qum aralash yirik bulakli tog jinslar?
72. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri kiyaliklarininng ogishi va burchagi. Mayda va changsimon qumlar, less gruntlar?
73. Vertikal loyli grunt ustuninnig ustivorlik xolati?
74. Qumli eki shagal grunt kiyaligini ustivor xolati?
75. Zaxira koeffitsient bu nima?
76. Zaxira koeffitsienti turg’unlik bilan bog’lik bolgan masalalar yechishdagi qiymatlari?
77. Tirgak devorlar turlari?
78. Tirgak devorga aktiv bosimini pasaytirish yollari?
79. Aktiv bosim tasirida tirgak devor qaysi yunalishga ogadi?
80. Passiv bosim tasirida tirgak devor qaysi yunalishga ogadi?
81. Tirgak devorga tasir etaetgan aktiv bosim (qum va shagal grunt)?
82. Tirgak devorga tasir etaetgan passiv bosim (qum va shagal grunt?
83. Tirgak devorga tasir etaetgan aktiv bosim (loyli grunt)?
84. Poydevorlarni ishlash prinstipiga qarab ajratish (sayoz poydevorlar)?
85. Tasmasimon poydevor tag yuzini berilgan hisobiy karshilik buyicha aniqlash ifodasi?
86. Zamin choqishini KMK asosida xisoblash ifodasi?
87. Poydevor ostida vertikal N, gorizontal Q va moment M kuchlar tasirlari ostida hosil bolgan kuchlanishlar topish ifodasi?
88. Osma svaylarninng yoq kutarish kobiliyatini aniqlash ifodasi?
89. Ustun svaylarninng yoq kutarish kobiliyatini aniqlash ifodasi?
90. Poydevor (rostverk) orqali svaylarga uzatiladigan zurikishni aniqlash?
91. Suniy zaminlar va ularninng turlari?(mexanik ussullar va loyli nam gruntlar).
92. Suniy zaminlar va ularninng turlari.(suvga tuyingan gruntlarni mexanik ussullari)?
93. Suniy zaminlar va ularninng turlari.( gruntlarni ximiyoviy kotirish ussullari)?
94. Yol poyi tuzilishi?
95. Avatomobil yollari zaminini namlanish darajasiga karab zamin gruntlari necha turga ajratiladi?
96. Yol kurilishida qaysi gruntlar maxsus kategoriyaga kiritilgan?
97. Qaysi gruntlar bush gruntlar kategoriyasiga kiradi?
98. Qaysi gruntlar lesslar deb aytiladi?
99. Qaysi gruntlar dren (uzidan suv utkazuvchan) turkumiga kiradi?
100. Kupchish nisbiy deformastiyasi?
101. Gruntlar kupchish darajasiga kora qaysi turlarga bolinadi?
102. Gruntlar muzlash oqibatida kupchish darajasiga kora qaysi turlarga bulinadi?
103. Loyli gruntlar plastik soniga karab qaysi turkumlarga bulinadi?
104. Loyli gruntlar mineral zarralarninng kattaligi
105. Suvninnng grunt tarkibidagi turlari?
106. Gruntlar tarkibidagi xavo turlari?
107. Gruntlarninng stroqturasi?
108. Grunt teksturasi?
109. Grunt zichligi?
110. Grunt zarralarining zichligi?
111. Quroq gruntninng zichligi?
112. Gruntninng tabiiy namligi?
113. Govvaklik koeffichienti nima?
114. Gruntninng qaysi fizik kursatgichlari laboratoriya sharoitida tajribalar otkazish natijasida aniqlanadi?
115. Gruntninng suvga toyinganlik darajasi?
116. Gruntninng qaysi fizik kursatgichlari formulalar yordamida aniqlanadi?
117. Gruntninng klassifikastion korsatgichlariga nimalar kiradi
118. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
119. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
120. Gruntni suvga toyinganlik darajasi bolgan xol?
121. Er osti suvlardan pastda joylashgan gruntninng zichligini topish formulasi?
122. Qumli gruntlarning zichlanganlik xolatini topish formulasi?
123. Qumli gruntlarniing zichlanganlik xolatini bolgan xoll?
124. Loyli gruntlarning plastiklik sonini topish formulasi?
125. Loyli gruntlarninng plastiklik sonini ?
126. Loyli gruntlarninng holat korsakichi topish formulasi xaqida.?
127. Loyli gruntlarninng holat korsakichi bolganda?
128. Loyli gruntlarninng holat korsakichi bolganda?
129. Gruntlarni kompression siqilishini xisobi?
131. Gruntninng siqilish koeffichienti formulasi?
132. Gruntning nisbiy siqilish koefistienti formulasi?
135. Rasmda kursatilgan 3 ta kompresion chizigidan qaysi biri eng bush hisoblanadi?
136. Gruntnninng eng tomonga bosish koeffichienti ?
137. Er osti suvlarininng oqishi Darsi qonuni (qum va gel grunt uchun)?
138. Er osti suvlarininng oqishi Darsi qonuni (qumli grunt uchun)?
139. Filtastiya koeffichienti nima?
140. Bussinesk J. oq kuch tasiri ostida xosil bolgan kuchlanishlarni aniqlashda qaysi nazariya asos bolib qabul qilingan?
141. J. Bussinesk oq simmetrik kuch tasiri ostida xosil bolgan normal (bosh ) kuchlanishlarni aniqlash ifodalari?
142. J. Bussinesk oq simmetrik kuch tasiri ostida xosil bolgan kuchlanishlarni aniqlash usullari.
143. Kuchlanishlarni topish burchak usuli. Tortburchak shaklidagi poydevor uchi orqali otgan oq choqurligi buyicha tarqalgan kuchlanishlarni aniqlash ifodasi?
144. Kuchlanishlarni topish burchak usuli. Tortburchak shaklidagi poydevor yuzasidan, shu jumladan markazdan otgan oq choqurligi buyicha tarqalgan kuchlanishlarni aniqlash ifodasi?
145. Tekis masala holda elastik muxitlarda vujudga kelgan bosh kuchlanilarni aniqlash?
146. Tekis va fazorfiy masala orasidagi asosiy tafovut keltiring?
147. Grunt qatlamlaridan xosil bolgan xususiy og’irligi hisobiga xosil bolgan bosimni aniqlash
148. Boshlangich kritik kuch tasirida zaminda qanday prosteslar roy beradi?
149. Chegaraviy kritik kuchlar tasirida zaminda qanday prosteslar roy beradi?
150. Boshlang’ich kritik kuchni topish va uninng KMK dagi ifodasini keltiring
151. Zaminga uzatilayotgan kritik kuchlar tasirida zaminda xosil bolgan prostesslarni tavsiflang
152. Qiyaliklarning stilindr sirt boyicha siljish ustivorligini zaxira koefistientini aniqlash?
153. Kiyaliklarning siljish ustivorligini Shaxunyanst usuli boyicha koefistientini aniqlash?
154. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri kiyaliklarininng ogishi va burchagi. Yirik bulakli tog jinslar
155. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri kiyaliklarininng ogishi va burchagi. Qum aralash yirik bulakli tog jinslar?
156. Gruntlarninng kotarma (yol poyini) en bagri qiyaliklarininng ogishi va burchagi. Mayda va changsimon qumlar, less gruntlar?
157. Vertikal loyli grunt ustuninnig ustivorlik xolati?
158. Qumli yoki shag’al grunt kiyaligini ustivor xolati?
159. Zaxira koeffitsentienti bu nima?
160. Zaxira koeffichienti turgunlik bilan boglik bolgan masalalar echishdagi kiymatlari?
161. Tirgak devorlar turlari?
162. Tirgak devorga aktiv bosimini pasaytirish yollari?
163. Aktiv bosim tasirida tirgak devor qaysi yunalishga ogadi?
164. Passiv bosim tasirida tirgak devor qaysi yunalishga ogadi?
165. Tirgak devorga tasir etaetgan aktiv bosim (qum va shagal grunt)?
166. Tirgak devorga tasir etayotgan passiv bosim (qum va shagal grunt?
167. Tirgak devorga tasir etaetgan aktiv bosim (loyli grunt)?
168. Poydevorlarni ishlash prinstipiga qarab ajratish (sayoz poydevorlar)?
169. Poydevorlarni ishlash prinstipiga qarab ajratish (svayli poydevorlar)?Tasmasimon poydevor tag yuzini berilgan hisobiy karshilik buyicha aniqlash ifodasi?
170. Zamin choqishini KMK asosida xisoblash ifodasi?
171. Poydevor ostida vertikal N, gorizontal Q va moment M kuchlar tasirlari ostida hosil bolgan kuchlanishlar topish ifodasi?
172. Osma svaylarninng yoq kutarish kobiliyatini aniqlash ifodasi?
173. Ustun svaylarninng yoq kutarish kobiliyatini aniqlash ifodasi?
174. Poydevor (rostverk) orqali svaylarga uzatiladigan zurikishni aniqlash?
175. Suniy zaminlar va ularninng turlari? (mexanik ussullar va loyli nam gruntlar).
176. Suniy zaminlar va ularninng turlari.(suvga tuyingan gruntlarni mexanik ussullari)?