1-Tema: Elektr tutiniwshilardiñ ùskinelerin quriw qaģiydalarina kòre gruppalaw

1-Tema:Elektr tutiniwshilardiñ ùskinelerin quriw qaģiydalarina kòre gruppalaw.
. Joba :
I. Elektr úskenelerdi oshiriw botinsha texnikalıq ilajlar.
II. Elektr úskenelerdi oshiriw waqtında qawipsizlik uranların ashiw,
jumıs jayınn tosiw..
III. Elektr úskenelerdi oshiriw waqtında kernew joqligin tekseriw.

I. Elektr úskenelerdi oshiriw boyinsha texnikalıq ilajlar.
Jumıs orınlaw ushın jumıs jayın tayarlawda kernewdi alıp taslaw talap etilse, tómende korsetilgen tártipte texnikalıq ilajlar atqarılıwı kerek:
- barlıq oshiriwi kerek bolgan úskeneler oshiriwi, olardıń oz-ozinen yamasa jańılısıw áqibetinde yoqilishiga tosqinliq etiwshi sharalardı koriw;
- uzaqtan basqarılatuǵın kommutatsion apparatlardıń giltlerine, qol menen basqarılatuǵın yuritmalarga qadaǵalatugın uranlar osish;
- adamlardı elektr tokı menen jaralanishdan saqlaw maqsetinde erga jalǵaw zárúr bolgan toq òtkeriwshi bólimlerdi jerge jalǵawdan aldın olarda kernew joqligi tekseriw;
- erga jalǵawshın ornatiw (jerge jalǵawshı pıshaqların jalǵaw, koshpe jerge jalǵawshıni ornatiw);
Zárúr bolgan táǵdirde jumıs jayların yamasa kernew astında qalǵan basqa tok òtkeriwshi bólimlerdi tosiq hám tosiqlarga qawipsizlik uranları osiw;
- jergilikli jaǵdayǵa qaray oshirilgen tok otkeriwshii bólimler erga jalǵawdan aldın yamasa keyin, tosiqlar menen ajratıladı ;
Tok òtkeriwshi bólimlerde islewde, kernewdi alıp taslaw talap etilse tómendegiler oshiriliwi zárúr:
- jumıs atqarılıwı kerek bolgan tok otkeriwshi bólimler;
- adamlar, júk koteriw mashinaları hám mexanizmlerdi elektr úskeneleriniń kernew astındaǵı tosiq qoyilmagan tok otkeriwshi bólimlerine belgilengenden kem aralıqqa jaqınlasıwları múmkin bolgan tok otkeriwshi bólimler;
 Elektr uzatıw tarmaqların oshirip islew dawamında, bul uzatıw tarmaginiñ ayırım bólimleri, kernew astında bolģan elektr uzatıw tarmagina 1-kesteniń úshinshi ústininde belgilengen aralıqtan kem aralıqqasha jaqınlasıwları múmkin bolsa, bul uzatıw tarmagi da oshiriliwi zárúr. Ta‟mirlanayotgan elektr uzatıw tarmog„i ústinineosilgan hawa baylanıs tarmog„i da álbette oshiriliwi zárúr.
 1000 v kernewden joqarı elektr úskenelerde jumıs jayına hár tárepden kernew beriw múmkin bolgan kommutatsion apparatlardı oshiriw joli menen kòrinetugin aralıqlar ónim etiliwi kerek. Kòrinetugin aralıqlar saqlagichni alıp qoyiw, hám de uzgich hám quwat asirgishlari arqalı atqarıladı (apparat ishine jaylastırılǵan prujina tàsirinde avtomatikalıq tárzde jalǵanatuǵın kommutatsion apparatlar bunnan esaptan tısqarı bolıp tabıladi
 Kúsh transformatorları hám kernew transformatorlarınıń ajıratılǵan bólimlerinde islengen táǵdirde, olardaǵı kernew qayta transformaciyasın joq etiw ushın bul transformatorlar 1000 v kernewge shekem bo„lgan tárepinen da oshiriwi zárúr.
 Jumıs jayın tayyolashda qol menen basqarılatuǵın ajratqısh (uzgich) hám quwat oshirgishleri oshirilgennen sońolardıń tola oshirilgenlerin dıqqat penen korip, olarda shuntlawshi jalǵamalılar joqligi tuwirisinda tola isenim payda etiwi kerek.  1000 v kernewden joqarı elektr úskenelerinde kommutatsion apparatlardı atlastirib ulab jiberiw yamasa oz ozinen yoqilib qalıwı arqalı jumıs jayına kernew berip jibermaslikni aldın alıw ushın, tómendegi sharalar koriliwi kerek.Ajratqısh, uzgich, quwat o„chirgichlarning qol yuritmalari oshirilgen jaǵdayında aspa qulıp menen qulflanishi;
- izolyatsion operativ shtangalar menen basqarılatuǵın ajratqıshlardıń turaqlı tosiqlari aspa qulıp menen qulflanishi;
-yuritmalar uzaqtan basqarılatuǵın kommutatsion apparatlarda, kernew beretuǵın hám basqarıw shınjırları oshirilishi, hawa basımı ta‟sirida isleytuǵın yuritmalarda bolsa, bunnan tısqarı apparatqa kiyatırǵan hawa joli tuyıqitilishi hám zadvijkalar aspa qulıp menen qulflanishi, qısılǵan hawa shıǵarıp jiberiliwi hám de bunda hawa shıǵaratuǵın bo„shatgich qaqpaqları ashıq halda qaldırilishi shárt;
- júk og„irligi hám prujina ta‟sirida atqarılatuǵın yuritmalarda qosıwǵa ta‟sir etetuǵın júkleri yamasa prujinalari islemeytuǵın
jaǵdayǵa otkeriliwi kerek; Komplekt bóliwleytuǵın elektr úskeneleri bólmelerindegi tartıp shiǵarılatuǵın aravachalarning kommutatsion apparatların
atlastirib ulab jiberiwin aldın alıw ilajları ko„rsatilganiga muwapıq atqarılıwı kerek.
 1000 v kernewge shekem bo„lgan elektr úskeneleriniń jumıs atqarılatuǵın tok o„tkazuvchi bólimlerinde jumıs orınlanǵanda kernew beriliwi múmkin bolgan hámme tárepden qol yuritmasi menen úskenelestirilgen kommutatsion apparatlar oshiriliedi, sxemalarında saqlaǵısh bo„lsa, saqlaǵısh alıp qoyiladi. Sxemada saqlaǵısh bo„lmagan kommutatsion apparatlardı atlastirib ulab jiberiwdi aldın alıw, shkaf qapıları hám tutqıshların qulflash, knopkani jawıp qoyiw, kommutatsion apparatlardıń kontaktlari arasına izolyasion nakladka (qoplagish) qoyiw sıyaqlı. Uzaqtan basqarılatuǵın kommutatsion apparatlardan kernewdi alıp taslawda onı baylanıstıratuǵın elektr g'altagi óshirip qoyılıwı zárúr.
 Apparatlardıń konstruktiv dúzilisi hám ózgesheligi jol qóyatuǵın bolsa, joqarıda kórsetilgen sharalar jumıs atqarılatuǵın úskenelerge yamasa kommutatsion apparatlarǵa jalǵanǵan shinalarni bosatib ajıratıw yamasa sımlardı bosatib alıp taslaw menen almastırılıwı múmkin.
 6 -10 kv kernewli elektr úskenelerindegi bir qutbli ajratqıshlardı atlastirib ulab jiberiwdi aldın alıw ushın ajratqısh pıshaqlarına arnawlı dielektrik qalpoqlar kiygizib qoyıw kerek.
 Jumıs jayın tayarlawda shinalarni bosatib ajıratıwdı, kabellar hám sımlardı bosatib alıp taslawdı, gezekshi yamasa operativ-remontlaw xızmetkerleri qadaǵalawında elektr qawipsizligi boyınsha III gruppaǵa iye bolǵan remontlaw jumısshısı orınlawı múmkin.II. Elektr úskenelerdi óshiriw waqtında qawipsizlik uranların osish, jumıs jayın to'sish.
 YOqilishi menen jumıs jayına kernew beriliwi múmkin bolǵan ajratqısh, uzgich hám quwat óshirgichlarining yuritmalariga, uzaqtan basqarıwshı knopkalar hám giltlerdi, 1000 v kernewge shekem bolǵan kommutatsion apparatlarǵa (avtomatlar, rubilniklar, óshirgichlarga) «Jalǵamalıń! Adamlar islep atır! » degen uranlar osib qoyılıwı zárúr.
 1000 v kernewge shekem bolǵan avtomat, rubilnigi hám óshirgichi bolmaǵan jalǵamalılarda uranlar saqlagichlar alıp qoyılǵan jaylarǵa osiladi.
 Izolyasion operativ shtangalar menen basqarılatuǵın ajratqıshlarda uranlar
tosıqlarǵa, bir kutbli ajratqıshlarda bolsa uranlar hár bir ajratqıshdıń yuritmasiga osiladi. Komplekt bóliwleytuǵın elektr úskenelerde uranlar 10. 9, 10. 10 -bántlerge uyqas túrde osiladi.
 Ajratqıshlardıń pnevmatik yuritmalariga hawa ashatuǵın zadvijkalariga «Ochmang! Adamlar islep atır! » degen uran osiladi. Kabel hám hawa elektr uzatıw tarmaqlarında jumıs orınlaw ushın óshirilgen ajratqıshlardıń yuritmalariga islep atirǵan brigadalarni sanınan qaramastan bir «Jalǵamalıń! Adamlar islep atır! » degen uran osiladi. Bul uran jumı jayın tayarlawǵa buyrıq beretuǵın hám tarmaqta islep atirǵan brigadalarni esapqa alıp turıwshı xızmetkerdiń kórsetpesi boyınsha osiladi
hám echib alınadı.
 Kernew astında qalǵan tok ótkeriwshi bólimlerge qoyıw ushın waqtınshalıq tosıqlar aǵashdan yamasa basqa izolyasion materiallardan jasalǵan shchit, shirma, ekran hám basqalar isletiliwi múmkin.
 Kernewdi almastan turıp qoyılatuǵın waqtınshalıq tosıqlardan tok ótkeriwshi bólekge shekem bolǵan aralıq 1-kesteinde kórsetilgen aralıqtan
kem bolmawi kerek.
 6 -10 kv kernewli elektr úskenelerinde kerek bolıp qalǵan jaǵdaylarda
bul aralıq 0, 35 metrge shekem kemeytiriliwi múmkin.

Sorawlar:
 1. Elektr úskenelerdi oshiriw boyinsha texnikalıq ilajlar.
 2. Elektr úskenelerdi oshiriw waqtında qawipsizlik uranların
osish, jumıs jayın tosiw.
 3. Elektr úskenelerdi oshiriw waqtında kernew joqligin tekseriw.