12-ma’ruza uch fazali sistemaning quvvati. Simmetrik va nosimmetrik yuklangan uch fazali sistemaning quvvati. Simmetrik uch fazali iste’molchining quvvat koeffitsienti va uni oshirish usullari. Uch fazali sistemaning quvvati va uni

12-MA’RUZA
Uch fazali sistemaning quvvati. Simmetrik va nosimmetrik yuklangan uch fazali sistemaning quvvati. Simmetrik uch fazali iste’molchining quvvat koeffitsienti va uni oshirish usullari.


Uch fazali sistemaning quvvati va uni o‘lchash.

Bir fazali tok zanjirida ko‘rilgan aktiv, reaktiv va to‘la quvvat tushunchalari uch fazali tok zanjirida xam o‘z ma’nosini to‘la saqlaydi. Nagruzka simmetrik va nosimmetrik bo‘lganda yulduz va uchburchak usulida ulangan iste’molchilarning aktiv, reaktiv va to‘la quvvatlarni hisoblash (aniqlash) formulalari bilan tanishib chiqamiz.

Nagruzka nosimmetrik bo‘lganda har bir fazaning quvvati alohida hisoblab topiladi.

 usulida ulanganda



usulida ulanganda

IAIBIC

^IAB ^ ^IBC ^ ^ICA

Aktiv

kuvvat

PA  U A  I A  cosA

^PAB

 U AB  I AB  cosAB

PB  U B  I B  cosB

^PBC

 U BC  I BC  cosBC

P  U

C

 I

C

 cos

C

P

 U

CA

 I

CA

 cos

CA

C

CA

Uch fazali zanjirining aktiv quvvati, ulanish turidan qatiy nazar, alohida fazalar aktiv quvvatlarining yig‘indisiga teng, ya’ni:

• 
  =R_A+R_V+R_S
  

Xuddi shuningdek, uch fazali zanjirning umumiy reaktiv quvvati va to‘la quvvati ham alohida fazalar quvvatlarining yig‘indisiga teng,

Q= Q_A+Q_B+Q_C,

S=S_A+S_V+S_S .

Quvvatlarni liniya toki va liniya kuchlanishlar orqali ifodalasak, uch fazali sistemaning to‘la, aktiv va reaktiv quvvatlari uchun quyidagilarga ega bo‘lamiz

S  3U_LI_L

16. 
     3U _L I _L cos_H
    

17. 
     3U _L I _L sin _H
    

Uch fazali sistemaning quvvatini o‘lchash.

Sistemaning quvvati fazalardagi quvvatlar yig‘indisiga teng. Shuning uchun uchta fazadagi vattmetrlar

ko‘rsatishlari yig‘indisi, sistemaning umumiy quvvatini beradi. Hamma vaqt ham barcha fazalarga vattmetrlar ulashshart emas. Masalan sistema simmetrik bo‘lsa, ulanish turidan qatiy nazar bitta fazadagi quvvatni o‘lchashning o‘zi yetarli, sistemaning umumiy quvvati esa

P3P_ P=3P_F.

4-rasm. Yulduz va uchburchak sxemalarda vatmetrlarni ulanishi.

Agar sxemada vattmetrni ikkinchi uchini ulash uchun neytral sim chiqarilmagan bo‘lsa sun’iy ravishda nol hosil qilish mumkin. Buning uchun qolgan ikkita fazaga vatmetr qarshiligiga teng qarshiliklarni yulduz sxemada ulab nol hosil qilinadi.

5-rasm. Sun’iy nol hosil qilib vattmetrni ulash.

~70~

Qabul qilingan meyo’riy talablarga ko‘ra (Yevropa va Osiyoda) elektr liniyalarida nolinchi simning rangi

och ko‘k yoki havorang bo‘lishi kerak. Amerika standartlarida esa nolinchi sim oq yoki och kulrang bo‘ladi. Nolinchi sim

―N‖ yok ―0‖ deb, agar u yerga ham ulangan bo‘lsa PEN deb belgilanadi. Lekin buni qat’iy me’yor deb bo‘lmaydi.

Ayniqsa keyingi

paytlarda turli regionlarda standartlar bir-biridan farq qilib bormoqda.

O
6-rasm. Uch fazali sistemada simlarni ranglari bo‘yicha ajratish

Hatto AQSh o‘zida ham bir qancha standartlarda belgilanishlar bir-biridan farq qiladi²⁷.

Nol simning vazifasi. Fazalardagi yuklamalr har xil bo‘lganda nol simda siljish kuchlanishi paydo bo‘ladi (fazalardagi kuchlanishlarning yig‘indisi noldan farqli). Bu kuchlanishning fazalarga qayta taqsimlanishi natijasida ayrim fazada kuchlanish ortib ketadi, ba’zi fazada kamayib ketadi, albatta bu elektr iste’molchilar ishiga salbiy tasir ko‘rsatadi. Shuning uchun, nolinchi sim orqali kuchlanish yana generatorga qaytarib yuboriladi va fazalardagi kuchlanishlar taqsimoti bir xilligi ta’minlanadi.

	A
Faza simi	V
	S

220 V	0
		Nol sim

a b

7-rasm. Bir fazali va uch fazali sistemalarda nol sim.

Nolinchi sim odatda taqsimlovchi transformatorda yerga ulanadi. Bir fazali alohida iste’molchilarda u yerdan izolyatsiyalangan bo‘ladi. Katta quvvatli va uch fazali elektr iste’molchilarda xavfsizlik nuqtai-nazaridan qurilmalarning korpusi ham nol simga ulangan bo‘ladi 2.30-b rasm.