Билиш фалсафаси

Sana01.01.1970
Hajmi
#152133
Bog'liq
Билиш фалсафаси



Билиш фалсафаси
Режа:
1. Билиш ва билим — фалсафий тахлил мавзуи.
2. Билишнинг объекти ва субъекти. Инсон билишининг асосий боскичлари.
3. Илмий билишнинг мохияти ва усуллари. Метод, назария ва методология.
4. Хакикат тушунчаси. Унинг шакллари.
5. ¤збекистон истиклоли ва билимли ёшларни тарбиялаш масалалари.
Билиш ва билим. Билишнинг мохияти, шаклланиш ва ривожланиш конуниятлари, хусусиятларини урганиш фалсафа тарихида мухим урин эгаллаб келмокда. Инсон уз билими туфайли борлик, табиат, жамиятни ва нихоят, уз-узини узгартиради. Билишга каратилган инсон фаолиятини ва уни амалга оширишнинг энг самарали усулларини тадкик этиш фалсафа тарихида мухим ахамиятга эга. Шу боис хам фалсафанинг билиш масалалари ва муаммолари билан шуКулланувчи махсус сохаси — гносеология вужудга келди.
Инсон билиши нихоятда куп киррали, муракккаб ва зиддиятли жараёндир. Гносеология асосан, билишнинг фалсафий муаммоларини хал этиш билан шуКулланади. Хар бир тарихий давр жамиятнинг ривожланиш эхтиёжларидан келиб чикиб, гносеология олдига янги вазифалар куяди. Хусусан, XVII аср урталарида европалик файласуфлар илмий билишнинг ахамияти, хакикий илмий билишлар хосил килишнинг усулларини урганиш, илмий хакикат мезонини аниклаш билан шуКулландилар. Тажрибага асосланган билимгина хакикий билимдир, деган Кояни олКа сурдилар.
XVIII аср мутафаккирлари илмий билишда инсон акли имкониятларига, рационал билишнинг хиссий билишга нисбатан устунлигига алохида урКу бердилар. Буюк немис файласуфи И. Кант билиш натижаларининг хакикийлиги хусусида эмас, балки инсоннинг билиш кобилиятлари хакида бахс юритди. Гносеология олдида инсон оламни била оладими, деган масала кескин куйилди. Инсоннинг билиш имкониятларига шубха билан карайдиган файласуфлар агностиклар деб аталдилар.
Билиш нима? Билиш инсоннинг табиат, жамият ва узи туКрисида билимлар хосил килишга каратилган аклий, маънавий фаолият туридир. Инсон узини куршаб турган атроф-мухит туКрисида билим ва тасаввурга эга булмай туриб, фаолиятнинг бирон-бир тури билан муваффакиятли шуКуллана олмайди. Билишнинг махсули, натижаси илм булиб, хар кандай касб-корни эгаллаш факат илм оркали руй беради. Шунингдек, билиш инсонгагина хос булган маънавий эхтиёж, хаётий заруриятдир.
Инсоният куп асрлар давомида орттирган билимларини умумлаштириб ва кейинги авлодларга бериб келганлиги туфайли хам узи учун катор кулайликларни яратган. Инсон фаолиятининг хар кандай тури муайян илмга таянади ва фаолият жараёнида янги билимлар хосил килинади.
Кундалик фаолият жараёнида тажрибалар оркали билимлар хосил килиш бутун инсониятга хос булган билиш усулидир. Билимлар бевосита хаётий эхтиёждан, фаровон хаёт кечириш заруратидан вужудга келган ва ривожланган. Инсониятнинг анча кейинги тараккиёти давомида илмий фаолият билан бевосита шуКулланадиган ва илмий назариялар яратувчи алохида социал гурух вужудга келди. Булар — илм-фан кишилари булиб, илмий назариялар яратиш билан шуКулланадилар.
Билишнинг икки шакли: кундалик (эмпирик) билиш ва назарий (илмий) билиш бир-биридан фаркланади.
Кундалик билиш усуллари нихоятда хилма-хил ва узига хос булиб, бундай билимларни системалаштириш ва умумлашган холда кейинги авлодларга бериш анча мушкулдир. Хозирги замон Карб социологиясида халкларнинг кундалик билим хосил килиш усулларини урганувчи махсус соха — этнометодология фани вужудга келди. Гносеология асосан назарий билиш ва унинг ривожланиш хусусиятларини урганиш билан шуКулланади. Назарий билишнинг объекти, субъекти ва предметини бир-биридан фарклаш мухим.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling