18-mavzu: matematik modellar va ularni qurish prinsiplari
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
Matemetik modellar
|
1. Matematik modellashtirish haqida tushuncha. 2.Modellashtirish masalalari. 3.Modellarning klassifikatsiyasi. 4.Dinamik modellar Matematikada bilimlarni qo‟llash deganda biz ob‟ektiv borliqni matematika tilida tushuntirishni ko‟zda tutamiz. Ob‟yektiv borliqni, hayotiy hodisalarni matematika tilida ifodalashga matematik modellashtirish deyiladi. Fan modellarni ifodalashda aniqlik talab qiladi. Aniqlikni turlicha talqin qilish mumkin. Bir tomondan matematik (formal) modellar, ikkinchi tomondan esa matnli modellar joylashadi. Ularning orasida turli aralash modellar o‟rin tutadi. Biz quyida abstrakt modellarni, ya‟ni matematik simvollar, ketma-ketliklar asosida qurilgan modellarni o‟rganamiz. Har qanday inson, jamoa va xo‟jalik o‟zining maqsadga yo‟nalgan faoliyatida oldiga qo‟yilgan maqsadga erishish masalasini hal qiladi. Masala deganda quyidagi mantiqiy masala tushuniladi. “V berilgan, Z ni topish kerak” yoki “V-masalani sharti o‟zida, ko‟rilayotgan S sistemani turli holatini va holatini o‟zgartiruchi qoidalar” to‟plamini o‟z ichiga oladi. Masalani yechimi bu Z maqsadga erishish yo‟lidir. Misol uchun Izquvar, berilgan faktlar asosida (ya‟ni S ob‟yektning qiyofasi) ayblanuvchini topishi kerak va qonuniy talablar asosida va mantiqiy xulosalarga ko‟ra ayblanuvchi aybdor yoki aybdor emasligini isbotlash kerak. Qo‟yilgan masalani formal modeli quyidagichadir “X,Y,R,W berilgan Z ni topish kerak”. Bu yerda “ X-ta‟sir etuvchi faktorlar”, Y-ta‟sir etuvchi faktorlarni ko‟rilayotgan ob‟yekt bilan o‟zaro munosabatlari, R-operatorlar to‟plami, W-Z sistemani elementlarini baholash mezonlari. Download 1.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|