2-laboratoriya ishi. Mavzu: Turgor hodisasi.(2 soat) Nazariy qism

---

2-LABORATORIYA ISHI. 
Mavzu:Turgor hodisasi.(2 soat) 
Nazariy qism: Oddiy o‘sishi va rivojlanishi uchun o‘simlik hujayralari 
hujayra membranalarining kuchlanish holatida bo‘lishi kerak, ya'ni hujayralar 
odatda suv bilan ta'minlanganda kuzatiladigan turgor holatida bo‘lishi kerak. 
Hujayralarda yetarli miqdorda suv bo‘lmasa, hujayra membranalarining kuchlanishi 
zaiflashadi va tashqi tomondan bu barglarning qurib ketishi va to‘qimalar hajmining 
pasayishi bilan namoyon bo‘ladi. 
Odatda tabiatda o‘sadigan o‘simliklarning ko‘pchiligi suvga to‘yinmagan 
ya’ni suvga muhtoj holatda bo‘ladi. Faqat suv o‘simliklarigina suvga to‘yingan 
bo‘ladi. Yer ustida o‘sadigan ba’zi o‘simliklar sutkaning ayrim vaqtlarida va kechki 
soatlarda, hamda ertalabki soatlarda, bulutli kunlarda yoki yomg‘ir yog‘gan
paytlardagina suvga to‘yingan bo‘ladi, xolos. 
O‘simliklarning suvga to‘yinishi natijasida hujayralar hajmining kengayib, 
taranglashish holatiga turgor hodisasi deb ataladi. Turgor hodisasini quyidagi 
tajribalar orqali kuzatish mumkin. 
Ishning maqsadi: Hujayra va to‘qimalarda suvning kirib kelishi va chiqishi 
misolida turgor hodisasini kuzatish, tajriba bilan ishonch hosil qilish. 
 
Kartoshka tugunagida turgor hodisasini kuzatish 
Kerakli reaktiv va asboblar. Kartoshka, 1n li KNO
3
, NaCl va saxaroza 
eritmalari, pichoq yoki lanset, lineyka yoki millimetr qog‘ozi, 4 ta Petri kosachasi 
yoki kimyoviy stakan, pinset. 
Ishni bajarish tartibi. Buning uchun kartoshka olib, undan uzunligi 40-50 
mm va eni 10-12 mm bo‘lgan kesmalar tayyorlanadi(3-rasm). So‘ngra, 4 ta Petri 
kosachasi yoki kimyoviy stakan olib, ularning birinchisiga 1n li KNO
3
, ikkinchisiga 
NaCl, uchinchisiga 1n li saxaroza eritmasidan, to‘rtinchisiga esa distillangan suv 
solinadi. 
2-rasm. Kartoshka bo‘lakchasining shakli va hajmi (mm). 
Mana shu olingan eritmalarning har bittasiga kartoshkadan tayyorlangan 
kesmalar tushiriladi va 30-60 daqiqa tutiladi. Tajribaga ajratilgan vaqtning tamom 
bo‘lishi bilan, kesmalar pinset yordamida eritmalardan olinadi va lineyka yoki 
millimetr qog‘ozi yordamida o‘lchanadi va daftarga yozib olinadi. Tajribadan 
olingan natijalar asosida xulosa qilinadi.
 

---

Sabzi ildizmevasida turgor hodisasini kuzatish. 
Kerakli reaktiv va asboblar: sabzi ildizmevasi, to‘yingan NaCl eritmasi, 
distillangan suv, lineyka, 200 mlli ikkita stakan, pichoq 
(lanset). 
Ishni bajarish tartibi. Sabzi ildizmevasining 
o‘rtasidan ildizmeva uchidan boshlab 8-12 mm kenglikdagi 
uzun tasma shaklida kesib oling va uni olib tashlang. 
Ildizmevaning ikki qismi butun uzunligining taxminan 1/5 
qismida bog’langan holda qoladi (4-rasm). Ildizmevaning 
ikkala qismi yonma-yon turgan ikkita birida - natriy 
xloridning to‘yingan suvli eritmasi, ikkinchisida – 
distillangan suv bo‘lgan stakanga joylashtiriladi. 
1,5 - 2 soatdan keyin ildizmeva stakanlardan 
chiqariladi, so‘ngra ikkala yarmining uzunligi o‘lchagich 
bilan o‘lchanadi va turgori taqqoslanadi. Bunda NaCl 
eritmasida bo‘lgan qismi suvda bo‘lgan qismiga nisbatan 
ancha qisqaroq bo‘ladi. 
 
 Nazorat uchun savollar 
1. Hujayrada turgor bosimni nima ta`minlaydi? 
2. Turgorlik hodisasi deb nimaga aytiladi? 
3. Gipertonik eritmaga solingan kartoshka bo`lagida qanday hodisa kuzatiladi?
 
Topshiriqlar: 
 
1. Turgor bosimni aniqlash uchun kartoshka yoki sabzi sabzavotlarida olib borilgan 
tajriba natijasini daftarga yozing.
2. Tajribani bajaring, rasmini chizing. 3 xil eritmaga solingan kartoshka 
bo`laklaridagi o`zgarishlarni sababini tushuntiring.