6-sinf fizika darsligi asosida 35-mavzu: Mexanikaning oltin qoidasi. Mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti

• 6-sinf fizika darsligi asosida 35-mavzu:

• Mexanikaning oltin qoidasi. Mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti

• Yuqorida Siz oddiy mexanizmlarning ishdan yutuq bermasligi bilan tanishdingiz.
• Buni kengroq ma’noda qaralsa, «har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, yo‘ldan shuncha marta yutqazadi» degan xulosaga kelinadi.

• Bunga «mexanikaning oltin qoidasi» deyiladi.

• Oldingi mavzuda biror yukni ma’lum balandlikka ko‘tarishda mexanizmlarning og‘irligini, ulardagi ishqalanishlarni hisobga olmadik.

• Bularni hisobga olinsa, m massali yukni h balandlikka ko‘tarishda Af = mgh ishga nisbatan ancha ko‘p ish (Au ) bajarish zarurligi kelib chiqadi.

• Af ish foydali ish deb ataladi.
• Au – umumiy bajarilgan ish deb atalib, Au = Af +A q dan tashkil topadi.

• A q – ishqalanishlarni yengish, mexanizmning o‘zini ham ko‘tarish va h.k. larni bajarish bilan bog‘liq qo‘shimcha ishlar.

• Foydali ish (Af)ning umumiy ish (Au) ga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalik mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti deyiladi:

• η (eta) – foydali ish koeffitsiyenti (qisqacha FIK).
• Ko‘pincha FIK foizlarda ifodalanadi:

• Har qanday mexanizmning FIK 100% dan kam bo‘ladi (3-jadvalga qarang).

• FIKni oshirish uchun mexanizmning og‘irligi, undagi ishqalanishlarni kamaytirishga harakat qilinadi.
• Konstruksiyalari takomillashtiriladi.

• Ilmoqli taxtachani olib, uni dinamometrga osib, og‘irligi Fog‘ir ni o‘lchang.
• Taxtacha osilgan dinamometrni sekin yuqoriga ko‘tarib ko‘ring. Stol yoki uzun chizg‘ich yordamida qiya tekislik hosil qiling.
• Taxtachani chizg‘ich ustida tekis harakatlantirib, dinamometr ko‘rsatishini yozib oling (69-rasm).

• Qiya tekislik balandligi h ni va uzunligi s ni o‘lchab oling.
• Olin gan ma’lumot lardan foydalanib, qiya tekislikning FIK ni · 100% formuladan hisoblang.