7-tajriba ishi yarim sferik aktiv ko'mir qatlamli adsorber gidrodinamikasini o'rganish Ishning asosiy maqsadi

---

7-TAJRIBA ISHI 
Yarim sferik aktiv ko'mir qatlamli adsorber gidrodinamikasini o'rganish 
Ishning asosiy maqsadi: Harakatchan nasadkali kolonnalarda modda berish va o'tkazish 
koeffitsentlari miqdorini aniqlash. 
Ishning nazariy qismi 
Ximiya va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyasida modda almashinish 
protsesslari muhim o’rin egallaydi. Bunday protsesslar bir fazadan ikkinchi fazaga moddalarning 
o'tishiga asoslangan. Modda o'tkazish protsessining mexanizmi o'zaro ta'sir qilayotgan 
fazalarning agregat xolatlariga bog'liq bo'ladi. Bu xususiyatlarga ko'ra faza sistemalari 
quyidagicha bo'ladi: 1. Gaz-suyuqlik; 2 - qattiq jism-gaz; suyuqlik-bug'; suyuqlik-suyuqlik; 
qattiq jism-suyuqlik. 
Bug', gaz yoki tutunli gazlarning hamda bug'-gaz aralashmalaridagi bir va bir necha 
komponentlarning suyuqlikda yutilish protsessi absorbtsiya deyiladi. Absorbtsiya protsessi gaz-
suyuqlik sistemasida olib boriladi. Yutilayotgan gaz absorbtiv, yutuvchi suyuqlik absorbent 
deyiladi. Teskari protsess, ya'ni yutilgan komponentlarning suyuqlikdan ajralib chiqishi 
desorbtsiya deb ataladi. Sanoatda absorbtsiya protsessi turli maqsadlarda qo'llaniladi: Gaz 
aralashmalaridan qimmatbaxo komponentlarni ajratib olishda, komponentlarni har xil zaharli 
moddalardan tozalash uchun (mineral o'g'itlarni olishda hosil bo'lgan gaz aralashmalarini ftor 
birikmalaridan), tayyor mahsulotlar, masalan SO3 va azot oksidlar, HCl ning suvda yutilishi 
natijasida sulfat., azot, xlorid kislotalar olishda va xokazo. Adsorbtsiya, quritish, ekstraktsiya 
modda almashinish protsesslari qattiq-jism, suyuqlik, qattiq - jisim bug’ (gaz) fazalar sistemasida 
olib boriladi. 
Gaz, bug' yoki suyuqlik aralashalaridan bir xil yoki bir necha komponentlarning g’ovaksimon 
qattiq moddaga yutilishi protsessi adsorbtsiya deyiladi.Aktivyo’zagaega bo’lgan qattiq 
materiallar adsorbentlar deb ataladi. Yuitiluvchi modda adsorbent yoki adsorbtiv deyiladi. 
Teskari protsess ya'ni desorbtsiya adsorotsiyadan keyin olib boriladi va ko’pincha yutilgan 
komponentni bentdan ajratib olish uchun(yoki adsorbentni regeneratsiya qilish uchun) xizmat 
qiladi. Ion almashinish protsessi adsorbiyaning bir turi bo’libi, ayrim qattiq moddalar (ionitlar) 
o’zlarining harakatchan ioalarini elektrolit eritmalardagi ionlarga almashtirish qobilyatiga 
asoslangan. Har bir adsorbent murakkab aralashmalarda ma'lum komponentlarni yutib, 
aralashmaning boshqa komponentlariga ta'sir qilmaydi. Demak, adsorbentlar tanlovchanlik 
qobiliyatiga ega. Adsorbtsiya protsessi ko’pincha gaz va suyuqlik aralashmalaridagi yutilayotgan 
komponentning kontsentratsiyasi kam miqdorda bo’lganda adsorbtivni butunlay ajratib olish 
uchun qo'llaniladi. Agar ajratilayogan 
komponentning kontsentratsiyasi yuqori bo'lsa, u xolda adsorvtsiya qo'llaniladi. Adsorbtsiya 
protsessi gazlarni, eritmalarni tozalashda, eritmalardan qimmatbaxo moddalarni ajratib olishda, 
neft mahsulotlaridan hosil bo'lgan aralashmalarni tozalashda, neftni qayta ishlash natijasida hosil 
bo'lgan gaz arashmalaridan vodorod va etilenni, benzin fraktsiyalaridan aromatik 
uglevodorodlarni ajratib olishda, yoglarni, vint mahsulotlarini, har xil mevasazavot sharbatlarini 
tozalashda ximiya va ozik-ovkat sanoatining barcha tarmoqlarida keng qo'llaniladi.