9-mavzu: quyish texnologiyasi va quyma detallarda uchraydigan nuqsonlar reja: Quymalar olishning maxsus usullari

9-MAVZU: QUYISH TEXNOLOGIYASI VA QUYMA DETALLARDA UCHRAYDIGAN NUQSONLAR
Reja:
1. Quymalar olishning maxsus usullari.
2. Qoliplar, ularning materialga quyiladigan talablari, tarkibi va tayyorlanishi.
3. Model komplekti, sterjenlarni tayyorlash.
4. Qoliplarni qo’l va mashinalar yordamida qoliplash.


Quymalar olishning maxsus usullari. Quymalar olishning progressiv usullariga metall qoliplar (kokillar)ga quyish, bosim ostida quyish, markazdan qochirma quyish, suyuqlanuvchan moddalardan foydalanish va qobiq qoliplarga quyish usullari kiradi.
Kokillarga quyish. Kokillarga quyish yo’li bilan olinadigan cho’yan va po’lat quymalarda. ichki bo’shliqlar hosil qilish zarur bo’lsa, odatdagi qoliplarda ishlatiladigan sterjenlardan, alyuminiy, mis va magniy qotishmalari uchun esa ajraluvchi metall sterjenlardan foydalaniladi. Suyuq metall kokillarga ustidan, yonidan yoki ostidan quyilishi mumkin. Kokillarning ichki yuzalari o’tga chidamli material va bo’yoqlari bilan qoplanadi. 6-rasmda vertikal tekislik bo’yicha ajratuvchi metall qolip ko’rsatilgan. Qoliplarga metall qo’yilguncha ularni 100-300°C temperaturagacha qizdiriladi. Agar olinuvchi quyma yupqa devorli bo’lib, shakli murakkab bo’lsa, uning hamma qismini metall bilan bir tekisda to’ldirish maqsadida qolip tebrantirib turiladi.



6-rasm. Metall qolipni vertikal tekislik bo’yicha ajratish:
1,2-qolip pallalari, 3-quloq, 5,6,9-quyish sistemasi kanallari, 7-shtiri, 8-qolip, 10-vipor, 11-yarim qolip, 12-old babka, 13-prujina, 14-plita, 15-turtki.


Quymalarni metall qoliplarga bosim ostida olish. Bu usul quymalarni metall qoliplarda olish usulining bir turi bo’lib, bunda metall po’lat qolipga (press forma) bosim ostida kiritiladi. Suyuq metallning bosim ostida kiritilishi tufayli qolip tezroq va to’laroq to’lib, quymada g’ovaklar, bo’lmaydi, quyma aniq yuzali tekis bo’ladi.
Quymakorlik sexlarida foydalaniladigan mashinalar konstruktsiyasiga ko’ra: 1) issiq va sovuq kamerali (porshenli). 2) kompressorlik bo’ladi.
Issiq kamerali porshenli quymalarni mashinada olish. Bu mashinalardan suyuqlanish temperaturasi 450-500°C gacha bo’lgan rux, qalay, qo’rg’oshin asosidagi qotishmalardan kichik (25-30 kg gacha) quymalar olishda foydalaniladi. Bu mashina 3000 gacha quymalar olishi mumkin (10-30 MPa) bosimda.
Quymalarni sovuq kamerali porshenli quyish mashinasida olish. Bu mashina temperaturasi yuqori bo’lgan mashinalardan olishda foydalaniladi (300 MPa) bosimda.