Ахборот-коммуникацион тизимлардаги заифликлар Тармоқларда мавжуд тахдидлар ва уларнинг турлари Компьютер жиноятчилигининг тахлили


Download 155.9 Kb.
bet1/4
Sana31.01.2024
Hajmi155.9 Kb.
#1819991
  1   2   3   4

Мавзу: Ахборот урушлар ва киберхужумлар
Режа :

  1. Ахборот-коммуникацион тизимлардаги заифликлар

  2. Тармоқларда мавжуд тахдидлар ва уларнинг турлари

  3. Компьютер жиноятчилигининг тахлили


Хавфсизлик - хар куни биз тукнашадиган хаётимизнинг жихати: эшикни кулфлаймиз, кимматбахо нарсаларни бегона кузлардан беркитамиз ва хамённи дуч келган жойда колдирмаймиз. Бу "ракамли дунёга" хам расм булиши шарт, чунки хар бир фойдаланувчининг компьютери карокчи хужуми объекти булиши мумкин.
Коммерция ташкилотлари хавфсизликни таъминлаш узининг биринчи галдаги вазифаси эмас, балки уни таъминлашга сарф этиладиган харажатларни мукаррар бало деб хисоблаб келганлар. Кандайдир даражада бу "окилона иш": нихоят, усиз хам иш бажаришда тусикдар тулиб-тошиб ётибдику?! Аммо фирманинг барча корпоратив биноларига кеча-кундуз ки- ришга рухсат беришга журъат этувчи акли жойида "саноат капитанлари"ни курганмисиз? Албатта, йук! Хатто кичкина компания биносининг кириш йулида сизни коровул, ёки киришни чегараловчи ва назоратловчи тизими карши олади. Ахборотни химоялаш эса хали кунгилдагидек эмас. Ахборот­ни кандай йукотиш мумкинлигини ва бу кандай окибатларга олиб келиши- ни барча хам тушунавермайди.
Йирик уйинчилар яхшигина сабок олдилар: хакерлар Yahoo.com, Amazon.com каби компанияларга ва хатто космик тадкикот агентилиги NASAra катта зарар етказдилар. Хавфсизлик хизмати бозорининг энг йи­рик номоёндаларидан бири RSA Security, харкандай тахдидга карши чора борлиги хусусидаги уйламасдан килган баёнотидан бир неча кундан кейин, хужумга дучор булди.
Одатда одамлардан ёки предметлардан чикадиган ва зарар етказадиган тахдидлар куйидаги синфларга булинади: ички ёки ташци ва тузилмалан- ган (маълум объектга карши) ёки тузилмаланмаган ("кимга Худо беради" кабилида адресланувчи). Масалан, компьютер вируслари "ташки тузилма­ланмаган тахдидлар" сифатида туркумланади ва тамомила оддий хисобланади. Кизиги шундаки, фойдаланувчилар узининг компьютерини муайян нишон деб хисобламайдилар, улар узларини яхшигина химоялангандек сезадилар. Керакли химоя даражаси аксарият холларда ишингизнинг холатига ботлик. Агар ташкилотингиз ёки компаниянгиз кандайдир тазйик нишони булса, агар сиз миллий энергетик ресурсларни таксимловчи ёки миллий алока тармокларига хизмат килувчи давлат ин- фратузилмаси таркибида булсангиз, оддий террористлар бомбаларини ва пистолетларини четга куйиб, турли-туман дастурий воситалар ёрдамида ташкилотингизга электрон хужумни амалга ошириш масаласини курадилар. Иккинчи томондан, савдо-сотик ва маркетинг буйича оддий ташкилот хусусида суз борса, факат мижозлар руйхатини утриловчи хизматчиларингиз тутрисида, калбаки кредит карточкалари буйича товар олувчи фирибгарлар, тармотингизга прейскурантлардан фойдаланиш максадида кирувчи ракиблар, Web-сайтингизни таъмагирлик максадида бузувчилар ва шунга ухшашлар тутрисида кайтуришингизга тугри келади.
Аммо, вахимага урин йук. Биринчи навбатда кундалик эхтиёж чора- лари курилиши лозим. Ахборотга эга булишнинг энг оммабоп усули оддий утрилик. Сиз иш столингизда кечага мумайгина пулни колдириб кетмайси- зу. Нима учун бокувчингиз-шахсий компьютер хавфсизлигини таъминлашга озгина вакт сарф килмайсиз? Бу нафакат аппарат воситалар ига, балки маълумотларга хам тааллукли. Маълумотларни утирлатиш ёки йукотиш катта, баъзида, тузатиб булмайдиган зарар келтиради.
Маълумки, тизим маъмурлари барча махфий материаллардан фойда­ланиш имконига эга ва, одатда, компания фойдасидан уз улушларига эга эмаслар. Шу сабабли худди улар ташкилот хавфсизлигига тахдид сола олувчилар ичида энг каттаси хисобланадилар. Таъкидлаш лозимки, компа­ния ишга кирувчиларни синчиклаб текширади. Худди шундай, хавфсизлик хизматини таъминловчиларга, айникса маслахат бериш, режалаштириш ва муъмурлашни тавсия этувчиларга диккат билан караш лозим.
Цивилизация ривожининг замонавий боскичида ахборот нафакат жа- моат ва давлат институтлари фаолиятида, балки хар бир инсон хаётида хал килувчи ролни уйнайди. Куз олдимизда жамиятнинг ахборотлашиши шид- дат билан ва купинча олдиндан билиб булмайдиган тарзда ривожланмокда.
Биз эса унинг ижтимоий, сиёсий, иктисодий ва бошка окибатларини тушу- ниб етишга бошлаймиз, холос. Жамиятимизнинг ахборотлашиши ягона дунё ахборот маконининг яратилишига олиб келадики, бу макон доирасида ахборотни йигиш, ишлаш, саклаш ва субъектлар - инсонлар, ташкилотлар, давлатлар уртасида алмашиш амалга оширилади.
Равшанки, сиёсий, иктисодий, илмий-техникавий ва бошка ахборотларни тезликда алмашиш имконияти жамият хаётининг барча сохаларида ва айникса ишлаб чикаришда ва бошкаришда янги технологияларнинг кулланилиши сузсиз фойдалидир. Аммо, саноатнинг тезликда рифожланиши Ер экологиясига тахдид сола бошлади, ядро физикаси сохасидаги ютуклар ядро уруши хавфини тугдирди. Ахборотлаштириш хам жиддий муаммолар манбаига айланиши мумкин.
Урушлар доимо булган. Вакт утиши билан урушни олиб бориш бутун бир фанга айланди. Хар кандай фандагидек урушда узининг тарихи, узининг коидаси, машхур намоёндалари, узининг методологияси пайдо булди.
Замонавий уруш гояси жуда илдамлаб кетди. Энди унинг макони - бутун ер шари. Уруш локал карокчи хужумидан бир неча давлатларни вай- рон килувчи глобал муаммога айланди.
Турли мамлакатларнинг харбий доктриналарида электрон курол ри- вожи режалари ва махсус вазифаларга мулжалланган дастурий таъминот тугрисида эслатишлар кузга ташланмокда. Турли разведка манбаларидан келаётган ахборотнинг тахлили натижасида хулоса килиттт мумкинки, баъзи бир давлатларнинг рахбарлари хужумкор кибер-дастурларни яратишни молияламокдалар.
Ахборот урушига оддий воситалар ёрдамида харбий харакатлар сама­ра бермайдиган холларга нисбатан стратегик альтернатива сифатида каралмокда.
Хдрбийлар томонидан киритилган ахборот уруши атамаси реал, киргинли ва емирувчи харбий харакатлар билан боглик шафкатсиз ва хав- фли фаолиятни англатади. Бу урушнинг алохида кирралари-штаб уруши, электрон уруши, психологик амаллар ва х.
Харкандай уруш, ахборот уруши шу жумладан, замонавий курол ёр- дамида олиб борилади. Ахборот куроли ёрдамида, уруш олиб борилувчи барча куроллардан фаркли уларок, эълон килинмаган ва купинча дунёга куринмайдиган урушларни олиб бориш мумкин (олиб борилмокда хам). Бу куролнинг таъсир объектлари - иктисодий, сиёсий, ижтимоий ва х. каби жамият ва давлат институтлари. Маълумотларни узатиш тармокдарининг келажак жанглар майдонига айланиши аллакачон эътироф этилган.
Ахборот куроли хужумда ва мудофаада "электрон тезлик" билан иш- латилиши мумкин. У энг илтор технологияларга асосланган булиб, харбий низоларни дастлабки боскичида хал этилишини таъминлайди хамда умуммаксад кучларнинг кулланилишини истисно килади. Ахборот куроли кулланишининг стратегияси хужумкор характерга эга. Аммо хусусий заиф- лик нуктаи назари мавжуд, айникса фукоролик секторида. Шу сабабли бундай куролдан ва ахборот терроризмидан химояланиш муаммоси хозирда биринчи уринга чиккан. Фойдаланувчиларига дунё тармокларида ишлашни таъминловчи мамлакатларнинг миллий ахборот ресурсларининг заифлиги - хар икки томонга хавфли нарса.
Ахборот куроли деганда ахборот массивларини йукотиш, бузиш ёки утирлаш воситалари, химоялаш тизимини йукотиш, конуний фойдаланув- чилар фаолиятини чегаралаш асбоб-ускуналар ва бутун компьютер тизими ишлаши тартибини бузиш воситалари тушунилади.
Хозирда хужумкор ахборот куроли сифатида куйидагиларни курсатиш мумкин:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling