Amaliy mashG‘ulot №8 Mavzu: Kompressorlar turlari va ishlash prinsiplari

AMALIY MAShG‘ULOT №8
Mavzu: Kompressorlar turlari va ishlash prinsiplari.
Kimyo va oziq-ovqat sanoati korxonalarida ko‘p miqsorda gaz va gaz aralashmalarini qayta ishlashga to‘g‘ri keladi. Ko‘pgina kimyoviy jarayonlarning atmosfera bosimdan farqli bosim ostida olib borilishi, jarayon tezligini oshiradi, qurilma o‘lchamlarini kichik bo‘lishiga va hokazolarga olib keladi.
Gazlarni siqish yordamida ularni kuvurlarda va kurilmalarda harakati ta’minlanadi va vakuum hosil qilinadi. Bundan tashqari, havo va gazlarni siqish, ularni aralashtirish, suyuqliklarni purkash uchun ishlatiladi. Kimyo sanoatida qo‘llaniladigan bosim mikdorlari ]& 3 dan 10s N /m2 (Sh 8...1(R atm) gacha bo‘ladi. Gazlarni uzatish va siqish uchun mo‘ljallangan mashinalar kompressor mashinalari deyiladi. Kompressor mashinasi hosil qiladigan oxirgi bosim R 2 ning, gazni so‘rilish paytidagi bosim R/ ga nisbati siqish darajasi deb nomlanadi. Siqish ko‘rsatkichinij qiymati bo‘yicha kompressor mashinalari kuyidagi turlarga bo‘linadi: 1) Ventilyatorlar (R g/R ]) < 1,1 - katga miqdordagi gazlarni uzatish uchun; L, Gazoduvkalar 1,1 < (R 2/ R 1) < 3 - nisbatan katta gidravlik qarshilikka ega kuvurlardan gazlarni uzatish uchun; 3) Kompressorlar (R 2/ R 1) > 3 yuqori bosim hosil qilish uchun ishlatiladi; 4) Vakuum-nasos atmosfera bosimidan kichik bo‘lgap bosimlarda gazlarni so‘rib olish uchun. Kompressor mashinalari ishlash usuli (prinsipi) bo‘yicha porshenli, rotorli, markazdan qochma, o‘qli va bosh qa mashinalarga bo‘linadi. Porshenli mashinalarda gazlarni siqish hajmining kamayishi hisobiga amalga oshadi. Bunda porshenning ilgarilama-qaytma harakati tufayli gazning bosimi oshiriladi. Rotorli mashinalarda gazlarni siqish ekssentrik joylash gan rotorning aylanish i tufayli qajmning kamayishi oqibatida hosil bo‘ladi. Markazdan qochma mashinalarda ishchi g‘ildirakning aylanishida hosil bo‘ladigan inersiya kuchlari yordamida gaz siqiladi. O‘qli mashinalarda ishchi g‘ildirak va yo‘naltiruvchi kurilma uzunligi bo‘ylab, gaz harakatlanganda uning siqilishi sodir bo‘ladi. Vakuum-nasos sifatida har qanday kompressordan foydalanish mumkin. Faqat vakuum-nasos bilan kompressor orasida f arq shundaki, vakuum-nasosda so‘rish bosimning atmosfera bosimidan sezilarli kam bo‘lsa, uzatish esa atmosfera bosimidan ko‘proq bo‘ladi. Porshenli kompressorlar kam mikdordagi gazlarni k ap a bosimlargacha (0,5 20 M Pa va undan yuqori) siqishda ish latiladi. Turbokompressorlar esa, katta mikdordagi gazlarni nisbatan past bosimlarda (0,15...1,5 M Pa) uzatib berishga mo‘ljallangan.
Porshenli kompressorlar
Porshenli kompressorlar siqish bosqichi soniga qarab bir, ikki va ko‘p bosqichli, ishlash prinsipi bo‘yicha esa, oddiy (bir tomonlama) va ikki tomonlama harakatli kompressorlarga bo‘linadi. Kompressor mash inasining tuzilishi xuddi porshenli nasosning tuzilishiga o‘xshash. Kompressor mashinasining gazni biror oraliq yoki oxirgi bosimgacha sikuvchi qismiga siqish bosqichi deyiladi. Porshen silindrda o‘ngga va chapga krivoship-shatun mexanizmi yordamida ilgarilama - qaytar harakat qiladi. Kompressorlarda porshen silindr devoriga zich qilib o‘rnatiladi va uni ikki qismga bo‘lib turadi. Porsh yen chapdan unga ilgarilama harakat qilganda, so‘rish klapani ochiladi va silindr gazga to‘ladi. Porshen orqaga qaytganda esa, silindrdagi gazning siqilish i natijasida bosim ortadi va haydash quvuriga uzatiladi. Ma’lumki, gaz siqilganda uning temperaturasi ortadi. Oddiy porshenli kompressorlarda porshenning bir marta to‘liq, borib-kelishida bir marta so‘rish va uzatish bo‘ladi. Ikki tomonlama porshenli kompressorlarda ikkita so‘rish va ikkita uzatish bo‘ladi (2.51-raem). Bir bosqichli kompressorlar gorizontal va vertikal holda tayyorlanadi. Gorizontal kompressorlar ikki tomonlama, vertikallari esa - bir tomonlama bo‘ladi. Bir bosqichli, bir tomonlama gorizontal kompressorda (2.51a-rasm) porshen 2 silindr 1 da harakatlanadi. Silindr bir tomonidan so‘rish 3 va uzatish 4 klapanlari o‘rnatilgan qopqoq bilan yopilgan. P orsh yen shatun 5 va krivoship 6 bilan bevosita ulangan.

2.51-raem. Odsin porshenli kompressor:
a-bir silindrli, bir tomonlama harakatlanuvchi; b-bir silindrli, ikki tomonlama harakatlanuvchi; v-ikki silindrli, bir tomonlama xarakatlanuvchi. 1-silindr; 2-porshen; Z-surish klapani; 4-haydash klapani; 5-shatun; 6-krivoship; 7-maxovik: 8-kreyskopb.
Kompressor unumdorligi. Porshenning bir marta bosib o‘tgan yo‘lida so‘rilgan gaz hajmi U f «zararli bo‘shliq» ta’siri tufayli Uf hajmga nisbatan kichik bo‘ladi va kompressorning unumdorligini pasaytiradi. Bu unumdorlikning pasayishi kompressorning hajmiy foydali ish koeffitsienti Xq bilan hisobga olinadi va kuyidagicha aniqlanadi:

bu yerda QH — kompressorning nazariy unumdorligi, harakati tufayli \osil bo‘lgan Uf hajmga teng. (2.115) vaqt birligi ichidagi porshen Silindrning to‘liq hajmi U0 = Uf+ yeUf dan, so‘rib olingan gaz hajmi U f = LUf ayirmasini foydali hajmga nisbatini x bilan belgilasak:

unda:

Rotorli kompressorlar
plasgina-shiber tipidagi rotorli kompressorlar ko‘rsatilgan. Ogir rotor 2 ning aylanishida, ko‘ndalang ariqlarda joylashgan nlasgina 3 lar erkin harakat qilishadi. Rotor 2 ning ariqchalarida radiach yo‘nalishda oson sirpanadigan plastinalar bo‘lib, ular rotor bilan qobiq orasidagi o‘roqsimon bo‘shliqni bir necha qismga, ya’ni yacheykaga bo‘lib turadi. Plastinalar aylanishi natijasida ular orasidagi bo‘shliqqa gaz patrubka 5 dan so‘rib olinadi. Plastinalar orasidagi hajm kamayishi bilan gazning bosimi ortadi va u uzatish trubasi 6 orqali haydash quvuriga uzatiladi. Rotorli kompressor vali bevosita elektr yuritkich bilan ulanishi mumkin. Bunday hollarda kompressor ixcham va yengal bo‘ladi. Suv halqali rotorli kompressorlar (2.56-rasm). Stator 1 ga ekssentrik holatda uzunligi bir xil rotor 2 joylashtirilgan. Ish ga tushirishdan avap kompressorning yarmi suv bilan to‘ldiriladi.

Plastina tipidagi rotorli kompressor.
l-qobiq (stator); 2-rotor; 3-plastanalar; 4-ariqchalar; 5-so‘rish patrubkasi; 6-haydash patrubkasi.