Anvarov Bekzod

Anvarov Bekzod

Ilmiy boshqaruv maktabi. Ilmiy boshqaruv maktabi birinchi tadqiqotlaridan boshlab moddiy va inson resurslaridan yuqori samaradorlikda foydalanishning yo’llarini izlay boshladi. Bu maktabning asosiy nazariyasi tashkilotning butun komponentlarini ratsionallashtirish g’oyasi bo’lib, tashkilotning barcha tarkibiy birligi uning maqsadlariga erishishni mo’ljallashi kerak.

Umumiy maqsadlar va ratsionallashtirishga erishish uchun tashkilotda butun organlar va
tashkiliy vazifaviy tarkiblar qat’iy ieriarxiya boshqaruvi xizmatida va har tomonlama qattiq nazorat sharoitida bo’lishi talab qilinadi.
Fredrik Teylor ilmiy boshqaruv mumtoz nazariyasining otasi hisoblanadi. Ilmiy boshqaruv
maktabining yuzaga kelishi 1911 yilda uning “Ilmiy boshqaruv tamoyillari” nomli kitobining chop qilinishi bilan bog’liq. U birinchi bo’lib, insonlar va moddiy resurslardan eng samarali foydalanish maqsadi uchun boshqaruvga ilmiy yondoshishning zarurligini isbotlab berdi.
Teylor inson samaradorligiga emas, tashkilotning samaradorligiga qiziqdi. Bunda tashkilot uchun inson mehnatidan samarali foydalanish yo’llarini izladi. Bu yo’nalishda tashkilot boshqaruvini takomillashtirish bo’yicha yondoshuvda tashkilot muhandislarining qarorlari to’g’ri bo’ladi degan natijaviy xulosani yaratdi.
Ilmiy boshqaruv maktabining xizmatlari shundan iboratki, uning vakillari: mehnatning samardorligini oshirishda mehnatni ilmiy boshqarishning zarurligi isbotlab berdi; mehnatni ilmiy boshqarish tamoyillarini ishlab chiqdi va bu tamoyillarni oldinga surdi; mehnat motivatsiyasining samarali masalalarini yechish zarurligini isbotladi. Ammo, inson omili bu maktab faoliyatida amaliy jihatlar bo’yicha diqqat-e’tibordan chetda qoldi.
Esonov Asadbek

XIX asrning 80-90

yillarida AQShda vujudga kelgan. Menejmentni ilm tariqasida ilk bor amerikalik mutahassis
F. Teylor (1856-1915) ko‘rib chiqdi, u ilmiy boshqaruvning harakatiga rahbarlik qildi. U
inson samadorligi bilan emas, tashkilot faoliyatining samaradorligi bilan qiziqdi. Ilmiy
boshqaruv kontsepsiyasini yaratish bilan menejment mustaqil ilmiy tadqiyoqot sohasi deb
tan olindi. Boshqaruv to‘g‘risidagi ilmni rivojlanishi F.Djilbert va L.Djilbert ismlar bilan ism
bog‘liq. Ular mehnat harakati sohasida tadqiqotlar olib bordilar, xronometraj usullarini
mukammalashtirdilar, ish joyini tashkillashtirishning ilmiy tamoyillarini ishlab chiqishdi.
Shuningdek, 1916 yilga kelganda ushbu tadqiqotlarda bir butun yo‘nalish shakllandi: bir
necha nom bilan ataladigan – “ilmiy menejment”, “klassik”, “traditsion” birinchi ilmiy
Yevropa ilmiy menejment maktabi yo‘nalishida XIX asr oxirida-20 yilda XX asrda
eng mashhur shaxs A.Fayol (1841-1925) bo‘lgan. A.Fayol ilmiy menejment
G.Ford zavodlarida yuqori rivojlanishga
erishdi. Uning boshqa kompaniyalardagi izdoshlari ishlab chiqarishni uzluksizkonveyer usulida tashkil etishlari boshqarishni markazlashtirishga, mehnatni ilmiy
tashkil etishga, unumdorlikni keskin o‘stirishga erishdilar. 1850-1860 yillarda fantexnika omilining kuchayishi mehnatni tashkil qilish va uni boshqarishda
qo‘llanilayotgan texnokratik usulning xam takomillashtirilishini taqoza etdi.

Madaminbekov Odilbek

Mehnatni tashkil qilish» tushunchasining paydo bo‘lish tarixiga to‘xtalgandi, albatta, ushbu masalaning asoschisi sifatida F. Teylorning (1856-1915) nomi tilga olinadi. F. Teylor mehnatni «ilmiy boshqarish» muammosini amaliy jihatdan asoslab bergan bo‘lib, u iqtisodiyotda muhim o‘rin tutadikuchiga bo‘lgan munosabat tubdan o‘zgaradi.

G.Ford zavodlarida yuqori rivojlanishga erishdiUning boshqa kompaniyalardagi izdoshlari ishlab chiqarishni uzluksizkonveyer usulida tashkil etishlari boshqarishni markazlashtirishga, mehnatni ilmiy tashkil etishga, unumdorlikni keskin o‘stirishga erishdilar. 1850-1860 yillarda fantexnika omilining kuchayishi mehnatni tashkil qilish va uni boshqarishda qo‘llanilayotgan texnokratik usulning xam takomillashtirilishini taqoza etdi. Fantexnika taraqqiyoti yangi texnologiyalarni kirib kelishini jadallashtiradi. Endi ishchi kuchiga bo‘lgan munosabat tubdan o‘zgaradi. kontsepsiyalarini rivojlantirdi va chuqur o‘rganib chiqdi. Yevropa ilmiy menejment maktabi yo‘nalishida XIX asr oxirida-20 yilda XX asrda eng mashhur shaxs A.Fayol (1841-1925) bo‘lgan. A.Fayol ilmiy menejment kontsepsiyalarini rivojlantirdi va chuqur o‘rganib chiqdi. F.Teylor (1850­1915) turgan, u o'zining kundalik ishida unumdorlik va samaradorlikni oshirish maqsadida ishlab chiqarish va mehnatni faollashtirish muammolarini hal qilgan. Uning ta'limi menejment zamonaviy konsepsiyasining asosiy nazariy maktabi bo'lgan. Bu maktabning ko'zga ko'ringan vakillari: L.Gilbert, F.Gilbert, G. Emerson, A.Gastev (Rossiya)lardir.

Muxtorjonov Azamat

F.Teylor o'z nomini butun dunyoga mashhur qilgan quyidagi kitoblarni yozgan. "Kelishuv tizimi" (1895), "Sex menejmenti" (1903), va "Ilmiy menejment tamoyillari" (1911). F.Teyl or o'z asarlarida kapital va mehnat manfaatlarini birga qo'shish, "kapitalistik korxonalarda hamkorlik falsafasi"ni amalga oshirishga harakat qilgan. U tomonidan ishlab chiqilgan mehnatni jadallashuvini ta'minlovchi usul turli mamlakatlar boshqaruvchilarida katta sho'baiqish uyg'otgan.

F.Teylor ilmiy boshqaruvni muxandislar turi bo'yicha sanoat mehnati sohasiga aylantirishga jonbozlik qilgan. Uning tizimi mehnatni ijrochilar mehnati va farmoyish beruvchilar mehnatiga taqsimlash tamoyilini izchil o'tkazishdan iborat bo'lgan. Ishlab chiqarish tizimida yo'lga qo'yilgan mexanizm kabi ishlovchi har xil xodim o'zining vazifalari uchun javobgar bo'lishi kerak. Bunda xodimlar turlarini ishlar turlariga mos kelishiga erishishga harakat qilish kerak.
F.Teylor ilmiy menejmentga tashkilotni ishlab chiqarish va iqtisodiy maqsadlariga erishish uchun barcha xodimlar manfaatlarini ularning farovonligini o'sishi va xo'jayinlar va ma'muriyat bilan yaqindan hamkorlikni yo'lga qo'yilishi tufayli yaqinlashuvining haqiqiy vositasi sifatida qaragan. U, agar ilmiy menejment tizimi to'liq hajmda qabul qilinsa, bu narsa tomonlar o'rtasidagi barcha bahslar va ziddiyatlarni hal qiladi deb o'ylagan.

Soyibjonov Sanjarbek

F. Teylor tomonidan ishlab chiqarilgan boshqaruvning asosiy printsiplari:

Ishchilarni ushbu ishlarga tanlash, o'qitish va joylashtirish, ular eng katta foyda keltirishi mumkin bo'lgan vazifalar.
Mehnat natijalari bo'yicha to'lov: natijalar kamroq - kamroq to'lov; Ko'proq natija - ko'proq to'lov.
Ixtisoslashgan yo'nalishlar bo'yicha nazoratni amalga oshirayotgan funktsional menejerlardan foydalanish.
Ilmiy boshqaruv imkoniyatini ta'minlash uchun ishchi va menejerlar o'rtasida do'stona munosabatlarni rivojlantirish.
Teylor muayyan vazifalarni bajarish uchun ajratilgan vaqt real bo'lishi va kichik dam olish imkoniyatlarini hisobga olish va ishda tanaffuslarni hisobga olishi kerakligini ta'kidladi. Bu amalga oshirilgan qoidalarni o'rnatish va belgilangan me'yorlardan oshganlarga qo'shimcha ravishda to'lash imkoniyatini berdi.
Misol sifatida samarali foydalanish Amalda, F. Teylorning printsiplari ikkita holat berilishi mumkin. "Baytlahm Stil" kompaniyasi xodimlari kunlik ko'mir turli navlardan ko'mirni qo'lda jo'natdilar. Teylor moddiy ko'chatga qarab, bitta belkurakning yuki 4 dan 30 funtgacha bo'lgan, eksperimentlar yordamchisining optimal (kichik charchoq nuqtai nazaridan) maqbuldir 21 funt. Uning taklifida belkuraklar qo'yilgan turli xil turlarKo'mirning xilma-xilligiga mos keladi. Keyin saralash stantsiyasida yuklovchilar soni 500 dan 150 kishiga qisqartirildi, bu esa yiliga 80 ming dollarga etdi; Kuniga bir ish bilan haddan tashqari yuklangan ko'mir tonnalarining o'rtacha soni 16 dan 59 gacha o'sdi; Ishchilarning o'rtacha maoshi 1,5 baravar ko'paydi.
Xuddi shu firmadagi ikkinchi tajriba, cho'chqa xo'jayinlari seps-ni yuklash jarayoni bilan bog'liq. F. Teylor o'z tashkilotlari va ish haqi tamoyillarini tamoyillarini amalga oshirdi, bu unumdorlikni 400% ga, ish haqini 60% ga oshirishga imkon berdi. Bularning barchasi ilmiy asoslangan boshqaruv tizimining ustunligini ishonchli dalillar sifatida xizmat qiladi

Ziyoiddinov Abbosbek

F. Teylor ishchilarning rag'batlantiruvchi tizimiga katta e'tibor berildi. U bahslashdi: "Mukofot, buning uchun tegishli ta'sir ko'rsatishi uchun ishning o'zi uchun juda tez harakat qilish kerak" (Ibid., 79-rasm).

Shuni ta'kidlash kerakki, F. Teylor faqat pul mukofoti shaklida mukofotni anglatmaydi. U har doim tadbirkorlarga ishchilar uchun imtiyoz berishni maslahat bergan, chunki ushbu imtiyozlar ham g'olib chiqadi, shuningdek, bu imtiyozlar ham, shuningdek, bu ko'rsatkichlar bugungi kunda hammom bo'lib, ular vannalar tashkil etadi, vannalarni tashkil qilish, Bolalar bog'chalari va boshqalar. Bu Teylor buni qimmatli deb hisoblagan "mohir va intellektual ishchilarni yaratish" degani, ular "ularni egalariga yaxshi his-tuyg'ularni keltirib chiqaradi". Bundan tashqari, F. Teylor bu xayriya emas, balki iqtisodiy hisob-kitob emasligini ta'kidladi: agar uni takomillashtirish bo'lsa mehnat jarayoni Va ishchi (shu jumladan tegishli mukofotni) qiziqtirgan, keyin bir xil xodim normal sharoitga nisbatan 3-4 baravar ko'proq narsani tashkil qiladi (Mashg'ulot. Qo'lda. D.V. yalpi. - m .: Infra - M, 1997, p. 171 - 174.).
Shuni ta'kidlash kerakki, klassik ta'limotlar orasida va uning izdoshlari tomonidan ishlab chiqilayotganligi va rivojlanishi sezilarli ekanligi, sezilarli farq borligini ta'kidlash kerak. "Taylorizm" - F. Teylorning buzuq ta'limotlari - bu XIX asr oxiri tadbirkorlari o'zlari uchun foydali deb hisoblangan. O'sha paytda ishchi mashinaning qo'shi sifatida ko'rib chiqilgan, shuning uchun psixologik muhitda keraksiz hashamat deb hisoblanadi. Shu bilan birga, F. Teylorga ta'lim berish, hamkorlik falsafasiga asoslangan bo'lib, bu ijtimoiy va hatto ma'naviy jihatlarga ko'p e'tibor qaratdi

Zaylobiddinov Zarifjon

Ishlayotgan ilmiy tamoyillarga muvofiq ishchilar bilan hamkorlik.
Ma'muriyat va ishchilar o'rtasidagi ish va majburiyatlarning deyarli teng taqsimlanishi. Ma'muriyat ishchilar, deyarli barcha ishlar va deyarli barcha ish va ular kabi moslashtirilgan barcha ishlarni amalga oshiradi katta qismi Umumiy ravishda javobgarlik yotadi. "
Muayyan operatsiyalar bo'yicha vaqtning qiymati, harakatlarning maqbul ketma-ketligi va ularni ijro qilish usuli ishlab chiqilgan, aniq belgilangan. Xodimlar olib kelishlari mumkin bo'lgan foydani maksimal darajada oshirish asosida xodimlar tanlab olinadi, o'rganadilar va ish joylariga joylashtiriladi. Mehnat to'lovi natijalarga va xodimni rag'batlantirish uchun amalga oshiriladi ishlab chiqarish ishlariiqtisodiy menejment usullarining asosini tashkil etdi. Funktsional menejerlar jamoada do'stona munosabatlarni rivojlantirish uchun jirkanchlik bilan shug'ullanmoqdalar, bu mumkin emas samarali ariza Ilmiy boshqaruv g'oyalari va nazorati. Shunday qilib, Teylorning ishi, uning g'oyalarini amalga oshirish natijasida mehnat unumdorligi 3-4 baravar ko'payganligi va ish haqi 60 foizga oshirildi.
Teylor bandlik jarayonini ratsionalizatsiya qilish ishchi va menejerlarning funktsiyalarini ajratishni anglatadi. Teylorning so'zlariga ko'ra, ishchilar aniq menejerlarni tuzish uchun aniq shakllangan va tartibga solinadigan ishlarni bajarishlari kerak. Shunday qilib, Teylor menejmentni mustaqil faoliyatda taqsimlashni asoslaydi,ustavi va mehnatning abadiy oppozitsiyasi va uning tartibsizligi to'g'risida noto'g'ri ayblovni hisobga olish. Uning fikriga ko'ra korxonalar va menejerlar umumiy manfaatlarga ega va faqat o'zaro manfaatli hamkorlik - ishchilar va boshqaruv ishlarining deyarli tengligi va uning iqtisodiy o'sishining kaliti bo'lishi mumkin. Ilmiy boshqarma usullarini va ko'p jihatdan jamoatchilikka jiddiy qarshi kurashga qaramay, Teylorning g'oyalarining ta'siri AQSh, Yaponiyadan boshlab, dunyoning barcha mamlakatlariga tarqalib ketdi (bu erda ular uchrashdi) Ular bilan 1912 yilda, Frantsiya va Buyuk Britaniya.. SSSRda Teylor o'z ishchi kuchi (notalar) ilmiy tashkiloti tizimiga asoslangan edi. Zamonaviy kompaniyalarning tashkiliy dizayni ilmiy boshqaruv maktabi g'oyalari bilan amalga oshiriladi va hozirda ilmiy rahbariyatga ilmiy rahbariyatning oqilona yaqinlashishi, ilmiy boshqaruvning oqilona yaqinlashishi va texnik texnikalari nafaqat tez-tez topildi, lekin hatto ustunlik.

Buzrukova Robiya

• 
  Teylor F. U. Sanoat korxonalarini tashkil etishning ilmiy asoslari. - Sankt-Peterburg, 1912, b. 28.
  

XIX asrning so'nggi o'n yilliklari resurslarning o'ziga xos to'planishi va texnologiyani ishlab chiqish bilan tavsiflanadi sanoat ishlab chiqarish. Korxonada yuqori mahsuldorlik uchun asosiy to'siq menejment boshqaruvning samarasiz shakllariga aylandi.
Mehnat juda ixtisoslashgan va ishni qo'llab-quvvatlash, integratsiyalashuv va tizimlashtirishni talab qildi. Birinchi bo'lib ishlab chiqarish samaradorligini boshqarishni boshlagan seminarda ishlab chiqarish samaradorligini davolash uchun birinchi bo'lib ishlab chiqarish samaradorligi bo'yicha texnologiyalar va usullar e'tiborini jalb etgan muhandislardan amalga oshirildi.
Boshqaruv bilimlarini rivojlantirishga alohida hissa qo'shgan muhandislardan biri bo'ldi