Avtomatik Boshqarish Nazariyasi fanidan Boshqarishning asosiy prinsiplari mavzusida tayyorlagan

Farg’ona Politexnika Instituti

• Farg’ona Politexnika Instituti
• Kompyuterlashgan Loyihalash Tizimlari fakulteti
• 64-20 guruh talabasi Husainov Nuralining

Avtomatik Boshqarish Nazariyasi fanidan

Boshqarishning asosiy prinsiplari mavzusida tayyorlagan

• Mustaqil ishi
• Tayyorladi: Husainov N.
• Qabul qildi: Raxmonov D.

Boshqarish deganda, keng ma’noda, qo’yilgan maqsadga erishishni ta’minlovchi biron-bir jarayonni tashkil etishni tushuniladi. Boshqarish shundan iboratki, ob’ektga (elektrotexnika yoki issiqlik texnikasi, paxta, raketa) ta’sir ko’rsata borib, unda sodir bo’layotgan jarayonlarni shunday o’zgartirish kerakki, toki boshqarish maqsadiga erishilsin.

Boshqarish maqsadini boshqarish sistemalari bo’yicha mutaxassislar emas, balki, masalan, texnologlar, injenerlar, iqtisodchilar, biologlar, ya’ni, texnikaning boshqarishni qo’llash zarur bo’lgan sohasidagi mutaxassislar shakllantiradilar. Boshqarish bo’yicha mutaxassislarning asosiy masalasi boshqarish maqsadiga erishish uchun zarur bo’lgan axborotni yig’ish, uzatish, uni qulay shaklda taqdim etish yoki qulay shaklga aylantirish, qayta ishlash va nihoyat boshqarish ob’ekti maqsadni bajarishini ta’minlashi uchun bu axborotdan qanday foydalanish haqida qaror qabul qiliuvchi sistemani yaratishdan iborat.

Bizga ma’lumki, ABN fanining o’rganish ob’ekti bo’lib avtomatik

• Bizga ma’lumki, ABN fanining o’rganish ob’ekti bo’lib avtomatik
• boshqarish sistema (ABS) lari hisoblanadilar. ABS lar esa tabiiy (tabiatda
• mavjud) sistemalar emas, balki inson tomonidan yaratiladigan sun’iy sistemalar
• hisoblanadilar. ABS larni boshqarishning fundamental printsiplari asosida
• tuziladi.
• ABS ning tarkibidagi boshqarish ob’ekti (BO) ma’lum algoritm bo’yicha
• faoliyat qilishi kerak, buning uchun unga boshqarish algoritmi bilan ta’sir etiladi.
• Bunda boshqarish algoritmi kirish ta’siri, BO ning shu boshqarish algoritmi bilan
• faoliyati natijasi chiqish signali boladi. Boshqarishning maqsadi boshqarish
• algoritmi bilan BO ma’lum algoritm bo’yicha faoliyat natijasi imkon qadar to`la
• mos kelishidan iborat. Mos kelishni amalga oshirishga imkon beruvchi

printsiplarni boshqarish printsiplari deyiladi

Ixtiyoriy ABS boshqarish printsipi asosida ishlaydi. Boshqarish printsipi deyilganda boshqaruvchi qurilma tomonidan u(t) boshqaruvchi ta’sirni ABS ga qoyilgan g(t) va z(t) ta’sirlar va sistemaning ularga reaktsiyasi y(t) haqidagi ma’lumotlar asosida shakllantirish qoidasini tushuniladi.

• Ixtiyoriy ABS boshqarish printsipi asosida ishlaydi. Boshqarish printsipi deyilganda boshqaruvchi qurilma tomonidan u(t) boshqaruvchi ta’sirni ABS ga qoyilgan g(t) va z(t) ta’sirlar va sistemaning ularga reaktsiyasi y(t) haqidagi ma’lumotlar asosida shakllantirish qoidasini tushuniladi.
• Boshqarish printsiplari talab etilgan faoliyat algoritmi, yani boshqarish algoritmi va amaldagi (real) faoliyatni algoritmi (BO ni algoritmi) orasidagi boglanish qandayligini aniqlaydi. Hozirgi vaqtda texnikada uchta fundamental printsip ma’lum bo`lib, amalda shu uchta printsipdan foydalaniladi: ochiq boshqarish printsipi, kompensatsiyali boshqarish printsipi va teskari aloqali boshqarish printsipi. Bularning har biri ma’lum bir boshqaruvchi qurilma (BQ) va ABS ning strukturasi bilan amalga oshiriladi. Yopiq boshqarish tizimlari asosida teskari bogʻlanish gʻoyasi yotadi. Bu gʻoya parametrlarning meʼyordan chetlashishi boʻyicha boshqarish prinsipi (yoki teskari bogʻlanishli boshqarish) nomi bilan maʼlum. Bu yerda boshqaruvchi parametrlarning talab darajasidan ogʻishi tufayli ularni talab holatiga qaytaruvchi ijro signallari shakllantiriladi. Bunday usulning universalligi nobarqaror obyektlarni boshqarishda namoyon boʻladi.

Boshqarish printsiplari

Boshqarish printsiplari

• Ixtiyoriy ABS boshqarish printsipi asosida ishlaydi. Boshqarish printsipi
• deyilganda boshqaruvchi qurilma tomonidan u(t) boshqaruvchi ta’sirni ABS ga
• qo’yilgan g(t) va z(t) ta’sirlar va sistemaning ularga reaktsiyasi y(t) haqidagi
• ma’lumotlar asosida shakllantirish qoidasini tushuniladi.
• Boshqarish printsiplari talab etilgan faoliyat algoritmi, ya’ni boshqarish
• algoritmi va amaldagi (real) faoliyatni algoritmi (BO ni algoritmi) orasidagi bog’lanish qandayligini aniqlaydi. Hozirgi vaqtda texnikada uchta fundamental printsiplar ma’lum bo`lib, amalda shu uchta printsipdan foydalaniladi:
• ochiq boshqarish printsipi, kompensatsiyali boshqarish printsipi va teskari aloqali boshqarish printsipi. Bularning har biri ma’lum bir boshqaruvchi qurilma (BQ) va ABS ning strukturasi bilan amalga oshiriladi

• Teskari aloqali boshqarish prinsipi strukturaviy sxemasi