Ayni paytda qaysi sohaga nazar tashlamang

Ayni paytda qaysi sohaga nazar tashlamang, “raqamli” so‘ziga duch kelasiz. Bugungi kun talabi shunday. Sohani rivojlantirmasangiz, uning kelajagini o‘ylamasangiz, unga eng so‘nggi rusumdagi texnik-uskunalarni, dasturiy mahsulotlarni joriy qilmasangiz, ishchi-xodimlar uchun kundan-kun qulay shart-sharoit yaratib bermasangiz, imkoniyat darajasida faoliyatingizda inson omilini kamaytirib bormasangiz, raqobatga bardosh berolmay, o‘z-o‘zidan chetga chiqib qolasiz. Sizning chetga chiqishingizning ortida esa qanchadan qancha inson taqdiri turganligini his qilib yashash zarur. Shunday ekan hozirda har bir rahbar bu borada yanada chuqurroq o‘ylashi talab qilinadi
Shuni unutmangki, zamonaviy dunyoda raqamlashtirish jarayonining asosi Internetdir va global tarmoqda ma'lumotlar uzatish turli xil gadjetlar orqali amalga oshiriladi.
Prezidentning “Raqamli O‘zbekiston – 2030” Milliy strategiyasi konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori loyihasida O‘zbekiston aholisining 67 foizdan ortig‘i (22,5 million foydalanuvchi) Butunjahon internet tarmog‘idan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan tadqiqotlarni o‘z ichiga oladi. Shu bilan birga, uchinchi va to‘rtinchi avlod mobil aloqa foydalanuvchilari soni 16 million abonentdan oshdi.
Shu o‘rinda alohida ta’kidlash joizki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Beshta ustuvor yo‘nalish bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirishga oid Davlat dasturi to‘g‘risida”gi qarorida o‘z ifodasini topgan chora-tadbirlar doirasida Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. 2020-yil 2-martdagi O‘zbekiston Respublikasini 2017-2021-yillarda “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da rivojlantirish yo‘nalishlari.
Xususan, joriy yilda kamida 800 mingta keng polosali internet portlarini yaratish, 12 ming kilometr optik tolali aloqa liniyalarini yotqizish rejalashtirilgan. Internet tarmog‘ida keng polosali tarmoqlarni kengaytirish uchun 340 mingga yaqin abonent telekommunikatsiya vositalaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Hududlar bo‘ylab tarqatilgan telekommunikatsiya qurilmalari mutaxassislar tomonidan o‘rnatilib, konfiguratsiya qilindi. Bugungi kunga qadar 281 mingta port qurilmalari o‘rnatildi.
Ayni paytda respublika bo‘yicha 1148 ta yangi baza stansiyalari o‘rnatilib, foydalanishga topshirildi. 1483 ta muassasada joylashgan baza stansiyalarini modernizatsiya qilish orqali keng polosali internet xizmatlarini ko‘rsatish imkoniyati yaratildi. Telekommunikatsiya tarmoqlarini rivojlantirish loyihalari doirasida rejalashtirilgan obyektlarga 6,5 ​​ming kilometr optik tolali aloqa liniyalari tortildi. Bu boradagi ishlar davom etmoqda.
Raqamlashtirish yo‘lidagi navbatdagi muhim qadam IT-Parkni tashkil etishdir. Texnopark Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 10-yanvardagi “Dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalari texnoparkini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq tashkil etilgan. IT-Park - bu AKT sohasidagi faol va iqtidorli insonlar buxgalteriya hisobi, yuridik, marketing va ta’lim sohasida yordam ko‘rsatish orqali g‘oyalarini haqiqiy biznes loyihalariga aylantirish uchun real imkoniyatga ega bo‘ladigan noyob joy.
Poytaxtda tashkil etilgan IT-parkning muvaffaqiyatli tajribasi bunday texnoparklarni respublikaning boshqa hududlarida ham tashkil etishga turtki bo‘ldi. Bu yil ular Andijonda may oyining oxirida, Margʻilonda iyun oyining boshida ochiladi. 2020-2024-yillarda esa O‘zbekistonning barcha hududlarida, birinchi navbatda, Nukus, Buxoro, Namangan, Samarqand, Guliston va Urganch shaharlarida, shuningdek, Toshkent shahridagi Muhammad al-Xorazmiy nomidagi maktabda texnoparklar ochiladi.
Statistik ma'lumotlarga ko'ra, mamlakatimizda AKT mutaxassislariga bo'lgan talab tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda va shuning uchun bu sohada kadrlar etishmasligi ham xususiy sektor, ham samarali davlat boshqaruvi uchun salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Malakali IT-mutaxassislarga bo'lgan talabning tez sur'atlar bilan o'sib borishi ularning etishmasligi bilan birga ushbu soha mutaxassislarining ish haqi darajasining oshishiga olib keladi. Davlat boshqaruvi organlarining malakali mutaxassislari bilan ta'minlash muammosi juda dolzarb. Shu munosabat bilan bugungi kunda mamlakatimizda “Bir million dasturchi” megaloyihasi amalga oshirilmoqda.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev joriy yil 8-iyun kuni bo‘lib o‘tgan axborot texnologiyalari va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarga bag‘ishlangan taqdimotda ta’kidlaganidek, yangi avlodni tarbiyalash orqali sohada belgilangan maqsadlarga erishishni tezlashtirish mumkin. mutaxassislardan iborat.
Shu bois, joriy yil oxirigacha 100 ming nafar va yana 150 ming nafar abituriyentni malaka oshirishga jalb etish zarur. ­­- 2021 yilning birinchi yarmida. Maktablarda 5-sinfda o‘qitiladigan “Informatika” fanini takomillashtirish, uning o‘quv rejasiga “Bir million dasturchi” loyihasidagi fanlarni kiritish bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi.
2020-yil 17-martda Prezidentimizning “Toshkent shahrida raqamli texnologiyalarni keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. “Raqamli Toshkent” kompleks dasturini amalga oshirishda mamlakatimizning 377 ta korxonasini birlashtirgan “IT-Park” rezidentlarini jalb etish mazkur qarorda belgilangan vazifalar qatoriga kiradi. Dastur shahar xizmatlarini boshqarishni raqamlashtirish, ijtimoiy soha ob’ektlari, ishlab chiqarish, yo‘l-transport va kommunal infratuzilma uchun yaxlit axborot muhitini yaratish, keyinchalik muvaffaqiyatli tajribani respublikaning boshqa hududlariga tarqatishga qaratilgan.
Prezidentimiz Oliy Majlisga Murojaatnomasida 2020-yilni “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb e’lon qildi. Shu munosabat bilan “Digital Tashkent” dasturi mazkur tashabbusning mantiqiy davomi bo‘ldi. Qabul qilingan qaror juda uzoqni ko‘zlagan bo‘lib chiqdi: axir, pandemiya butun dunyoni qamrab olgan paytda iqtisodiyotni, xususan, ta’lim va sog‘liqni saqlashni raqamlashtirish strategiyasi to‘laqonli ishni davom ettirishning yagona yo‘li bo‘ldi.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi huzuridagi Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish boshqarmasi boshlig‘i Bahrom Ziyaevning so‘zlariga ko‘ra, 2020-2021 yillarga mo‘ljallangan “Raqamli Toshkent” dasturi ta’lim, sog‘liqni saqlash, kommunal soha, davlat boshqaruvi kabi asosiy yo‘nalishlarni qamrab olgan. , turizm, savdo, qurilish va atrof-muhitni muhofaza qilish.
Hozirgi sharoitda O‘zbekistonda masofaviy ta’lim, elektron bank va kommunal xizmatlar uchun buxgalteriya hisobi faol qo‘llanilmoqda. Fuqarolar uchun elektron davlat xizmatlari roʻyxati ham toʻldirilmoqda, vazirlik va idoralar har kuni videokonferensaloqa orqali oʻzaro hamkorlik qilmoqda.
2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturida belgilangan vazifalarga muvofiq, Prezidentimizning joriy yil 28 apreldagi “Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
Raqamli iqtisodiyot va iqtisodiyotni raqamlashtirish jarayonlaridagi muammolarni boʻyicha iqtisodchi olimlar va mutaxassislar tomonidan oʻzlarining tadqiqotlarida va xalqaro konfrensiyalarda fikr va mulohazalarini keltirib oʻtishgan. Ular tomonidan raqamli iqtisodiyotning kirib kelish jarayonlari, mamlakat iqtisodiyotida tutgan oʻrni va uning iqtisodiy-ijtimoiy ta’sirini oʻz davrlaridagi mavjud holat boʻyicha koʻrsatib oʻtishgan. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi birinchi boʻlib, 1994-yilda Tapskottning "Raqamli iqtisodiyot: tarmoqli razvedka asrida va’da va xavf-xatar" nomli asarida keltirilgan. Uning fikricha, raqamli iqtisodiyotni kompaniya nazariyasiga asoslangan holda, biznesning yangi ommaviy axborot vositalariga oʻtishiga oid bir qator farazlarni shakllantirgan. Raqamli iqtisodiyot bilimlarni boshqarish, raqamli aloqa, vertualizatsiya,internet orqali integratsiya, vositachilardan qochish, sohalarni yaqinlashtirish, innovatsiya, iste’molchiga indivudal xizmat, tezkor javob, globalizatsiya, raqamli boʻlinish kabi xususiyatlarga ega. N.Leyn ta’kidlashicha, “Raqamli iqtisodiyot” tushunchasiga quydagicha ta’rif beradi. Internetda hisoblash va kommunikatsiya texnologiyalarining yaqinlashuvi va natijada elektron tijorat va keng tashkiliy oʻzgarishlarni ragʻbatlantiradigan axborot va texnologiyalar oqimi. 1995-yilda N.Negroponte ham "raqamli iqtisodiyot" tushunchasi izohladi. Unga koʻra, raqamli iqtisodiyot - atomlar harakatidan bitlarning harakatiga oʻzgarishi. S.Baller, S.Datta, B.Lanvinlarning ilmiy maqolasida raqamli iqtisodiyotni keng doirada ta’sirini baholashgan. Unga koʻra raqamli iqtisodiyot asosisda rivojlanish iqtisodiy-ijtimoiy va huquqiy jarayonlarda oʻziga xos xususiyatlari talab qilishi, milliy innovatsion tizimlar va dunyoda raqamli texnologiyalarni rivojlantirishning toʻsiqlari va istiqbollarini aniqlangan. T.L.Mezenburg tomonidan raqamli iqtisodiyotga mavjud raqamli texnologiyalardan foydalanish orqali dasturiy tarmoqlarning ahamiyatining oʻsishi, qoʻshilgan qiymatning ortishi, dasturiy va raqamli iqtisodiyotdagi ishchi kuchi miqdorinig har xil darajasi, internet tijorati, elektron biznes strukturasini amalga oshirish imkonini beradi. Bukht va Heekslarning ilmiy izlanishlarida epmrik tahlillarga asoslangan holda quydagi fikrni ta’kidlashgan. Iqtisodiyotni raqamlashtirish yoki raqamlashtirish transformatsiyasi jarayoni deyarli barcha tarmoq va sohalarni qamrab olgan holda, ish unumdorligi va mehnat samaradorligini keskin oshirishga, koʻrsatilayotgan xizmat turlari sifatini yaxshilashga, ular tannarxini keskin kamaytirishga, jahon bozorini keng miqyosda qamrovini amalga oshirishga imkoniyat yaratadi. Raqamli iqtisodiyot elektron mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish va ularni elektron tijorat orqali tarqatish asosida: "elektron mahsulotlarga ixtisoslashgan biznes ishlab chiqarish jarayonlarini, pul oʻtkazmalarini amalga oshiradi, shuningdek internet texnologiyalaridan foydalangan holda mijozlar bilan ishlash va ularni boshqarish bilan shugʻullanadi. B.N.Panshinning ta’kidlashicha, raqamli iqtisodiyot tarmoq xizmatlariga asoslanadi Shu bilan birga, u raqamli iqtisodiyot elementlarini ajratib koʻrsatish mumkin boʻlgan sohalarni nazarda tutadi: Iqtisodiyotning raqamli segmentini kengaytirishning asosiy sababi – bu rivojlangan mamlakatlarda mamlakat yalpi ichki mahsulotining 70 foizidan ortigʻini tashkil etuvchi tranzaksiya sektorining oʻsishi. Ushbu sektor quyidagilarni oʻz ichiga oladi: davlat boshqaruvi, konsalting va axborot xizmatlari, moliya, ulgurji va chakana savdo, shuningdek turli xil kommunal, shaxsiy va ijtimoiy xizmatlar. Raqamli texnologiyalar tufayli muayyan imkoniyatlarga ega boʻlgan iqtisodiy faoliyat turlarining soni koʻpayotgani va iqtisodiy ahamiyati ortib borayotganini inobatga olish zarur. S.S Gulyamov raqamli iqtisodiyot oʻzaro bogʻliq boʻlgan ishlab chiqarish va boshqaruv jarayonlarining zanjiridan iborat boʻlib, uning ajralmas elementi zanjirlararo (insonlararo, mashinalararo, bulutlar orqali, data markazlararo) raqamli texnologiyalar yordamida amalga oshiriladigan ma’lumot almashinishdir. Bundan tashqari raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda bilimlarga va dasturchi kadrlar tayyorlashga etiborni qaratish maqsadga muvofiq. N.M.Maxmudovning ta’kidlashicha, globallashuv sharoitida istalgan mamlakatning iqtisodiy ta’minlash va jahon maydonida raqobatbardoshligini oshirishda koʻp jihatdan raqamli iqtisodiyotning samarali modellari bor. Raqamli iqtisodiyot xoʻjalik faoliyatini yuritish boʻlib, bunda ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatishdagi asosiy omil raqamlar koʻrinshidagi ma’lumotlar boʻlib, katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz qilish yordamida har xil turdagi ishlab chiqarish, xizmat koʻrsatish, texnologiyalar, qurilmalar, saqlash, mahsulotlarni etkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq echimlar tadbiq qilishdir. Boshqacha qilib aytgancha, raqamli iqtisodiyot bu onlayn xizmatlar koʻrsatish, elektron toʻlovlar amalga oshirish, internet savdo, kraudfanding va boshqa turdagi sohalarni raqamli kompyuter texnologiyalarini rivojlanishi bilan bogʻlangan faoliyatdir. Aynan Oʻzbekiston iqtisodiyoti uchun raqamli iqtisodiyotni shakllantirishda asosiy imkoniyat inson resurslarini rivojlantirishdir. B.Y.Xodiyev Oʻzbekiston raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi cheksiz imkoniyatlar ochadi. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun toʻsiqning asosiy sababi AKT infratuzilmasi hisoblanadi. Dunyo mamlakatlari boʻyicha bir toifadagi iqtisodchi olimlar raqamli iqtisodiyotni tor doirada koʻrib, faqat AKT sektorida yaratilgan mahsulot va xizmatlarnigina hisoblaydigan boʻlsalar, ikkinchi toifadagilari, ularga nisbatan raqamli iqtisodiyotni iqtisodiyotning AKT sektori bilan bir qatorda tarmoq va sohalaridagi yaratilgan mahsulot va xizmatlarni raqamli texnologiyalar tomonidan qoʻshilgan qiymatini ham inobatga olish kerak deb hisoblaydilar.