Banklar va ularning roli. Bank operatsiyalari

Banklar va ularning roli. Bank operatsiyalari

Banklar paydo bo`lishining asosi bo`lib tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi xisoblanadi. Tovar-pul munosabatlarining bo`lishi va ularning rivojlanib borishi barcha ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarda banklarning ham bo`lishini taqozo qiladi.

Banklar paydo bo`lishining asosi bo`lib tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi xisoblanadi. Tovar-pul munosabatlarining bo`lishi va ularning rivojlanib borishi barcha ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarda banklarning ham bo`lishini taqozo qiladi.

Banklar o`rta asrlarda puldorlar tomonidan pulni qabul qilish va boshqda davlat, shaxar puliga almashtirib berish asosida kelib chiqqan. Keyinchalik puldorlar o`z bo`sh turgan mablag’laridan foyda olish maqsadida ularni vaqtincha foydalanishga mablag’ zarur bo`lgan korxonalarga ssudalar berishgan. Bu pul almashtiruvchi puldorlarning bankirlarga aylanishiga olib kelgan.

Bank so`zi ital’yancha “banca” so`zidan olingan bo`lib “stol”, banknota “pullik stol” degan ma`noni anglatadi. Urta asrlarda italiyalik puldorlar xamyonlaridagi, idishlardagi monetalarni stol ustida kuyib hisob-kitob kilganlar.

Bank so`zi ital’yancha “banca” so`zidan olingan bo`lib “stol”, banknota “pullik stol” degan ma`noni anglatadi. Urta asrlarda italiyalik puldorlar xamyonlaridagi, idishlardagi monetalarni stol ustida kuyib hisob-kitob kilganlar.

XII asrlarda Genuyada pul almashtiruvchilarni “bancherii” deb atashgan. Agar puldorlardan birortasi ishonchni oqlamasa va ishiga ma`suliyatsizlik kilsa, u utirgan stol sindirib tashlangan va uni “Vapso rotto”, ya’ni bankrot deb atashgan. YA’ni, bizga ma`lum bo`lgan “bankrot” so`zi xam “banca” so`zidan olingan.

Banklar paydo bo`lishining boshlang’ich nuqtasi bo`lib XVI asrda Florentsiya va Venetsiyada tashkil qilingan kichik jirobanklar xisoblanadi.

Bu banklar asosan o`z mijozlari-savdogarlarga xizmat qilgan, ular o’rtasida naqd pulsiz hisob-kitoblarni olib borgan. Bu banklar o`z mijozlarini monetalar tarkibi buzulishidan zarar ko`rishdan himoya qilishgan. Ular hisoblarni ma`lum summadagi qimmatbaxo metallni ifodalovchi maxsus pul birligida olib borishgan o`zlarining bo`sh pul mablag’lariny jirobanklar davlatga karzga, shaharlarga, chet el savdogarlariga ssuda bergan.