MA’RUZA № 1: - Biologik kimyo faniga kirish. Aminokislotalarning tuzilishi va xossalari. Oqsillarni tuzilish darajalari.
- b.f.n. dotsent Juraeva A.A.
REJA: - 1.1.Biologik kimyo fanining maqsadi va vazifalari.
- 1.2. Biolkimyo fanining asosiy yo`nalishlari.
- 1.3. Biologik kimyo fanining boshqa fanlar bilan bog`lanishi.
- 1.4. Oqsil tirik to`qimaning muhim tarkibiy qismi.
- 1.5. Oqsillarning muhim belgilari.
- 1.6. Aminokislotalarning tuzilishi.
- 1.7. Oqsillarning tuzilish darajalari.
BIOKIMYO FANI 3 BO`LIMDAN IBORAT: 1)STATIK BIOKIMYO. 2)DINAMIK BIOKIMYO. 3)FUNKTSIONAL BIOKIMYO. - Statik biokimyo tirik organizm tarkibiga kiruvchi moddalarning kimyoviy tarkibi va xususiyatlarini o`rganadi. Bu bo`limning asosiy masalalari bioorganik kimyo tomonidan o`rganiladi.
- Dinamik biokimyo organizmga moddalarning qabul qilinishidan boshlab oxirgi mahsulotlar shaklida chiqarib yuborilishigacha bo`lgan barcha o`zgarishlarni tahlil qiladi.
- Funktsional biokimyo a’zo va to`qima funktsiyalariga bog`liq ravishda, ularda kechadigan kimyoviy jarayonlarni tadqiq etadi.
Biokimyoviy tekshiruv bosqichlarining ketma-ketligi quyidagicha: - Biokimyoviy tekshiruv bosqichlarining ketma-ketligi quyidagicha:
- Tekshiruv bosqichi tekshiruv ob’yekti
- 1. Gomogenlash Organ To`qima Hujayra
- 2. Ultrasentrifugalash
- 3. Ekstrakstiya qilish Gomogenat
- 4. Tahlil
-
- Subhujayra qurilishi
- ( yadro, mitoxondriya, lizosoma
- mikrosoma, peroksisoma,
- sitomembrana, gialoplazma)
-
- Ekstrakt
- Molekulyar biostruktura
OQSILLARNING MUHIM BELGILARI QUYIDAGILARDAN IBORAT: 1) TARKIBIDAGI AZOTNING MIQDORI DOIMIY (QURUQ VAZNINING 16 % I ) BO`LISHI; 2) DOIMO TUZILISH BIRLIGI BO`LGAN AMINOKISLOTALARNING BO`LISHI; 3) PEPTID ZANJIRIDA AMINOKISLOTALARNI BIRLASHTIRUVCHI PEPTID BOG`LARINING MAVJUDLIGI; 4) YUQORI MOLEKULA OG`IRLIGIGA EGA BO`LISHI (4 – 5 MINGDAN BIR NECHA MILLION DALTONGACHA); 5) OQSILLARNING FIZIK-KIMYOVIY VA BIOLOGIK XOSSALARINI BELGILAB BERUVCHI POLIPEPTID ZANJIRNING MURAKKAB TUZILGANLIGI. OQSILLARNING TARKIBIDAGI ELEMENTLAR. OQSILNING BIRINCHI BELGISI UNING TARKIBIDAGI ELEMENTLARGA BOG`LIQ: UGLEROD………..……........51-55 KISLOROD……….…............21-23 AZOT……………...............15-18 VODOROD…………….........6-7 OLTINGUGURT………….........0,3-2,5 ANORGANIK MODDALAR…….0-0,5 OQSILLARNING MOLEKULA OG`IRLIGI. MOLEKULA OG`IRLIGINING KATTA BO`LISHI OQSILLARNING MUHIM BELGISI HISOBLANADI. ZANJIRNING UZUNLIGIGA QARAB HAMMA POLIPEPTIDLARNI UCH GURUHGA BO`LISH MUMKIN: 1) PEPTIDLAR – 2-10 TA AMINOKISLOTA; 2) POLIPEPTIDLAR – 10-40 TA AMINOKISLOTA; 3) OQSILLAR – 40 TADAN ORTIQ AMINOKISLOTADAN TASHKIL TOPGAN. AMINOKISLOTANING UMUMIY FORMULASI - Oqsillarning tarkibiga kiradigan hamma aminokislotalar L- aminokislotalar bo`lib, ularning NH2 – aminoguruhi alfa-holatda bo`ladi:
- α R – CH – COOH
- l NH2
- 1) Struktura - yon radikal zanjirning tuzilishi bo`yicha;
- 2) Elektokimyoviy – aminokislotalarning kislota-ishqoriy xossalari bo`yicha;
- 3) Biologik yoki fiziologik, ya’ni organizm uchun aminokislotalarning almashinmaydigan darajasi bo`yicha.
- Aminokislotalarning 3 xil tasnifi qabul qilingan:
AMINOKISLOTALARNING BIOLOGIK TASNIFI - Almashinmaydigan aminokislotalar: valin, leysin, izoleysin, treonin, lizin, metionin, fenilalanin, triptofan.
- Yarim almashinadigan aminokislotalar: arginin, tirozin, gistidin
- Almashinadigan aminokislotalar: qolgan barcha aminokislotalar
AMINOKISLOTALARNING AMFOTERLIGI 1). STRUKTURASI BO`YICHA AMINOKISLOTALAR QUYIDAGI GURUHLARGA BO`LINADI: | | | | - I. Ochiq zanjirli (asiklik).
- 1. Alifatik aralashmagan aminokislotalar.
- 1) Monoaminomonokarbon kislotalar
| | | - Н - СН- СООН
- ׀
- NH2
- CН3 - СН- СООН
- ׀
- NH2
- CН3
- \ CH- СН- СООН
- CН3 ∕ ׀
- NH2
-
- CН3 \
- CH-СН2 -СН- СООН
- CН3 ∕ ׀
- NH2
-
- СН3 − СН - СН- СООН
- ∕ ׀
- СН3 – СН2 NH2
| - Glisin
-
- Alanin
-
- Valin
-
-
- Leysin
- Izoleysin
| | - 2. Alifatik aralash aminokislotalar. a) gidroksiaminokislotalar
| | | - HO -CH2 - СН- СООН
- I
- NH2
- СН3 -CH -СН- СООН
- ׀ ׀
- ОН NH2
| | | | | | | - НS -CH2- СН- СООН
- ׀
- NH2
- CH2 - СН- СООН
- ׀ ׀
- S NH2
- I
- S
- ׀
- CH2 - СН- СООН
- ׀
- NH2
| | | - Н3 С - S -СН2 – CH2- СН- СООН
- ׀
- NH2
| | | - v) karboksiaminokislotalar (monoaminodikarbon kislotalar)
| | | - НООС - CH2 – СН- СООН
- ׀
- NH2
- НООС –СН2 - CH2- СН- СООН
- ׀
- NH2
-
- О
- \\
- С - CH2 - СН- СООН
- / ׀
- Н 2 N NH2
-
- О
- \\
- С - CH2 – СН2 – СН -СООН
- / ׀
- Н 2 N NH2
| - Aspartat kislota
-
- Glutamat kislota
-
- Asparagin
- Glutamin
| | - g) diaminokislotalar (diaminomonokarbon kislotalar)
| | | - Н 2 N –СН2 –СН2 - CH2- СН2- СН -СООН
- ׀
- NH2
-
| | | - d) guanidinoaminokislotalar
| | | - N Н2–С-NН-СН2 - CH2- СН2- СН -СООН
- ׀׀ ׀
- NН NH2
| | | POLIPEPTID ZANJIRNING HOSIL BO`LISHI POLIPEPTID ZANJIRNING HOSIL BO`LISHI OQSILNING BIRLAMCHI STRUKTUTASI IKKILAMCHI STRUKTURA Α-SPIRALNING ASOSIY XOSSALARI Β-STRUKTURA Β-STRUKTURA POLIPEPTID ZANJIRNING UCHLAMCHI STRUKTURASI KOVALENT BOG`LARGA QUYIDAGILAR KIRADI: - disulfid (-S-S-) bog`lari – polipeptid zanjirini turli qismlarida joylashgan sistein yon radikallari o`rtasidagi bog`lar;
- izopeptid yoki psevdopeptid – lizin, arginin yon radikallaridagi aminoguruhlar bilan asparagin, glutamin va aminolimon kislotalari yon radikallaridagi COOH guruhlari o`rtasida hosil bo`ladigan peptid bog`lari;
- efir bog`lari – dikarbon aminokislotalari (asparagin, glutamin kislotalar)ning COOH guruhi bilan gidroksiaminokislotalari (serin, treonin)ning OH guruhi o`rtasida hosil bo`ladigan bog`i bor.
KUCHSIZ BOG`LAR. - 1. Qutbli bog`lar:
- vodorod bog`lari – bir aminokislota yon radikalidagi –SH, NH2 , -OH guruhlari bilan boshqa bir aminokislotaning karboksil guruhi o`rtasida hosil bo`ladigan bog`;
- ion yoki elektrostatik bog`lar – lizin, arginin, gistidin kabi aminokislotalar yon radikalini – NH+3 va asparagin, glutamin kislotasini – COO (-) zaryadlangan guruhlari orasidagi uchraydigan bog`.
QUTBSIZ YOKI VAN-DER-VAALS BOG`LARI - aminokislotalarni uglevodorod radikallari o`rtasida hosil bo`ladi. Alanin, valin, izoleysin, metionin, fenilalanin aminokislotalarining gidrofob radikallari suvli muhitda o`zaro ta’sirlashadilar. Kuchsiz van-der-vaals bog`lari globulyar oqsilning ichida qutbsiz radikallardan gidrofob yadro shakllanishiga olib keladi. Qutbsiz aminokislotalar qancha ko`p bo`lsa, van-der-vaals bog`lari polipeptid zanjirning qurilishida shunchalik katta ahamiyatga ega. Oqsilning barcha biologik xossalari tabiiy konformatsiya deb ataladigan strukturani saqlanishiga bog`liq.
UCHLAMCHI SRTUKTURANI MUSTAHKAMLOVCHI BOG`LAR. POLIPEPTID ZANJIRNING TO`RTLAMCHI STRUKTURASI
Do'stlaringiz bilan baham: |
