Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar faoliyatini iqtisodiy tahlil qilishning zarurligi nimada?

1. 
   Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar faoliyatini iqtisodiy tahlil qilishning zarurligi nimada?
   
2. 
   Iqtisodiy tahlilning qanday tamoyillari mavjud?
   
3. 
   Iqtisodiy tahlil fani nimani o’rganadi?
   
4. 
   Iqtisodiy tahlil fani qanday vazifalarni bajaradi?
   

1) Iqtisodiy tahlil bozor sharoitida faqatgina haqiqiy holatni o‘rganib uni ijobiy tomonga o‘zgartirish vazifasini bajaribgina qolmaydi, balki uning vositasida korxona faoliyati bilan qiziquvchi shaxslar uchun ham zarur bolgan ma’lumotlar tayyorlanadi. Bu bilan korxonani moliyaviy holati hamda iqtisodiy imkoniyati to‘g‘risida ham to ia tasavvur hosil qilinadi. Natijada korxonaga ko‘plab hamkorlar jalb qilinish imkoniyati oshadi. Muxtasar qilib aytganda, bozor munosabatlari ilmiy boshqaruvni talab qiladi. Maqsadga muvofiq boshqaruv esa uning muhim funksiyasi Bo’lgan iqtisodiy tahlil vositasida amalga oshiriladi. Iqtisodiy tahlilning aniq va ishonchli bo’lishi boshqaruv qarorlarining obyektivligini oshiradi.

2) Tabiat va jamiyatdagi voqelikni o'rganuvchi va ularning tadqiq qilish obyekti, deb qarovchi alohida fanning o‘zi amal qiladigan prinsiplari mavjud boladi. Prinsip o'rganiladigan obyektning bir butunligi, realligi va voqeligini tavsiflash uchun asos boladigan eng muhim qoidalardir. Iqtisodiy tahlilning ham iqtisodiy hodisa va jarayonlami o'rganishda o‘zi amal qiladigan prinsiplari mavjud. Mazkur prinsiplar asosida iqtisodiy tahlil fani o'rganadigan obyektlarining obyektivligi, mohiyati, shakl-mazmuni, miqdor-sifati va shu kabi jihatlami tavsiflab, real voqeliklar bo'yicha aniq tushunchalar hosil qiladi. Bu prinsiplaming xalqaro va milliy hisob standartlari asosida quyidagi turlarini aytib o'tish mumkin:

• Komplekslilik-obyektiv baho berish maqsadida iqtisodiy voqeliklar har tomonlama o'rganilishi zarur.

• Ishonchlilik-olingan ma’lumotlarda xato yo'qligi va haqqoniy ekanligi, realligi asoslanadi.

• Tejamlilik-tahlil uchun sarflangan xarajatlar uni amalga oshirish natijasida erishiladigan iqtisodiy samaradan keskin kam bo'lishi zarur.

• Hisobga olish-daromad va xarajatlaring yuzaga chiqish vaqti, o'mi va markazlari bo'yicha hisobga olinishi.

• Ilmiylik-tahlil o'tkazish davrida ilmiy asoslangan usul va uslublardan foydalanish shartligi.

Korxonalar faoliyatini atroflicha va keng o’rganish iqtisodiy tahlilning fanining asosiy mohiyatidir. Hodisa va jarayonlarni o’rganishdan maqsad, natijaviy ko’rsatkichlarni o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni, sabab-oqibatlarini va ularning ta’sirini aniqlash.

“Iqtisodiy tahlil va audit” fanining asosiy maqsadi – iqtisodiy qarorlarini qabul qilish uchun xo’jalik sub`ektlarining moddiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan foydalanish holatini, ishlab chiqarish faoliyati samaradorligini, moliyaviy holatini hamda ularning o’zgarishlarini, o’zgarishlarga ta`sir qilgan omillarni aniqlash, hisob kitob qilish, baholash yo’llarini hamda auditning mohiyati, mazmuni, tashkilit-huquqiy asoslari, o’tkazish tartibi, audit hisoboti va xulosasini tuzishni o’rgatishdan iborat.

Fanning vazifasi – talabalarda xo’jalik sub`ektlarining moddiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan foydalanish holatiga, ishlab chiqarish faoliyati samaradorligiga, iqtisodiy holatiga ob`ektiv baho berish, bu borada yo’l qo’yilgan kamchiliklarni

bartaraf etish va foydalanilmagan imkoniyatlarni ko’rsatib berish, audit o’tkazish tartibini hamda auditorlik hisoboti va xulosasini tuzishni hamda ularni amaliyotga tadbiq etish bo’yicha ko’nikma va malakani shakllantirishdan iborat.

4) Iqtisodiy tahlilining asosiy vazifasi - korxonalar faoliyatida foyda miqdorini ko‘paytirishning to‘g‘ri va optimal yo‘llarini aniqlab berishdir. Bundan tashqari iqtisodiy tahlil boshqa qator vazifalarga ham ega:

• biznes-rejalarning bajarilishini hamda me’yorlarga amal qilinishiga rioya etilganligini har tomonlama obyektiv o‘rganish.

• har bir yo‘nalishga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash, uning ta’sirini hisoblash va bu omillarning faoliyat samaradorligini oshirishga safarbar qilish;

• moddiy, mehnat va moliyaviy resurslardan samarali foydalanganlikka (ham alohida, ham birgalikda) baho berish;

• korxonani boshqarishning eng qulay va nafli usullarini ishlab chiqish, tegishli axborotlar manbalarini yetkazib berish.