Brahmanning ovchilar haqidagi hikoyati Ovchilar hayvonlarni tutish uchun cho‘lda bir

Brahmanning ovchilar haqidagi hikoyati
Ovchilar hayvonlarni tutish uchun cho‘lda bir
quduq qazib, ustini berkitib qo‘ygan edilar. Bir
kuni bars, maymun, ilon, ulardan keyin bir zargar
haligi quduqqa tushib ketdi. Hayvonlar o‘zlari
bilan ovora bo‘lib, zargarga zarar yetkazmadilar.
Bu hodisadan bir necha kun o‘tgandan so‘ng u
yerdan bir sayyoh o‘tib qoldi. Zargarning ahvolini
ko‘rib: «Bu kishini chohdan qutqarishdan ham ortiq savob ish bo‘lmasa kerak», – deb arqon keltirib
quduqqa soldi. Birinchi bo‘lib maymun, ikkinchi
bo‘lib ilon, uchinchi bo‘lib bars yuqoriga chiqdilar.
Ularning har uchalasi sayyohga qarab dedilar:
– Har birimizning bo‘ynimizda qarzing bor. Sen
bizga juda katta yaxshilik qilding. Lekin afsuski,
bizlar hozir yaxshiligingni qaytara olmaymiz.
Maymun dedi:
– Mening vatanim shahar chekkasidagi tog‘dadir.
Bars dedi:

Men shu yaqin oradagi o‘rmonda yashayman.

Ilon dedi:
– Mening uyam shu shahar qo‘rg‘onining tagidadir. Yordamga muhtoj bo‘lsang, bizga xabar
et, balki bizga qilgan xizmating evaziga yaxshilik
qaytararmiz. Endi esa bir maslahatimiz bor: u
kishini quduqdan chiqarma. U yolg‘onchi, yaxshilikka yomonlik qiluvchi, vafosiz odam. Vajohatiga
aldanma, xulq-atvori juda-juda yomon. Bir necha
kun birga bo‘lib, uning xususiyatlarini bilib oldik.
Hech kimning qadrini bilmaydi. Aytganimizni qilmasang, oxirida pushaymon bo‘lasan...
Sayyoh ularning so‘ziga qaramay, arqon
tushirib, zargarni quduqdan tortib oldi. Zargar
minnatdorchilik bildirdi va dedi:
– Agar yo‘lingiz falon yerdan tushsa, hamisha
xizmatingizga tayyorman.
So‘ngra vidolashib, har qaysilari o‘z uylariga
ketdilar.
Oradan bir necha vaqt o‘tgach, sayyohning yo‘li
haligi shaharga tushdi. Maymun uni uzoqdan
ko‘rib, yugurganicha oldiga keldi va dedi:
– Maymunlarda seni xursand qiladigan hech
narsa yo‘q, bir nafas kutib o‘tirgin, meva keltiraman.
Ozgina vaqt o‘tgandan keyin maymun meva
olib keldi. Sayyoh undan to‘yib yeb, yo‘lga ravona
bo‘ldi. Uzoqdan uni bars kuzatib turar edi. Sayyoh
uni ko‘rib qo‘rqib ketdi, qochmoqchi bo‘lib turganda, bars kelib, salom berdi va dedi:
– Qo‘rqma, biz hali sening yaxshiligingni unutganimiz yo‘q. Bir nafas sabr qil, hozir kelaman.

Bars saroy bog‘iga kirib amirning qizini o‘ldirdi va uning marjonini olib kelib sayyohga berdi.

Sayyoh tashakkur bildirib, shaharga jo‘nadi.
Birdan uning yodiga zargar tushib, o‘z-o‘ziga dedi: «Hayvonlar ahdlariga vafo qilib, meni
shunchalik hurmat bilan kutib oldilar. Zargar
qanday izzat-hurmat bilan mehmon qilar ekan?
Menga hadyalar taqdim etib, sovg‘ayi salom bilan
kuzatsa kerak, chunki u zargar hayvon emas,
odam-ku».
Shunday qilib, sayyoh shaharda zargarning
uyini axtarib topdi. Zargar sayyohni ko‘rishi bilan
g‘oyat sevinib, mehribonlik bilan qarshi oldi. Ular
bir soatcha u yoq-bu yoqdan gaplashib o‘tirishdi, o‘tgan kunlarini eslab dardlashishdi. So‘ngra
sayyoh marjon haqida so‘z ochdi. Uni sotish
fikrida ekanligini, bu ishda zargarning yordamiga muhtoj ekanligini aytdi-da, marjonni yonidan
chiqarib ko‘rsatdi. Zargar tasalli berib, dedi:
– Hech tashvish tortma, buni sotmoq menga
suv ichishdek oson gap. Bir nafas sabr qil, hozir
kelaman.
Zargar chiqib ketdi. U marjonni ko‘rishi bilanoq
tanigan edi – uni zargardan amirning o‘zi qizi uchun
sotib olgan edi. Zargar o‘z-o‘ziga dedi: «Qo‘limga
nozik narsa tushdi, agar fursatdan foydalana olmasam, meni odamlar ahmoq deydilar, zo‘r davlat,
sarupo va in’omdan mahrum bo‘laman».
Xiyonat qilish qaroriga kelib, u saroy tomon yo‘l
oldi va amirga qizini o‘ldirib, marjonini o‘g‘irlagan
odamni tutganligini xabar qildi. Amir bir odam
yuborib, sayyohni saroyga keltirdi.

Shoh sayyohni shaharda sazoyi qilib aylantirib,

so‘ngra zindonga solishni, ertasiga ertalab esa
dorga osishni amr etdi. Shahar devori yonidan
o‘tayotganlarida ularni ilon ko‘rib qolib dedi:
– Vafosiz odamga yaxshilik qilsang, yomonlik
qiladi, deb aytmabmidim?.. Kimki razil, pastkash
va nonko‘r odamdan mardlik kutsa, uning oqibati
mana shu bo‘ladi. Men seni bu ahvoldan qutqarmoq uchun bir tadbir ko‘rayin. Borib amirning
o‘g‘lini chaqib olay, butun shahar uni muolaja
qilolmay seni maslahatga chaqirsinlar. Sen avval
o‘z boshingdan o‘tganlarni gapirib ber, so‘ngra
mana bu o‘tni kasalga ber, u yesin, o‘sha soat
shifo topadi, balki sen mana shu yo‘l bilan najot
toparsan.
Sayyoh tashakkur aytib dedi:
– Men o‘z sirimni nomardga aytib, katta xato
qilibman.
Ilon dedi:
– Pushaymon yeb o‘tirishning vaqti emas.
O‘tgan ishga salovat derlar. Oxiri xayrli bo‘lsin.
Ilon saroyga yo‘l oldi va u yerga borib, amirning o‘g‘lini chaqdi. So‘ngra hammaga eshittirib:
«Shahzodani ilon chaqdi, davosini faqat qamalgan
sayyohgina biladi», – dedi-da, yugurganicha iniga
kirib ketdi, uni hech kim ko‘rmay qoldi.
Sayyohni zindondan chiqarib, amir yoniga olib
bordilar. U avval boshidan o‘tganlarni gapirib
berdi, so‘ngra shahzodani muolaja qila boshladi. Shahzoda sog‘aydi. Sayyohning gunohsiz va
to‘g‘ri odam ekanligi amirga ayon bo‘ldi. Sayyohga
qimmatbaho libos va yaxshi in’omlar berib, uning

o‘rniga zargarni dorga osdilar. Xoinning qismati

dor yog‘ochi bo‘ldi. Kimiki birovga choh qazisa, o‘zi
yiqiladi, yaxshilik hech vaqt unutilmaydi, yomonlik esa jazosiz qolmaydi, deb bekorga aytmaganlar.
Aqlli odamlar birovga jabr qilishdan qochib,
yaxshilik qiladilar, shu bilan ham bu dunyoning,
ham u dunyoning noz-ne’matlarini qo‘lga kiritadilar.
Shohlarning xizmatchilar tanlash, raiyatning
xususiyatini o‘rganish, tasodifiy odamlarga vazifa
va mansab topshirib bo‘lmaslik haqidagi hikoya
mana shundan iboratdir...