Braziliya iqtisodiyoti

REFERAT

Guruh: SBHA – 80

Talaba: Abdullayev Bexruz

Mavzu: Braziliya iqtisodiyoti

Reja:
1. Braziliya iqtisodiyoti
2. Braziliya qishloq xo’jaligi
3. Braziliya iqtisodiyoti - “SWOT” tahlili

Braziliya iqtisodiyoti Janubiy Amerikadagi eng yirik va dunyoda sakkizinchi yirik iqtisodiyotdir. Braziliya Janubiy Amerikadagi eng sanoati rivojlangan mamlakatlardan biridir. San-Paulu, Minas-Jerais va Rio-de-Janeyro shtatlari sanoat markazlari hisoblanadi Braziliya Rossiya, Hindiston va Xitoy bilan birga BRIC davlatlaridan biri hisoblanadi.
Braziliyada katta xom ashyo resurslari mavjud, ammo uzoq masofalar, kapital va transport aloqalarining yoʻqligi tufayli ulardan foydalanish qiyin edi. Braziliya dunyodagi eng yirik temir rudasi konlariga ega, shuningdek, marganets, qalay, mis, boksit, fosfat, ko'mir va neftga ega. Braziliya hukumati bir qator sanoat tarmoqlarini nazorat qiladi, ammo moliyalashtirishning katta qismi chet eldan keladi. Darhaqiqat, mamlakat tashqi qarzi va ulkan inflyatsiya bilan kurashmoqda, bu esa mamlakatni boylar va kambag'allar o'rtasidagi katta tafovutga aylantirdi.
Braziliya dunyodagi eng katta aholiga ega bo'lgan mamlakatlar orasida hisoblanadi va butun dunyoda uchinchilikka ega. Bu mamlakat 2020 yilda dunyodagi eng katta 9-chi iqtisodiy ishtirokchisi hisoblanadi.
Braziliya ekonomik ko'rsatkichlari 1990-yillardan boshlab o'sishi bilan birgalikda, o'sishi va kamayishi orqali bir necha safar mustahkamlashtirildi. Keyinchalik, global moliya islohotlari bilan to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilgan konvertirlanishlar, boshqa keyingi to'g'ri qilishlar, xalkaro kreditlar va qarorlar ham uzoq muddatli yirik o'sishni davom ettirishda muhim ahamiyat kasb etdi.
Braziliya iqtisodiyoti suyuqlik, pertroleum, kimyo va metalurgiya sanoatlarini o'z ichiga oladi. Braziliya suyuqlik bozoridagi yirik o'sishga hamda ularni sanoatda ishlash uchun kerakli materiallar sotishga asoslanadi. Ayniqsa, mamlakat dunyodagi eng katta madeni servetlarga ega bo'lib, aholining 12% -si moliyaga bog'liq xizmatlarda ishlamoqda.
Mamlakatning ishlab chiqarish sanoati, yirik o'sish va texnologiya sohasidagi rivojlanishlar Braziliyadagi iqtisodiy o'sishga olib kelgan muhim odatlardan biridir. Hozirda, Braziliya, ko'p yuritiladigan avtomobil, telekomunikatsiya, moliya va energetika sanoatlarida, turizm sohasida, yagona chiptalarni o'sirganda o'sish ko'rsatkichlariga ega.
Braziliya, afsuski, uglevodorod yoqilgʻisining oʻz iqtisodiyoti ehtiyojlarini taʼminlashi mumkin boʻlgan yetarli zaxirasiga ega emas. Ishlab chiqarish uchun neft jami hajmining yarmiga yaqini miqdorini mamlakat import qilishga majbur. Biroq yoqimli tabiat sharoitlari Braziliyaga ushbu muammoni yana bir usul yordamida hal etish imkonini berdi: mamlakat avtomobillar uchun yoqilgʻini uglevodorodlardan emas, shakarqamishdan ishlab chiqaradi. 
Yoqilgʻini oʻsimlik xom-ashyosidan ishlab chiqarish qazib chiqariluvchi yoqilgʻi zaxirasi yetarli darajada mavjud boʻlmagan va muqobil ishlab chiqarish uchun zaruriy texnologiyalarga ega mamlakatlarda qoʻllaniladi. Ushbu bioyoqilgʻi va uning eng koʻp tarqalgan turi – bioetanol. Bioetanolni turli oʻsimlik va qishloq xoʻjaligi chiqindilaridan olish mumkin. Uni ishlab chiqarish boʻyicha Braziliya va AQSH yetakchi sanaladi. Bioetanolning eng samarali ishlab chiqarilishi hozirgi vaqtda aynan Braziliyada mavjud. Bu yerda bioetanol shakarqamishdan olinadi.
Bunday yoqilgʻining tannarxi va narxi AQSH va Yevropa ittifoqi mamlakatlaridagiga qaraganda past. 
Braziliyadagi koʻpchilik yengil avtotransport - 80 foiziga yaqinida yoqilgʻi sifatida benzin va bioetanol aralashmasidan foydalaniladi. Ulardan bir qismi 95 foiz toza bioetanoldan iborat yoqilgʻida harakatlanuvchi FFV (flexible-fuel vehicle) deb nomlangan avtomobillar. Statistikaga koʻra, oʻsimliklardan ishlab chiqarilgan etanol Braziliya yoqilgʻi bozorining 30 foizga yaqinini tashkil etadi.
Braziliya qahva yetishtirish boʻyicha nafaqat jahon yetakchisi, balki sayyoradagi shakarqamishning ilgʻor ishlab chiqaruvchilaridan hamdir. Albatta, dastlab shakarqamish plantatsiyalari qayta ishlashga yoʻnaltirilgan va shakarni olish jarayonida foydalanilgan. Biroq oʻtgan asrning 70-80 yillarida vaziyat oʻzgarishni boshladi. Mamlakatning oʻsib borayotgan iqtisodiyoti import qilinayotgan yoqilgʻidandan koʻp miqdorni talab etardi. Jahon neft bozoridagi barqaror boʻlmagan vaziyat Braziliyani OPEK mamlakatlari va boshqa uglevodorodlar sotuvchilari “tutqinligiga” tushirib qoʻydi.
Hukumat bu vaziyatni bioyoqilgʻi ishlab chiqarishni tashkil etish orqali hal qildi. Braziliya tropik iqlimi sharoitlarida aʼlo darajada oʻsuvchi shakarqamish yoqilgʻi olish uchun xom-ashyoga aylandi. Kompaniyalar esa hosilni nima qilish kerakligi boʻyicha bir qarorga kelishdi: uni shakar olishga yoʻnaltirish va yoqilgʻiga qayta ishlash. Agar jahon bozoridagi shakar narxi yetarli darajada yuqori boʻlsa, shakarqamish eksport shakarini ishlab chiqarishga yoʻnaltiriladi, agar shakar ortiqcha miqdorda ishlab chiqarilib, narx past boʻlsa, Braziliya kompaniyalari uni ichki bozorda sotiladigan bioetanolga qayta ishlashni afzal biladilar. 2019-yilning birinchi yarmida Braziliyada aynan shunday vaziyat kuzatilmoqda. 2018-2019-yillarda hosilning katta qismi yoqilgʻi olishga yoʻnaltirildi.
Braziliyaning qishloq xo’jaligi
Iqtisodiy faol aholining 40% i qishloq xo’jaligida band va qishloq xo’jaligi eksportdan keladigan daromadining 65% ini beradi. Xo’jaliklarda 60% ishlar asosan qo’l mehnati orqali bajariladi. Qishloq xo’jaligi beradigan daromadining 70% ini Janub va Janubisharq hududlari beradi.
O’simlikchilik.

• 
  Qishloq xo’jaligi beradigan mahsulotning 60 % ini o’simlikchilik tarmog’giga to’g’ri keladi.
  
• 
  Bunda asosan qahva, kakao, paxta, shakarqqamish (yeishtirish bo’yicha dunyoda 1-), soya yetakchi.
  

Braziliya jahonda yirik etil spirt ishlab chiqaruvchi hamdir. Mamlakatdagi avtomobillarning 60%i etil spirtida yuradi. Mamlakat ichki iste’moli uchun bug’doy, arpa, makkajo’hori, loviyav va manioka yetishtiriladi. Iste’mol qilinadigan bug’doyning 60%i import qilinadi.
Qahva ishlab chiqarish bo’yicha Braziliya jahonda 1- likni egallaydi (Parana, San-Paulo shtatlari) Kakao yetishtirish bo’yicha 2- O’rinda (Ganadan keyin)
Chorvachilik.
Chorvachilgi asosan go’sht olishga qaratilgan bo’lib, go’sht, sherst, teri eksport qilinadi.
O’rmonchilik.
Mamlakat hududining 60%i o’rmonlar bilan band. Braziliya jahonda qimmatbaho yog’och zaxiralari bo’yicha 1- o’rinda. Bunda Amazoniyada yovvoyi holda o’suvchi kauchuk, braziliya yong’og’I, babasu palmasi, oytisika yog’ daraxti, paragvay choyi ahamiyatlidir.
Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yetishtirish koʻlami boʻyicha mamlakat dunyoda uchta yetakchi oʻrinni egallaydi. Shunday qilib, Braziliya jahon bozoriga sayyoramizning barcha qishloq xo'jaligi mahsulotlarining qariyb 6 foizini etkazib beradi.
Braziliya birinchi navbatda qahva, soya, qamish, kakao va banan ishlab chiqaradi. Mamlakatda o'rmon xo'jaligini rivojlantirish istiqbollari juda katta, ammo bu resurs hali ham yaxshi rivojlanmagan: hammasi kauchuk va yong'oq yig'ish bilan bog'liq. Garchi Amazon o'rmonlarini saqlab qolish uchun bu shubhasiz ortiqcha.

So'nggi yillarda Braziliya har yili kamida 600 million tonna qamish yig'ib oldi. Bu ko‘rsatkich jahonda rekord hisoblanadi. Donlardan makkajo'xori mamlakatda eng hurmatga sazovor: bu foydali hosildan yiliga ikki marta hosil olinadi.

Chorvachilik Braziliyadagi barcha qishloq xo'jaligi mahsulotlari qiymatining taxminan 40% ni tashkil qiladi. Respublikaning markaziy-gʻarbiy qismida rivojlangan boʻlib, asosan yaylov chorvachiligi bilan ifodalanadi.
Kofe ishlab chiqarish
Braziliya "qahva" mamlakati. Ehtimol, bu haqda hamma biladi. Bir asrdan ko'proq vaqt davomida u kofe donalarini ishlab chiqarish bo'yicha dunyoda etakchi hisoblanadi.
Braziliyada birinchi kofe butalari 1727 yilda ekilgan. Afsonaga ko'ra, ular bu erga Braziliyadan olib kelingan, 19-asrning o'rtalarida haqiqiy qahva isitmasi bilan kasallangan. Bu zavod nafaqat Braziliyaga jahon bozorida muhim o'yinchi bo'lishga imkon berdi, balki mamlakatda temir yo'l tarmog'i qurilishini ham rag'batlantirdi. Yuk poyezdlari kofe donalarini hinterlanddan Atlantika sohilidagi yirik portlarga olib borardi.