Бугалтерия балансининг тузилиши ва мазмуни

Buxgalteriya balansi va uning tuzilishi

Guruh: 14-21
Bajardi: Xusanov M.
Tekshirdi: Yahyoyeva D.
MUSTAQIL ISH

Reja

• Buxgalteriya balansining mohiyati va tuzilishi
• Aktiv va passiv balanslar
• Buxgalteriya balanslarining turkumlanishi
• Inventar balanslar

Buxgalteriya balansi va uning tuzilishi

Buxgalteriya balansining mohiyati va tuzilishi

• Korxonalarning moliya-xo'jalik faoliyatini baholash va ularga rahbarlik qilish hamda boshqarish uchun korxona qanday mablag'larga ega; ulaming tarkibi, joylanishi va ishlatilish darajasi. shuningdek, ushbu mablag'lar manbalari to'g'risida aniq ma'lumotlarga ega bo'lish zarur. Buning uchun buxgalteriya balansi tuziladi.

Buxgalteriya hisobida tushunchasi ikkita ahamiyat kasb etadi:

• Buxgalteriya hisobida tushunchasi ikkita ahamiyat kasb etadi:
• I. Jamlangan swnmalar tengligi, ya'ni schotlaming debeti bO'yicha sununalar jami va krediti bo'yicha summalar jamining tengligi, har bir sintetik schot ma'iumotlarining (boshlang'ich qoldig'i, debet va kredil oborotlari, oxirgi qoldig'i) mazkur sintetik schotga tegishli analitik schotlar ma'lumotlariga tengligi, balans aktividagi moddalar sumrnalari jami va passividagi moddalar summalari jamining tengligini ifodalaydi;
• 2. Moliyaviy hisobotning asosiy shakli bo'lib, xo'jalik yurituvchi sUbyektning ma'iurn sanadagi mulkiy va moliyaviy ahvolini aks ettiruvchi ko'rsatkichlar tizimini ifodalaydi.

Balans aktivi va passivining o'zaro tengligi uning aktivida ham, passivida ham bir xiI xo'jalik mablag'lari aks ettirilishidan kelib chiqadi, lekin aktivda mablag'lar tarkibi, joylanishi va ishlatilish shakli bо'yicha, passivda esa tashkil top ish manbalari va maqsadli tayinlanishi bо'yicha aks ettiriladi.

• Balans aktivi va passivining o'zaro tengligi uning aktivida ham, passivida ham bir xiI xo'jalik mablag'lari aks ettirilishidan kelib chiqadi, lekin aktivda mablag'lar tarkibi, joylanishi va ishlatilish shakli bо'yicha, passivda esa tashkil top ish manbalari va maqsadli tayinlanishi bо'yicha aks ettiriladi.
• Аktiv va passivning o'zaro tengligi ulkan nazorat ahamiyatiga ega bo'lib, buxgalteriya yozuvlarining to'g'riligini tekshirish va hisobot tuzishda foydalaniladi.

BuxgaIteriya balansi bozor iqtisodiyoti sharoitida turli axborotdan foydalanuvchilar uchun asosiy manba bo'lib xizmat qiladi. Xo'jalik yurituvchi sUbyektning balansi, mulkdorlar, menejerlar va boshqaruv bilan bog'liq boshqa shaxslami korxonaning mulkiy holati bilan tanishtiradi. Balansdan mulkdor nirnaga ega ekanligini, ya'ni korxona tasarruf qila oladigan tovar-moddiy zaxiralar va boshqa aktivlar qanday miqdor va sifat nisbatida ekanligini bilish murnkin.

• BuxgaIteriya balansi bozor iqtisodiyoti sharoitida turli axborotdan foydalanuvchilar uchun asosiy manba bo'lib xizmat qiladi. Xo'jalik yurituvchi sUbyektning balansi, mulkdorlar, menejerlar va boshqaruv bilan bog'liq boshqa shaxslami korxonaning mulkiy holati bilan tanishtiradi. Balansdan mulkdor nirnaga ega ekanligini, ya'ni korxona tasarruf qila oladigan tovar-moddiy zaxiralar va boshqa aktivlar qanday miqdor va sifat nisbatida ekanligini bilish murnkin.

. Buxgalteriya balanslarining turkumlanishi

Har bir xo'jalik yurituvchi subyekt bozor makonida yuzaga kelgan muayyan vaziyatcla aniq maqsadni amalga oshirishi uchun tegishli balans modelini tanlashi va tuzishi talab etiladi.

Shu bois, har xii vaziyatlar uchun buxgalteriya balansining turkumlanishini ko'rib chiqami~. Balansning turIari ko'p bo~lib, ular asosan quyidagi belgilari bо'yicha turkumlanadi:

• tuzish manbasi;

• mulkchilik shakli;

• axborotlar hajmi;

• tuzish vaqti;

• huquqiy maqomi;

• taqdim etilish vaqti;

• qayta tashkil etish tartibi;

• tuzilish shakli;

• soflik darajasi;

• faoliyat turi;

• tarmoqlar bо'yicha;

• tuzish usuli bо'yich

Tuzish manbalariga ko'ra balanslar inventar, daftar va bosh balanslarga bo'linadi

Tuzish manbalariga ko'ra balanslar inventar, daftar va bosh balanslarga bo'linadi

Inventar balans fagat mablag'larning inventar ro'yxatidan iborat bo'lib, qisqartirilgan va soddalashtirilgan shaklda tuziladi. Yuridik shaxsning ta'sis hujjatlari bilan tasdiqlangan dastlabki balans bunga misol boola oladi. Shuningdek, inventar balans korxonaning tashkiliyhuquqiy shakli o'zgarganida ham tuzilishi mwnkin.

Daftar balansi faqat Bosh daftar schotlarining qoldiqlari asosida joriy buxgalteriya hisobi ma'lumotlari bo'yicha (inventarizatsiya ma'lumotlarisiz) tuziladi.

Bosh balans Bosh daftardagi joriy buxgalteriya hisobi yozuvlari va inventarizatsiya ma'lumotlari bilan tasdiqlanganidan soong tuziladi.

Bosh balans Bosh daftardagi joriy buxgalteriya hisobi yozuvlari va inventarizatsiya ma'lumotlari bilan tasdiqlanganidan soong tuziladi.

Mulkchilik shakli bo'yicha balanslar xo'jalik yurituvchi subyektlar mablag'larning vujudga kelish manbalari bo'yicha farq qiladi. Masalan, davlat (unitar) korxonalarining balansi; shirkat xo'jaliklarining balansi; xususiy korxonalar balansi; aralash mulkchilik korxonalari (aksiyadorlik jamiyatlari, xo'jalik shirkatlari va b.) balansi; jamoat tashkilotlari balansi va h.k.

Axborotlar hajrni bo 'yicha balanslar yakka, Ylg rna va urnurnlashtirilgan (konsolidatsiyalangan) balanslarga bo'linadi. Yakka balans faqat bitta xo'jalik yurituvchi" subyektning moliya-xo'jalik faoliyati natijalarini aks ettiradi.