Darsining maqsadi: To‘ldiruvch, uning turlari va vositasiz to‘ldiruvchi haqida ma’lumot berish. Tarbiyaviy maqsad

Mavzu: Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari. To‘ldiruvch, uning turlari, vositasiz to‘ldiruvchi


Darsining maqsadi: To‘ldiruvch, uning turlari va vositasiz to‘ldiruvchi haqida ma’lumot berish.

1. Tarbiyaviy maqsad: Talabalarni tilni sevishga, o`zbek tilining boy imkoniyatlarini o`rganishga, uni rivojlantirishga hissa qo`shishni o`rgatish;

2. Ta`limiy maqsad: Talabalarni mustaqil fikrlash, bayon etish qobiliyatini rivojlantirish, mavzu haqida ilmiy yo`nalish berish;

3. Rivojlantiruvchi maqsad: Talabalarning tafakkur olamini boyitish, olgan bilimlarini amaliyotda qo`llashga o`rgatish.

4. Kasbiy tarbiya: Talabalarni o`qituvchilik kasbiga qiziqtirish va muhabbat uyg`otish, bu kasbning sir-asrorlarini ochib berish;

Dars metodi: Qisman izlanuvchanlik.

Dars usuli: Suhbat, savol javob darsi.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi: Gapning ikkinchi darajali bo‘laklari; to‘ldiruvch, uning turlari bo`yicha chizilmalar, kitoblar, TSO, texnik vositalar, slaydlar, tarqatma materiallar.

I.Darsning borishi:

Tashkiliy qism:
a) salomlashish
b) davomati aniqlash
d) Uyga berilgan vazifani tekshirish.
Dars mustaqil ish bilan boshlanadi: Ushbu gaplarni yozing va har bir gapning Grammatik asosini topib, tagiga chizing.

1. Ariq bo‘yi ko‘m-ko‘k maysalar bilan qoplangan. 2. Konfrensiya kitobxonlarda katta taassurot qoldirdi. 3. Har tomondan qushlarning yoqimli ovozi eshitilib turadi.

   
   

Mustaqil ishni tekshirishda bir o‘quvchi ega va uning ifodalanishini, ikkinchi o‘quvchi kesim va uning turlari haqida gapirib beradi.

Bu borada o‘qituvchi gapning ikkinchi darajali bo‘laklari haqida o‘tilganlarni eslatadi. Bu darsda to‘ldiruvchi o‘tilishini ma’lum qiladi va «Toldiruvchi haqida ma’lumot» mavzusini yozuv taxtasiga yozib qo‘yadi. Bu mavzuni bayon qilishda o‘qituvchi muammoli ta’lim uculidan foydalanib, o‘quvchilarni fikrlashga da’vat etadigan quyidadi savollarni beradi:

1. Qaysi so‘zlar to‘ldiruvchi bo‘lib kelgan?

   
   

2. To‘ldiruvchilar qaysi so‘roqlarga javob bo‘lyapti?

   
   

3. To‘ldiruvchilar qaysi so‘z bilan ifodalangan?

   
   

4. To‘ldiruvchilar qaysi so‘zga qanday yo‘l bilan bog‘langan?

   
   

Topshiriq slayd orqaliy darslikdagi misollar asosida bajariladi.

Sirtdan qaralganda, bu savollar juda murakkabga, bolalar uni bajara olmaydiganga o‘xshaydi. Lekin IV sinfda to‘ldiruvchi haqida berilgan ma’lumot o‘quvchilarning mazkur topshiriqni bajarishlari uchun etarli zamin bo‘la oladi.
To‘ldiruvchi asosan ot va olmoshlar bilan ifodalanadi.
So‘z birikmasi haqida esa o‘quvchilar 7- sinfda ma’lumot oladilar. Ana shularga suyangan holda yuqoridagi topshiriqni bajarish yuzasidan o‘quvchilarning mustaqil izlanishlari uyushtiriladi. Mustaqil ish jarayonida o‘quvchilar berilgan misollarni yuqoridagi savollar asosida tahlil qiladilar. Tahlil, asosan, quyidagi mazmunda bo‘ladi:

1. gapdagi terimchilarni so‘zi to‘ldiruvchi, kimlarni so‘rog‘iga javob bo‘ladi, ot bilan ifodalangan, tabrikladi so‘ziga boshqaruv yo‘li bilan bog‘langan.

   
   

2. gapdagi g‘o‘zapoyadan so‘zi to‘ldiruvchi, nimadan? so‘rog‘iga javob bo‘ladi, ot bilan ifodalangan, tozalanmoqda so‘ziga boshqaruv yo‘li bilan bog‘langan.

   
   

O‘quvchilarda savollarga yozgan javoblarini og‘zaki so‘zlab berish malakasi ortgan sari shu javoblarni qisqartirib yozishni talab qilish ham mumkin. Yuqoridagi mashiqda berilgan 3-gapning muammoli savollar asosida qisqartirib yozilgan tahlilini namuna tarzida keltiramiz:

M: Traktor bilan(nima bilan?, boshqaruv, ot, ko‘makchi) haydadi. (Bunda matindan olingan so‘zlar qavs tashqarisida, savollarga javoblar esa qavs ichida yoziladi.)
O‘quvchilar bunday tahlil yuzasidan quyidagicha xulosa chiqaradilar. (muammo qilib qo‘yilgan savollar nechta bo‘lsa, xulosa ham shuncha raqam tartibidan iborat bo‘ladi.

1.