Dinamikaning umumiy tenglamasi

Dinamikaning umumiy tenglamasi

• 1.Kinematikada mexanik harakatlarning eng oddiy turlarining tavsifi
• 2.Algoritmning asosiy nuqtalari.
• 3.Dinamikaning asosiy tenglamasi

Kinematikada mexanik harakatlarning eng oddiy turlarining tavsifi. Ko’rib chiqiladi. Shu bilan birga, tananing boshqa jismlarga nisbatan pozitsiyasining o’zgarishiga olib keladigan sabablar ko’rsatilmagan va ma’lum bir muammoni hal qilishda qulaylik uchun ma’lumot doirasi tanlanadi. Dinamikada, birinchi navbatda, ba’zi jismlarning boshqa jismlarga nisbatan harakatlana boshlagan sabablari, shuningdek, tezlashuvning paydo bo’lishiga olib keladigan omillar qiziqish uyg’otadi. Biroq, mexanikadagi qonunlar, qat’iy aytganda, har xil ma’lumot doiralarida turli xil shakllarga ega. Aniqlanganki, qonunlar va qonuniyatlar ma’lumot doirasini tanlashga bog’liq bo’lmagan shunday ma’lumotlar doiralari mavjud.

• Kinematikada mexanik harakatlarning eng oddiy turlarining tavsifi. Ko’rib chiqiladi. Shu bilan birga, tananing boshqa jismlarga nisbatan pozitsiyasining o’zgarishiga olib keladigan sabablar ko’rsatilmagan va ma’lum bir muammoni hal qilishda qulaylik uchun ma’lumot doirasi tanlanadi. Dinamikada, birinchi navbatda, ba’zi jismlarning boshqa jismlarga nisbatan harakatlana boshlagan sabablari, shuningdek, tezlashuvning paydo bo’lishiga olib keladigan omillar qiziqish uyg’otadi. Biroq, mexanikadagi qonunlar, qat’iy aytganda, har xil ma’lumot doiralarida turli xil shakllarga ega. Aniqlanganki, qonunlar va qonuniyatlar ma’lumot doirasini tanlashga bog’liq bo’lmagan shunday ma’lumotlar doiralari mavjud.

Inertial va noinertial dinamikaning asosiy qonunlari

Inertial va noinertial dinamikaning asosiy qonunlari

mos yozuvlar tizimlari

Jismning bir xil to’g’ri chiziqli harakat holatini saqlab turish yoki ISOda dam olish qobiliyati deyiladi tananing inertsiyasi. Tana inertsiyasining o’lchovi vazn. Massa – skalyar kattalik, SI tizimida u kilogramm (kg) bilan o’lchanadi. O’zaro ta’sir o’lchovi deb ataladigan miqdordir kuch. Kuch vektor kattalikdir, SI tizimida u Nyutonda (N) o’lchanadi.

• Nyutonning birinchi qonuni. Inertial sanoq sistemalarida nuqta toʻgʻri chiziq boʻylab bir tekis harakatlanadi yoki unga taʼsir etuvchi barcha kuchlarning yigʻindisi nolga teng boʻlsa, u tinch holatda boʻladi.

Algoritmning asosiy nuqtalari.

Algoritmning asosiy nuqtalari.

1. Muammoning holatini tahlil qiling va ko’rib chiqilayotgan jism qaysi jismlar bilan o’zaro ta’sir qilishini aniqlang. Shunga asoslanib, ko’rib chiqilayotgan jismga ta’sir qiluvchi kuchlar sonini aniqlang. Aytaylik, tanaga ta’sir qiluvchi kuchlar soni . Keyin sxematik ravishda to’g’ri chizilgan rasmni bajaring, uning ustiga tanaga ta’sir qiluvchi barcha kuchlarni qurish kerak.

2. Masalaning shartidan foydalanib, ko’rilayotgan jismning tezlanish yo’nalishini aniqlang va rasmda tezlanish vektorini tasvirlang.

3. Nyutonning ikkinchi qonunini vektor shaklida yozing, ya’ni:

• qayerda tanaga ta’sir qiluvchi kuchlar.

Bu nisbat deyiladi Noinertial sanoq sistemasidagi Nyutonning ikkinchi qonuni.

Bu nisbat deyiladi Noinertial sanoq sistemasidagi Nyutonning ikkinchi qonuni.

Inersiya kuchlari. Keling, belgi bilan tanishamiz:

1. – tarjima inertsiya kuchi;

2. – Koriolis kuchi;

3 – markazdan qochma inertsiya kuchi.

• Vazifalarda inertsiyaning tarjima kuchi vektorga nisbatan inertial bo’lmagan sanoq sistemasining tarjima harakatining tezlashishi (), markazdan qochma inertsiya kuchi – radius bo’ylab aylanish markazidan (); Koriolis kuchining yo’nalishi qoida bilan belgilanadi gimlet vektorlarning o’zaro mahsuloti uchun.

Dinamikaning asosiy tenglamasi

Dinamikaning asosiy tenglamasi

Moddiy nuqta dinamikasining asosiy tenglamasi Nyutonning ikkinchi qonunining matematik ifodasidan boshqa narsa emas: .

Inertial sanoq sistemasida barcha kuchlar yig’indisiga faqat o’zaro ta’sir o’lchovi bo’lgan kuchlar kiradi, noinertial sistemalarda esa kuchlar yig’indisiga inersiya kuchlari kiradi.

• Matematik nuqtai nazardan (9) munosabat nuqta harakatining vektor ko’rinishidagi differensial tenglamasidir. Uning yechimi moddiy nuqta dinamikasining asosiy muammosidir.

Adabiyotlar

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil.

Oʻrazboyev M., Toshkent, Nazariy mexanika asosiy kursi,

3-nashr, Toshkent, 1966-yil.

Rashidov T. R., Shoziyotov Sh., Moʻminov K. B., Nazariy mexanika asoslari (darslik), Toshkent, 1990-yil.