Elektr yuritma asoslari

Islom Karimov nomidagi TDTU Qo'qon filiali

6-20 EEE talabasi Abdurazzoqov Muhammadaling "Elektr yuritma asoslari” fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Mavzu : Kinematik uzatmalarni tuzish va optimal uzatish parametrlarini aniqlash.

_________ _________
_________ _________
Reja :
1.Mexanik uzatmalarning vazifasi va ishlatilish
zarurati.
2. Mexanik uzatmalarning tasnifi.
3.Mexanik uzatmalarning asosiy kinematik va
energetik parametrlari va ular o‘rtasidagi
bog‘lanishlar.

Umumiy xolda uzatmalar deb xarakatni mashinaning energiya manbai, yaʼni dvigateldan ijrochi organlar(ishchi qismlar)ga uning kinematik va energetik parametrlarini o‘zgartirib uzatuvchi mexanizmlarga aytiladi. Uzatmalar elektrik, gidravlik,pnevmatik va mexanik bo‘lishi mumkin.

"Аmaliy mexanika " kursida, yuqorida ko‘rsatilgan aylanma xarakatni qattiq jismlarning bir-biriga bog‘lanishi va mexanik taʼsiri orqali uzatuvchi mexanik
uzatmalar o‘rganiladi. Boshqa uzatmalar, yaʼni pnevmatik, gidravlik va elektrik uzatmalar maxsus kurslarda o‘rganiladi. Dvigatel bilan ijrochi organlar o‘rtasida mexanik uzatmalar o‘rnatish zaruriyati bir qancha sabablar bilan izoxlanadi:
1) energiya manbalari – dvigatellarning vallari kata burchak tezlikli, lekin kichik aylantiruvchi momently xarakat xosil qiladi, ijrochi organlarning vallari esa aksincha katta aylantiruvchi momentli kichik burchak tezliklarini talab qiladi;
2) ishchi qismlar aylanish tezligini, binobarin, aylantiruvchi momentlarini dvigatel valining burchak tezligini almashtirish yo‘li bilan emas, balki uzatmalar yordamida o‘zgartirgan maʼqul, aks xolda dvigatelning quvvati va F.I.K. ham kamayadi;
3) ko‘p hollarda bir dvigatel energiyasini aylanish tezligi bir xil bo‘lmagan bir necha ijrochi organlarga uzatishga to‘g‘ri keladi. Mexanik uzatmalar aylanma xarakatni uzatuvchi qismlar orasidagi bog‘lanish turi va xarakatni uzatish usuliga ko‘ra quyidagicha tasniflanadi:
a) bog‘lanish turiga ko‘ra: - bevosita bog‘lanishli tishli, chervyakli, friksion va
vint-gayka uzatmalari; egiluvchan bo‘g‘in orqali bog‘langan, yaʼni tasmali va zanjirli uzatmalar.

b) xarakatni uzatish usuliga ko‘ra: qismlardagi maxsus elementlarning o‘zaro ilashishi xisobiga xarakat uzatuvchi tishli, chervyakli, zanjirli, vint-gayka va tishli tasmali uzatmalari qismlar orasidagi ishqalanish xisobiga xarakatni
uzatuvchi tasmali va friksion uzatmalar.
Uzatmalar aylanuvchi qismlar o‘rnatilgan vallarning o‘zaro joylashishlari bo‘yicha xam quyidagi turlarga bo‘linadi: vallarining o‘qlari parallel bo‘lgan uzatmalar;
Aylanma xarakat uzatuvchi mexanik uzatmalar quyidagi
kinematik parametrlar bilan tavsiflanadi:
•n – minutiga aylanishlar soni, ayl/min;
•w - aylanma xarakatning burchak tezligi, rad/s;
•u - aylanuvchi jism nuqtasining chiziqli (aylana)
tezligi, m/c;
•U – uzatmaning uzatishlar soni yoki
•i– uzatmadagi uzatishlar nisbati.