Kafedra: Qurilish texnologiyasi va uni tashkil etish
Download 1.26 Mb. Pdf ko'rish
|
1zohnoma Xalilov D
|
Кириш
Ўзбекистон Республикасининг ҳозирги даврдаги бозор иқтисодиётига асосланган трараққиёти оз вақтида Республикамизнинг биринчи Президенти Ш.Мирзиёев томонидан ишлаб чиқилган тамойилларга асосланган ва улар қуйидагилар: -иқтисодиётни тўлиқ ғоялаштириш, иқтисод сиёсатдан устивор бўлиши керак; -давлат асосий ислоҳотчи; -янгиланиш жараёнини ҳуқуқий асосда қуриш; -кучли ижтимоий сиёсат; -бозор иқтисодиёти муносабатларига босқичма-босқич ўтиш. Озбекистон Республикасида капитал қурилиш соҳасидаги ислоҳотлар ва жадал ривожланиш юқоридаги тамойилларга мос равишда амалга оширилмоқда. Бино, иморат ва иншоотларни барпо этиш бир қатор қурилиш-монтаж ишларидан ташкил топади ва улар алоҳида жараёнларга, жараёнлар эса амалларга бўлинади. Бунда қурилиш-мантаж ишларини бажариш маълум технологик кетма-кетликга эга: тайёрлов ишлари-ер, тупроқ ишлари, ёки “нол сатҳини тайёрлаш” деб ҳам аталади; эр усти қурилмаларини барпо этиш; бино,иморат ва иншоотларни пардозлаш ишлари; бино, иморат ва иншоотлар ҳудудини ободонлаштириш ишлари. Қурилиш-монтаж ишлари даврини қисқартириш, тез ва соз қурилишни якунлаш мақсадида юқоридаги кетма-кетликни биргаликда амалга оширишга ҳаракат қлинади ва бу амалга ишларни “Оқимлар” кесимида бажариш деб аталади, қайсиким машина ва механизмлардан оқилона фойдаланиб, иш унумдорлигини ошириб, бино, иморат ва иншоотлар тан нархини арзонроқ бўлишини таъминлайди. Қурилмаларни монтаж қилиш ишлари юқорида келтирилган кетма-кетликдаги энг этакчи технологик жараён бўлиб, барпо этишдаги асосий оқимларни, қурилиш жадаллигини, бошқа қурилиш ишлари тартиби ва услубларини белгилаб беради. Бунда шуни назарда тутмоқ лозимки, барча қурилиш-монтаж ишлари ягона технологик технологик жараёнга бирлаштирилиб, бу бирликка “оқим” деб аталади. Бу барча ҳаракатлардан кўзланган
асосий мақсад пировардида тез ва соз, юқори сифатли тайёр маҳсулот бўлган бино, иморат ёки иншоотни барпо этиш ҳисобланади.
1-jadval
Texnologik loyihalash uchun bereilgn topshiriq manba’lar №
Ko’rsatkichning nomlanishi Miqdori 1
Bino prolotlari o’lchami 24 m
2 Binodagi prolotlar soni 2 3
Tayanchustunlar (chetki/o’rta qator kalonnalar) qadami 6/12
4 Binoning blandligi (Stropil konstruksiya ostigacha) 12.6 5
Binoning uzunligi 72 m
6 Prolotlarda harakatlanuvchi ko’prikli krnning yuk ko’trish quvvati
30 t
Qurilish-montaj ishlari hajmini va konstruktiv elementlar texnik korsatkichlarini belgilovchi 2-jadval
Konstruktiv elementlar nomlanishi va rusumi
Xomaki chizmasi (eskizi) Asosiy o’lchamlari, (m)
Miqdori, (dona)
Elementlarning vazni, (t)
Bo’yi
Eni
Balandl
igi
Bir
elementniki
barchasiniki Chetki qator kolonnalar,
K-1
13.95 0.5
0.38
28
11.7
326.8
O’rta qator kolonnalar,
K-2
13.95 0.60
0.40
8
13.7
109.6 Faxverka kolonnalar, K-3
13.50 0.4
0.4
12
3.7
44.4
Ko’prikli
kran
osti to’sini
(balkasi)
ПК-6
5,95
0,6
1,0
24
4,2
100.8
Ko’prikli kran
osti to’sini
(balkasi)
ПК-12
11,95
0,65
1,4
12
10,7
128.4 Podstropil fermasi ПФ- 12
11,96
0,55
3,41
6
6,6
39.6
Stropil fermasi СФ- 30
23.940
0,3
3.28
28
14.9
417.2
Tomyopma plitalar ПП- 6
5.95
0.3
2.98
240
2.4
576
Devorbop qoplama
plitalar СП- 1
5.98
0.2
1.185
116
1.0
116
Devorbop qoplama
plitalar СП- 2
5.98
0.2
1.785
66
1.6
105,6
Hammasi bo’lib, temirbeton konstruksiyalrning umumiy vazni, tonnada:
1806
I.1. Konstruktiv elementlar tayanch detallariga elektr yoyi vositasida payvandchok qo’yish o’lchamlari Odatda yig’ma temir beton kontruksiyalar loyihada ko’rsatilgan o’rnga montaj qilingandan so’ng rostlanadi, yani elementning fazoviy o’rni (отметка, rus; mark, eng.) o’lchov vositalarida tekshirilib, loyihaga mos kelishi ishonch hosil qilinadi. Rostlangan elementlar elektr yoyi vositasida payvandlanib yoki boltli-rezbali birikmalar bilan montaj o’rniga qotirilib, binoning ustivorligi ta’minlanadi. Aksariyat elementlar payvandchoklar vositasida montaj o’rniga qotiriladi va bunda elementlarning turi va o’lchamalariga mos ravishda payvandchoklar uzunligi belgilanadi. Quyida keltirilgan formulalarda turli konstruktiv elementlar uchun payvandchok uzunligini hisoblash formulalari keltirilgan (metr hisobida): 1) Stropil fermani montaj qilishda payvandchoklar uzunligi - Pch
(1)
2) to'sinlar (balklar) - Pch b =2.6 *n; (2)
3) tomyopma plitalar:
-6x3 m o’lchamli plita uchun - Pch tp =0.6*n; (3)
-12x3 m o’lchamli plita uchun - Pch tp =0.7 * n; (4)
4) devorbop plitalar :
- L=6m o’lchamli plita uchun - Pch dp
= 0.6 n; (5)
- L=12 m o’lchamli plita uchun - Pch dp
= 1.0 n; (6)
Tomyopma yoki devorbop plitalar montaj qilinib payvandlangandan so’ng, elementlar orasida hosil bo’luvchi montaj choklarga sementli qurilish qorishmasi vositasida ishlov berilib, choklar to’ldiriladi va shu choklar uzunligi quyidagi formulada aniqlansin:
L ch = P*n/2 (7) bunda P-plita yoki panel perimetri uzunligi (metr hisobida); n-plita yoki panelning soni, dona.
Sizga ma’lumki, sanoat binolarini to’liq yig’ma temir-beton konstruksiyalar vositasida barpo etish amallari, ulkan gabarit o’lchamdagi va og’ir vazinli yuklar ya’ni konstruksiyalarni ko’tarish va loyihada ko’rsatilgan holatda montaj qilishga asoslanadi. Ayniqsa temir-beton konstruksiyalar og’ir va yirik o’lchamlarda bo’ladi. Bunday konstruksiyalarni to’g’ridan-to’g’ri ko’tarma krannig yolg’iz ilgagi vositasida kotarish va montaj qilishning ilojisi yo’q. Shuning uchun montaj ishlarini jadallashtirish maqsadida turli tipdagi moslama va qurilmalardan (traversa, zaxvat, strop, norvonlar, arqon o’ramlari), viverka qilish (rostlash) asbob-uskunalaridan, montajchi ustalarning balandlikda qulay va xavfsiz ishlashlari uchun osnaska va lyulkalardan (traverse, capture, ladders, ropes, rigging, cradle, eng) foydalaniladi. Montaj elementlarining har biri uchun alohida yuk ilib kotarish moslamalarini (traversa va strop) tanlanadi. Shuningdek bir tipdagi ilib ko’tarish moslamasi-stropa vositasida bir necha turdagi qurilish konstruksiyasini ko’tarib montaj qilish, iloji boricha universal moslamalardan foydalanish tavsiya etiladi, maqsad, qurilish maydonida qo’shimcha mexanizmlar soni kamaytirish va ularning foydali ish koeffisiyenti (оборачиваемость, rus.; turnover, eng) ko’proq bo’lishi iqtisodiy samarador bo’ladi. Montaj
qilinishi rejalashtirilayotgan konstruksiyalar uchun
ilib-ko’tarish moslamalarini tanlashda ushbu uslubiy ko’rsatmaning ilova qismida keltirilgan universal moslamalar va traversalar to’plamidan foydalanish tavsiya etiladi. Shunigdek, tanlangan moslamalar loyiha izohnomasida 3-jadval shaklida keltiriladi. 3-jadval
Temir beton konstruksiya va buyumlarni ko'tarish va loyihadagidek qilib o'rnatish uchun maxsus moslamalar
Shartli
shakli
va
asosiy
Texnik ko’tsatkichlari
T/b
№ Qurilma
yoki
moslamaning nomi, tadqiqotchi tashkilot, chizma
№
o'lchamlari
Yuk ko'tarish quvvati, (tonna)
Qurilma
vazni Q vaz ,
(tonna) Ishchi
jarayonidagi
o'lchami, h
( metr ) Ishlatilishi, qo'llanish sohasi
1
2
3 4
5
6 7
1
Universal moslama,
ЦНИИОМТП, РЧ-455-69
25
0.42 1.5
Maxsus
teshikli
ustun
(kolonna)larni ko'tarib o'rnatishga mo'ljallangan
2 Moslama
(traversa)
ПИ"промконс- трукция"
№20527М-13
30
0.45
1.6
Qo'shustun
(kolonnalarni) ko'tarish
va o'rnatishga mo'ljallangan, ilgaklarni
bo'shatish erdan turib bajariladi
3 Moslama
(traversa) ПИ
конструкция
№ 185
6,0
0,39
2,8
Uzunligi 6 m gacha
kranlar osti to'sin (balkasini) o'rnatish- yig'ishga mo'ljallangan
4 Moslama
(traversa)
ПИ
"Промсталь- конструкция №1968Р-9
9,0
0,94 3,2
Uzunligi 12 m gacha
kranlar
osti
to'sin (balkasini) o'rnatish- yig'ishga mo'ljallangan
5
Moslama
(traversa) ПИ"Промсталь- конструкция №
15946Р-11
25,0 1,75
3,6
Uzunligi 24 -
30
m gacha
bo'lgan ferma
va
to'sin (balkalarni) o'rnatish- yig'ishga mo'ljallangan
Moslama
(traversa)
ПИ"Промсталь конструкция
№ 15946Р-10
5,0 0,45
1,8
Uzunligi 6-12 m
yig'ma devor
paneli
va yupqa
devorlarni o'rnatish- yig'ishga mo'ljallangan
Tayanch ustunlar (kolonnalar) stakansimon uyali poydevorga o’rnatilgandan so’ng vertikal va gorizontal yo’nalishlarda rostlanadi va shu stakan-uyalarga maxsus (po’lat, temir-beton yoki yog’och) ponalar, inventor ponasimon vkladishlar va konduktorlar vositasida vaqtinchalik maxkamlanadi. Bo’yi 12 m va undan uzun kolonnalarni o’rnatib vaqtinchalik maxkamlash uchun shuningdek osma raschalkalar ham qo’llaniladi. Ko’prikli kranlar osti to’sinlarini o’rnatib viverka qilish uchun maxsus konduktor- strubsinalardan foydalanamiz. Ferma va stropil to’sinlarni maxkamlashda ularning yuqori kamariga beldovlar (inventor rasporkalar) va uloq (связы, rus.; tears, eng.) biriktirib tortish bilan, yoki tomyopma plitalarni bira-to’la o’rnatib payvandlash bilan qotiriladi. Agar montaj qilinayotgan elementlar uzunligi 18 m gacha bo’lsa, ravoq (prolet) o’rtasidan bir dona rasporka orqali rostlansa yetarli bo’ladi va uzunlik 18 m dan oshganda proletning uchdan bir qismi kengligida ikkita rasporka o’rnatib qotirilishi lozim. Montajchi ustalar ish o’rnini tashkil qilishda, ular balandlikda ishlashlari talab qilinayotgan holatlarda, balandlik 5 m gacha bo’lganda ko’chma podmostlar o’rnatib beriladi, balandlik 8 m gacha bo’lsa ko’chma suppachali norvonlardan va balandlik 8 m dan oshib borsa osma suppachali va to’siqli montaj maydonchalari va norvonlaridan foydalanamiz. Barcha balandlik momtaj moslamalari oldindan sinovdan o’tkazilgan va sinovdan o’tkazilganlik tamg’alariga ega bo’lishi va to’siqlar bilan ta’minlanishi talab etiladi. I.3. Bino va inshootlarni yig’ma temir-beton elementlar vositasida barpo etish usullari Bino va inshootlar montaj usularini aniqlashda, qurilish-montaj jarayonlarining bajarib borish yo’nalishiga bog’lanadi, masalan: birma-bir tiklash (differensial), bira-to’la tiklash (kompleks), yoki arslashtirib tiklash (kombinasiya) usullari)), vertikal, gorizontal, binoning bo’ylama yo’nalishida, yoki ko’ndalang yo’nalishda, montaj kranlarining soniga bog’lab, shuningdek binoni montaj qilish qamrovlar soni va o’lchamlariga bog’lanadi. Bir qavatli sanoat binolarini montaj amallarini ko’pchilik hollarda o’zi yurar tug’li (стрела, rus. – dart, eng.), havo damlangan g’ildirakli yoki g’ozpanja zanjirli ko’tarma kranlar vositasida bajariladi. Sanoqli hollarda, texnik jihatdan balandligi ulkan sanoat binolari montajida minorali ko’tarma kranlar xizmatidan foydalaniladi. Konstruktiv elementlar montaji bilan parallel ravishda boshqa barpo etish amallari ketma-ketlikda bajarilib boriladi. Masalan, montaj choklarini sementli qurilish qorishmasi yoki quyma beton qorishmasi bilan to’ldirib shibbalash, payvandlash ishlari, rezbali boltlarni o’rnatish va qotirish, zanglashga qarshi antikorroziya surkamalarini surish, germetik vositalarida tirqishlarni to’ldirish, montaj choklarini ko’rinmasligi uchun ustidan maxsus qoplama bezaklar o’rnatish amallari shular jumlasiga kiradi. Odatda, montaj ishlarini, amallarni bajaruvchi mashina va mexanizmlarni tanlashdan boshlanadi. Shu maqsadda biz ham, berilgan topshiriqni amalda bajarish uchun ko’tarma kran tanlaymiz. Konstruktiv elementlarning asosiy montaj ko’rsatkichlariga quyidagilar kiradi: - elementlarning (har birining alohida) to’liq montaj vazni, Q vz ;
- elementni montaj qilishda asosdan ko’tarma kran ilgagigaca bo’lgan balandlik, H il ;
- ko’tarma kran tug’i(strelasi)ning qulochi, L ql ;
- ko’tarma kran tug’ining talab qilingan balandlik bo’yicha uzunligi-L st ;
Elementning montaj vazni deb, montaj qilinayotgan elementning xususiy massasi, vaqtinchalik ushlab turuvchi va montajchilar ishlashi uchun maydoncha, norvoncha, ko’tarish moslamalarining yig’ilgan massasiga teng bo’ladi va quyidagi formula vositasida hisoblasa bo’ladi (tonna hisobida):
(8)
bunda, – montaj qilinayotgan konstruktiv elementning vazni, tonnada; – yukni ko’tarib loyihada korsatilgan shaklda va vaziyatda o’rnatish uchun maxsus moslama-
larning vazni, tonnada; – montajchi ustalar tayanib turuvchi maydonchalar, tortqi va norvonlarning massai, tonnada; Konstruktiv elementlarni qurilish maydoni asosidan loyihada ko’rsatilgan o’rniga montaj qilishda, asosdan ko’tarma kran ilgagigacha balandlik H
, quyidagi formula vositasida aniqlasa bo’ladi (metr hisobida):
(9) bunda,
– ko’tarma kran turgan maydon sathidan element o’rnatilayotgan tayanch sathigacha bo’lgan vertikal oraliq masofa; – montaj xavfsizligini taminlash va elementni loyiha o’rniga tushirish uchun zarur bo’lgan zahira(zapas) vertikal masofa (odatda bu masofani 0,5…1,0 m deb qabul qilamiz); – montaj qilinayotgan elementning qalinligi yoki balandligi; – montaj qilinayotgan elementni ko’taruvchi moslamalar (strop va traversalar) ning balandligi (yuqorida keltirilgan 2 jadvaldan olinadi); Ko’tarma kran tugidan talab qilinayotgan balandlikkacha vertikal masofa - H str quyidagi formula orqali topiladi (metr hisobida):
, (10)
bunda, – kotarma kran tug’idan ilgagigacha bolgan o’zgarib turuvchi vertikal masofa bo’lib, bu kran chig’irig’idan boshqariladi (odatda 2 m gacha qabul qilinadi); Ko’tarma kran tug’ining qulochi, ya’ni kran markaziy aylanish o’qidan gorizontal yonalishda, kran tug’ining eng optimal burchak ostida qancha masofaga yukni uzatish masofasiga aytiladi va quyidagi formula orqali topiladi (metr hisobida):
(11)
bunda, c – kran tug’ining cheka qismidan montaj qilinayotgan tayanch chetigacha bo’lgan masofa (odatda 0,5…1,5 metr hisobida olinadi); d – montaj qilinayotgan element cheka qirrasidan kran ko’tarish chig’irig’i markaziy o’qigacha bo’lgan gorizontal masofasi; e – kran tug’i (strelasi) chetidan markaziy o’qigacha masofa, odatda bu masofani 0.25…0.5 m qabul qilish mumkin 2- rasm. I.5.1. Yuqorida keltirilgan (9) formulaga asosan, berilgan topshiriqdagi binoni barpo etishda ko’tarma kran uchun konstruksyalarni ilib ko’tarish balandligi H
aniqlaymiz, masalan:
1 oqim uchun - H il =0+0.5+9.4+1.5+2=11.42m (temirbeton ustunlar montaji uchun); 2 oqim uchun- H
=5.2+0.5+1.0+2.8+2=11.5m (uzunligi 6m li o’rta qator temirbeton kranosti to’sinlari uchun; - H il =5.2+0.5+1.4+3.2+2=12.3m (o’rta qatorda o’rnatiluvchi kran osti to’sinlari montaji uchun); 3 oqim uchun- H il =8.4+0.5+3.41+2.8+2=17.11m (12m li podstropil fermasi uchun); - H
=8.4+0.5+3,86+3.6+2=18,36m (18m li stropil fermasi uchun); - H
=12,26+0.5+0.3+1.6+2=16,66m (6x3m li tomyopma plita uchun); 4 oqim uchun- H
=10,2+0.5+1.5+2+2=16,2m (devorbop panellar montaji uchun).
I.5.2. Topshiriqqa asosan tanlangan konstruksiyalarni montaj qilish uchun ko’tarma kranlarning talab qilingan yuk ko’tarish qobiliyati qancha bo’lishi lozimligini yuqorida keltirilgan (8) formulaga asosan aniqlaymiz, 1 oqim – Q 1 =13.7+0.45+0.12=14.27t; 2 oqim – Q 2 =13.7+0.94+0.12=14.76t; 3 oqim – Q 3 =17,0+1.75+0.12=18,87t; 4 oqim – Q 4 =1.6+0.45+0.12=2,17t. I.5.3. Topshiriqqa asosan tanlangan konstruksiyalar montaji uchun kotarma kran tug’ining (стрела, rus. – jib, eng.), uzunligini quyidagi formuladan aniqlansa bo’ladi:
(12)
Bunda, h sh -ko’tarma kran tayanib turgan asosdan (zamin sathidan) kran tug’i ilingan sharnirgacha bo’lgan masofa, odatda o’zi yurar kotarma kranlar uchun bu masofa hsh=1.5m balandlikda ilinadi (2-rasm); -ko’tarma kranlar tug’ining asos-zamin sathiga nisbatan optimal qiyqlik burchagi, odatda bu burchak α=75…77 bo’lganda kranning yuk ko’tarish qobiliyati eng yuqori bo’ladi; I.5.1. Ko’tarma kran tug’ining optimal qiyqlik burchak ostida qancha masofaga yukni uzatib bera olishini (bu masofa kranning qulochi deb ataladi) quyidagi formuladan aniqlansa bo’ladi:
(13)
Yuqorida qabul qilingandek (12-13 formula), har bir montaj oqimi uchun ko’tarma kran tugining qulochini aniqlab chiqmiz:
1 oqim L tg ’ = (11.42-1.5)/sin75 =9.92/0.96=10.33m; L ql =10.33*cos75 +1.5=10.33*0.26+1.5=4.2m; 2oqim L
’ = (12.3-1.5)/sin75°=10.8/0.96=11.25m; L ql =11.25*cos75°+1.5=11.25*0.26+1.5=4.42m; 3 3oqim L
= (18,36-1.5)/sin75°=17,56m; L ql =17,56*cos75°+1.5=6,06m; 4oqim L
= (16,2-1.5)/sin75=15.31m; L ql =15,31*cos75°+1.5=5.48m;
I.5.2. Tanlangan temirbeton konstruksiyalarni montaj qilish uchun zarur bo’luvchi kotarma ranning oqimlar boyicha bir smenalik me’yoriy ekspluatasiya ish unumdorligi qanday bo’lishi lozimligini aniqlaymiz, bu qiymat (t/sm, hisobida) quyidagi formuadan aniqlanadi:
(14)
Bunda, Q shu oqimda montaj qilinish talab qilinayotgan t/b konstruksiyalarning umumiy massasi (vazni): n-shu konstruksiyalarni montaj qilish uchun sarflanuvchi
1oqim U msm1
= 263,6/15.7=16,8 t/sm.; 2 oqim U msm2
= 237,6/31.7=7,5t/sm.; 3 oqim U msm3
= 1091/54,5=20,01t/sm.; 4 oqim U msm4
= 221,6/41.4=5.3 t/sm.
I.5.4. Barcha oqimlar kesimida loyihada rejalashtirilgan binoni barpo etish uchun mehnat sarfi va montaJchi ustalar ish haqqini ШНК 4.02.07–05 Beton va temirbeton
shaklida hisoblab chiqamiz (4-jadval), odatda bu jadvalni mehnat sarfi va quruvchi ustalar ish haqqini ifodalovchi kolkulyasiya jadvali deb ham ataladi. I.5.5. Bir smenada montajchi ustalar ish haqqi o’rtacha miqdorini aniqlaymiz:
(15)
Bunda, - montajchi ustalarning oqim kesmidagi bir smenalik ish haqqi summasi, (kalkulyasiyadan olinadi); -oqim kesimida montajchi ustalarning max soni; n sm -oqim bo’yicha smena soni (loyiha kesimida tuzilgan kalulyasiyadan olinadi. Oqimlar kesimida qancha ish haqqini aniqlaymiz:
1 oqm I h.o’r
= ;(4202100+801850)/6*2=416995,8 UZS
2 oqm I
h.o’r = ;1266720/19*2=33334,74 UZS 3 oqm I
h.o’r = ;21586005/18*2=599611.25 UZS 4 oqm I
h.o’r =13114815/9*2=728600.8 UZS ;
I.6. Kotarma kran tanlash uchun talab qilingan barcha korsatkichlarni jadval
korinishida ifodalaymiz 5-jadval
Ko’rsatkichning nomlanishi Oqimlar kesimida zaruriy ko’rsatkichlarning miqdori
beton kolonnalar montaji
2 oqim, kranosti
to’sinlar montaji 3oqim,ravoqlarni ferma va plitalar bilan yopish
4 oqim, tashqi devor panellari montaji
Montaj qilinayotgan konstruksiyaning kran turgan zamin sathidan baladligi, h
0 5.2 12.26
10.2 Montaj qilinayotgan elementning balandligi,
, m
9.4 1.4
3.86 1.5
Konstruksiyaning stropovka balandligi, h str , m
1.5 2.8
3.6 3.2
Konstruktib elementning eni, m 0.6 0.6
3 0.2
Ko’tarma kranning qulochi, L ql
4.2 4.42 6.06
5.48 Montaj qilinayotgan element vazni, Q
, t
10.7 10.7
17 1.6
Montaj moslamasi(traversa) vazni, Qtr, t 0.33
0.94 1.75
0.45 Yuklarni ilib ko’tarish moslamasi vazni, Q
, t
0.12 0.12
0.12 0.12
Oqimda montaj
qilinayotgan elementlarning umumiy vazni, t.
263.6
237.6
1091
221.6 Oqimda quruvchi ustalarninhg o’rtacha ish haqqi, UZS
33334.74
599611.25
728600.8 Ko’tarma kran uchun bir smenalik ish unumdorligi, t/sm 16.8
7.5 20.01
5.3 Ko’tarma kran uchun, yukni ilib max balandlikka ko’tarib berishi, H il
11.42
12.3
18.36
16.2 Ktarma kran uchun oqimda max vazndagi yukni
ko’tarish quvvati, Q
11.27
11.76
18.87
2.17
Hisoblashlar natijasida aniqlangan texnik va iqtisodiy ko’rsatkichlar yuzasidan ko’tarma kranlar to’plamidan yuqoridagi shartlarni qanoatlantiruvchi yuk ko’tarish mashinasini tanlaymiz, bunda kranning max qulochi, L ql =6.06m; max yuk kotarish balandligi, H il =18.36 m, max yuk vazni, Q=18.87 t. Texnik iqtisodiy taqqoslash maqsadida ikki xil ko’tarma kran tanlaymiz
masalan 6 jadvalda keltirilgan kranlardan KC-8362 va KC-8262 rusumli kranlarni tanlansa mumkin..
Ko’tarma kranlarni texnik-iqtisodiy taqqoslashni 1 tonna montaj qilinayotgan yuk uchun keltirilgan umumiy xarajatlar hisoblanib solishtirib ko’riladi. Tanlab olingan har bir kran uchun keltirilgan umumiy xarajatlarni quyidagi formuladan aniqanadi:
(16 )
Bunda, C t -1tonna yukni montaj qishdagi sarf-xarajatlar tan narxi, quyidagi formuladan aniqlanadi:
(17)
1.08 va 1.5- mos ravishda mashina-mexanizmlarni ekspluatasiya qilish, montajchi ustalar ish haqidan ustama xarajatlar koeffisiyenti; C mach-smen -har bir oqimda faoliyat ko’rsatayotgan kotarma kranning tan narxi, UZS; I o’r
-montajchi ustalarning oqimlar kesimidagi ortacha ish haqqi, UZS; U msm -oqimlar kesimida tanlangan kran uchun meyoriy ekspluatasiya ish unumdorligi miqdori (t/smena), (14) formuladan aniqlangan edi; C t - kotarma kranlarni ishchi holatiga keltirishga sarflanuvchi xarajatar g’ozpanja zanjirli va havо damlangan g’ildirakli kranlar uchun bu miqdor nolga teng, faqat minorali kranlar uchun hisoblanadi; E n -kapital qurlish sohasida me’yoriy ish unumdorligi koeffisienti, E n =0.15 qabul qilinadi, k ux -umumiy sarfxarajatlar koeffisiyenty (UZS/tonna), quyidagi formuladan aniqlanadi:
(18) Bunda, C
ih -mashina-mexanizmlar uchun inventar-hisobiy pul tushumlari; U msm (14 formula); T yil - ko’tarma kranning yil davomidagi ish soatlari miqdori. 1 oqim C T =(1.08*801850+1.5*416995.8)/16.8=88779.26 UZS 2 oqim C T =(1.08*4263000+1.5*33334.74)/7.5=620538.95 UZS 3 oqim C T =(1.08*9825200+1.5*599611.25)/20.01=575244.1 UZS 4 oqim C T =(1.08*2065525+1.5*728600.8)/5.3=627107.2
KC-8362 rusumli ko’tarma kran uchun sarf-xarajatlar koeffisienti;
1 oqim K UX =118400*8.2/16.8*3075=18.8*10150=190820 UZS/TONNA 2 oqim K UX =118400*8.2/7.5*3075=42.1*10150=427315 UZS/TONNA 3 oqim K UX =118400*8.2/20.01*3075=15.77*10150=160065.5 UZS/TONNA 4 oqim K UX =118400*8.2/5.3*3075=59.6*10150=604940 UZS/TONNA KC-8262 rusumli ko’tarma kran uchun sarf-xarajatlar koeffisienti;
1 oqim K UX =138400*8.2/16.8*3075=21.96*10150=222894 UZS/TONNA 2 oqim K UX =138400*8.2/7.5*3075=49.2*10150=499470.2 UZS/TONNA 3 oqim K UX =138400*8.2/20.01*3075=18.45*10150=187267.5 UZS/TONNA 4 oqim K UX =138400*8.2/5.3*3075=69.63*10150=706797.5 UZS/TONNA
Zomonaviy qurilish ishlab chiqarishi va bino va inshootlarni barpo etishda asosan quyidagi toifadagi ko’tarma kranlar turkumidan foydalaniladi, bular: avtoulovli kranlar, havo damlangan g’ildirakli kranlar, g’ozpanja zanjirli kranlar, minorali temir yo’l- relslarida harakatlanuvchi va minorali qo’zg’almas biriktirilgan kranlardir. Odatda ko’plab texnik manbaalarda ko’tarma kranlar ishlab chiqarilgan mamlakat tilida, qisqa imlo harflar bilan rusumlanadi, masalan: KA-кран автомобильный, rus. tap car, eng. Avtoulovli kran, yoki МКГ, МКП, МКА-монтажый кран гусеничный, монтажный кран пневмоколесный, монтажный кран автомобильный nomlanishning qisqartirilgan imlosi. Shuningdek, ДЭК-дизель электрический кран, СКГ-специальный кран гусеничный, СМК-специальный монтажный кран, МКТ-монтаый ран тракторный ma’nolarini anglatadi. Rossiyada ishlab chiqarilayotgan ko’plab avtoulovli ko’tarma kranlar КС-кран стреловой, qisqartma imloli va undan song to’rt xonali raqam keltiriladi, masalan: KC- 7471, bunda birinchi raqam kranning kod ostidagi yuk ko’tarish quvvati (agar birinchi raqam 1 bilan boshlansa kranning yuk ko’tarish quvvati 4 tonna; 2-6.3 tonna; 3-10tonna; 416 tonna; 5-25 tonna; 6-40 tonna; 7-63 tonna; 8-100 tonna; 9-100 tonnadan ortiq), ikkinchi raqam avtoulov harakatlanish turini, uchinchi raqam kran tug’ining turini anglatadi. Xorijda ishlab chiqarilgan ko’tarma kranlarda ham shu tipdagi qisqartma imlolar keltiriladi, masalan: KATO, MITSIBISHI, MAN, ISSUZI va hakazo, masalan KATO-800 yuk ko’tarish quvvati 80 tonnali (800kN) vazn-yukni ko’tara olish ma’nosini anglatadi. I.8. Bajarilgan loyihaning texnik iqtisodiy ko’rsatkichlari 1 tonna temir-beton konstruksiyani montaj qilishdagi mehnat sarfi, kishi smena/tonna:
(19)
Bunda, M s -oqim echimidagi mehnat sarfi, kishi-soat; Q oqimdagi tenirbeton kosruksiyasining vazni, tonnada; 1 oqim M t =50.5/263.6=0.19 kishi-smena/tonna; 2 oqimMt=80.2/237.6=0.33kishismena/tonna 3 3oqimM
t =146.3/1091=0.134kishismena/tonn 4 oqim M
t =124.9/221.6=0.56 kishismena/tonna. 4 7-jadval Oqim
t/b N
Montaj-
dagi element
Montaj ko’rsatkichlari
Ko’tarma kranlar
I variant
II variant
Elemen- tning vazni, t
Montaj
qilinish baland- ligi, m
Ko’tar-
ma kran
qulochi, m
Kran- ning rusumi
Yuk
ko’tarish bo’yicha
unumdorlik koeffisienti
Kelti-
rilgan
umumiy xara-
jatlar
Kran- ning rusumi
Yuk
ko’tarish bo’yicha
unum- dorlik
koeffisienti
Kelti- rilgan
umumiy xara-
jatlar
1 kolonna
13.7
11.42
4.2
КС-8362
0.19
190820
КС-8262
0.19
222894
2
To’sin
13.7 12.3
4.42
0.33
427315
0.33
499470.2
3
Fermalar
17 18.36
6.06
0.134
160065
0.134
187267.5
4
Panellar
1.6 16.2
5.48
0.56
604940
0.56
706797.5
Хулоса: Keltirilgan umumiy xarajatlar va umumiy texnik iqtisodiy ko’rsatkichlarni taqqoslab I variantdagi havo damlanma g’ildirakli КС-8362 rusumli ko’tarma kranlar samarali ekanligi aniqlandi va montaj amallari uchun qabul qilish tavsiya etiladi. Техника хавфсизлигини таъминлаш борасидаги тадбирлар. Йирик ўлчамли конструктив елементлар воситасида бино ва иншоотлар монтаж қилинганда монтаж амалларини иш юритиш лойиҳасига асосан бажарилади ва унда қуйидаги техника хавфсизлиги борасидаги тадбирлар бажарилиши керак: а) иш жойларини рисоладагидек қилиб ташкил қилиш; б) технологик жараёнлар ва амаллар кетма-кетлигини таъминловчи хариталарни тузиб чиқиш; с) монтаж ишларини бажариш усуллари ва асбоб-ускуналар,мосламаларни тахлаб қўйиш;
д) монтаж машина механизимлари ҳаракатланиш йўлаклари ва хавфсиз ишлаш тадбирларини ишланади; е) конструктив елементлар ва қурилиш материалларини тахлаб жойлаштириш,улар орасидаги ўтиш йўлаклари белгилаб,устма-уст,қатлам ёки касеталарда жойлаштириш тадбирларига риоя қилиш самарали бўлади. Йирик ўлчамли елементларни кўтариш пайтида улар ҳимоя арқонлари ёрдамида ҳаракатлантириш талаб қилинади ва зунҳор елементларни краннинг пўлат арқонларида тортиб жойдан-жойга кўчириш мумкин емас.Юк ва елементларни фақат вертикал йўналишда кўтариш тавсия етилади.Кран илгакларида кишиларни кўтариш ёки ташиш қатъиян ман етилади.Конструктив елементлари ва оғир юкларни кран илгагида тақиш майдончаси текис, кераксиз буюм ва предметлардан холи ва яхши ёритилган бўлмоғи талаб етилади.Кўтарма кран воситасида юк кўтарилиб ўрнатиш жойига ҳаракатланаётганда юк остида кишиларнинг бўлиши ёки ўтиб қолиш қатиян тақиқланади.Кўтарма кран ҳаракатга доирасига кирувчи хафли майдон чегараланиб махсус тақиқловчи лента билан ёки ғов тортиб ўралади ва ҳаракатни тақиқловчи ёзувлар илинади.Кўтарма кран машинистга фақат у билан ишлаётган махсус таййоргарлик ва малакага ега бўлган “сигналчи”,ишорали ва белгилари воситасида бошкариши,команда бериш мумкин.Бошка кишилар фақат тўсатдан фавкулотдаги вазиятларда,фақат “STOP” ишорасини беришлари мумкин.Қурилиш монтаж ишларини ташқи шамол есиш кучи 6 балдан юкори,қаттиқ қор,ёмғир ёки бўрон бўлиб оёқ ости сирпанчиқ бўлиб турган вазиятларда тўхтатилади.
Қўлланилган адабиётлар ва манбаалар. 1)С.К.Хамзин, А.К.Карасев “ТЕХНОЛОГИЯ СТРОИТЕЛЬНОГО ПРОИЗВОДСТВА” курсовое и дипломное проектирование,Москва-2006. 2) СБОРНИК 7 «БЕТОННЫЕ И ЖЕЛЕЗОБЕТОННЫЕ КОНСТРУКЦИИ СБОРНЫЕ»ШНК 4.02.07–05, ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОМИТЕТ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН ПО АРХИТЕКТУРЕ И СТРОИТЕЛЬСТВУ ТАШКЕНТ-2005. 3)Бахриев Н.Ф. “Қурилиш жарёнлари,бино ва иншоотларни барпо етиш технологияси” фани бўйича босиқич лойиҳа ишини бажаришга мўлжалланган услубий қўлланма, Самарқанд -2017.
фанидан маъруза матни. 5) Салимова Ирода Назарбоевна
БИНО ВА ИНШООТЛАРНИ БАРПО ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ
ФАНИДАН МАЪРУЗА МАТНИ, Тошкент – 2015.
WWW.KITOB.UZ
7) WWW.ZIYONET.UZ
Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|