O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent avtomobil – yo’llar instituti “Elektromexanika va avtomatika” kafedrasi
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
elektrotexnika va elektronika asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- “Elektromexanika va avtomatika” kafedrasi
- AMALIY MASHG’ULOTLAR
- 1. O’ZGARMAS TOK ELEKTR ZANJIRLARI 1.1-masala.
- 2. BIR FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARI 2.1-misol.
- 3. UCH FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARI 3.1-misol.
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT AVTOMOBIL – YO’LLAR INSTITUTI “Elektromexanika va avtomatika” kafedrasi 5521300 “Elektrotexnika, elektromexanika va elektrotexnologiyalar” bakalavr tayyorlash yo’nalishidagi “Elektrotexnika va elektronika asoslari” fanidan
2 “Elektrotexnika, elektromexanika va elektrotexnologiya” bakalavr yo’nalishi talabalari uchun amaliy mashg’ulotlar «Elektromexanika va avtomatika» kafedrasining 2010 yil 26-yanvaridagi majlisida muhokama qilingan va ma’qullangan (majlis bayoni № 12)
Kafedra mudiri v.b. dots. Ahmedov A.P.
Uslubiy ko’rsatma ATF ilmiy-uslubiy Kengashining 2010 yil «___» _____________________ yig’ilishida (majlis bayoni № ____) muhokama qilingan va tasdiqlangan
ATF IUK Kengash raisi dots. Zikrillayev H.F.
Tuzuvchilar: k.o’. Saydaliyeva Sh.S. ass. Xudoyberganov S.B. ass. Mamayeva D.A. Taqrizchi: prof. Aripov N.K.
3
Kirish
4 1 O’zgarmas tok elektr zanjirlari 5 2 Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari 3 Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari 4 5 O’zgarmas tok generator 6 Asinxron generator 7 Sinxron generator 8 O’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka to’g’rilash 9 Elektr yuritmalar Foydalanilgan adabiyotlar
4
mashg’ulotlarni o’tish ko’zda tutilgan. Amaliy mashg’ulotlar bir semestr jami 18 soat o’tiladi. Amaliy mashg’ulotlarda ma’ruza darslarida o’tilgan mavzularni mustahkamlash maqsadida misol va masalalar yechiladi. Mavzuga taaluqli ba’zi masalalar yechimi darsda o’qituvchi tomonidan ko’rsatib o’tiladi. Masalalar yechishda talabalar ishtiroki ham zarurdir, chunki masalalarni to’g’ri hal qilish olingan bilimlarni chuqurlashishiga olib keladi. Uslubiy ko’rsatma o’z ichiga ushbu fanda quyidagi bo’limlarni oladi:
1. O’zgarmas tok elektr zanjirlari 2. Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari 3. Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari 4. Bir fazali transformatorlar 5. O’zgarmas tok generator 6. Asinxron generator 7. Sinxron generator 8. O’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka to’g’rilash 9. Elektr yuritmalar
Talabalarga uyga vazifa masalalar to’plamidan tanlab beriladi. 5
1.1-masala. 1.1-rasm, a da ko’rsatilgan murakkab elektr zinjiri uchun quyidagilar: Om R Om R R Om R Om R V U 10 , 5 , 2 , 8 , 36 5 4 3 2 1 ma’lum bo’lsa, zanjirning tarmoqlaridagi 5 4
2 1 , , , , I I I I I toklarning qiymati aniqlansin.
Zanjirdagi 1
va 2
qarshiliklar o’zaro parallel ulangani uchun ularning ekvivalent qarshiligi Om R R R R R 6 , 1 10 16 2 8 2 8 2 1 2 1 2 , 1
5 4 3 , , R R R qarshiliklar o’zaro parallel ulangani uchun ularning ekvivalent o’tkazuvchanligi
5 , 0 10 5 10 1 5 1 5 1 1 1 1 1 5 4 3 5 , 4 , 3 Bundan
Om G R 2 5 , 0 1 1 5 , 4 , 3
1.1- rasm, а 6 Qarshiliklar 2 , 1 R va
5 , 4 , 3
o’zaro ketma-ket ulangani uchun (1.1-rasm, b) zanjirning ekvivalent qarshiligi (1.1-rasm, v):
6 , 3 2 6 , 1 5 , 4 , 3 2 , 1 U holda zanjirdagi tok A R U I ekv 10 6 , 3 36
Zanjirning qismlaridagi kuchlanish esa V R I U V R I U 20 2 10 16 6 , 1 10 5 , 4 , 3 5 , 4 , 3 2 , 1 2 , 1
U holda tarmoqlardagi toklarning qiymati: . 2 10 20 , 4 5 20 , 8 2 16 , 2 8 16 5 5 , 4 , 3 5 3 5 , 4 , 3 4 3 2 2 , 1 2 1 2 , 1 1 A R U I A R U I I A R U I A R U I
1.1-rasm, b, v
7
. 8
7 ; 6 ; 2 ; 5 , 9 ; 9 ; 7 ; 92 ; 70 ; 100 8 7 6 5 4 3 2 1 3 2 1 Om R Om R R Om R Om R Om R Om R Om R V E V E V E ekanligi ma’lum bo’lsa, Kirxgof qonunlari bevosita qo’llash usuli yordamida zanjirdagi toklarning taqsimlanishi aniqlansin.
Avval
6 5 4 , ,
R R va
8 7 , R R qarshiliklarning ekvivalent qarshiligini aniqlab, berilgan sxemani soddaroq ko’rinishga (1.2-rasm, a) keltiramiz:
18 6 2 6 2 9 7 ; 22 8 7 7 33 11
EYuK lar ( 3 2 1 , , E E E ) va tarmoqdagi toklar ( 3 2
, ,
I I ) ning ixtiyoriy musbat yo’nalishlarini 1.2-rasm, b da ko’rsatilgandek qabul qilamiz. So’ngra EYuK va qarshiliklarning ma’lum qiymatlarini tenglamalar sistemasiga qo’yamiz:
1 2 2 1 2 1 18 9 162
9 22 30 I I I I I I I
Mazkur tenglamalar sistemasi yechib, A I A I 4 , 3 2 1 va A I 7 ekanligini topamiz. Demak, aniqlangan barcha toklarning ishorasi musbat bo’lib chiqdi, chunki tarmoqdagi toklarning haqiqiy yo’nalishi ularning 1.2-rasmda, v кo’rsatilgan 1.2-rasm,b
8 yo’nalishlariga mos keladi. 3 I toki o’zaro parallel bo’lgan va 4
va
5 R tarmoqlarda taqsimlanib, ularning qarshiligi teskari proporsilnal ravishda o’zgaradi, ya’ni:
75 , 1 8 2 7 25 , 5 8 6 7 5 4 4 3 5 5 4 5 3 4
1.2-rasm, v 9
Om R Om R Om R V E V E 18 , 6 , 12 , 66 , 99 3 2 1 2 1 ekanligi ma’lum bo’lsa, zanjir tarmoqlaridagi toklar ustlash usuli yordamida aniqlansin. Yechilishi: Agar elektr zanjirida EYuK 1
ning ta’siri mavjud desak (1.3-rasm, b), u holda zanjirning umumiy qaoshiligi:
R R R R R R 5 , 16 18 6 18 6 12 3 2 3 2 1 10 Zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok: 1.3-rasm, a
1.3-rasm, b 10
A R E I 6 5 , 16 99 10 1 1 Tarmoqlardagi xususiy toklar: A R R R I I A R R R I I 5 , 1 18 6 6 6 5 , 4 18 6 18 6 3 2 2 1 3 3 2 3 1 2 Agar zanjirda faqat EYuK 2
ning ta’siri mavjud desak (1.3-rasm, v), u holda zanjirning umumiy qarshiligi:
R R R R R R 2 , 13 2 , 7 6 8 12 8 12 6 3 1 3 1 2 20 Zanjirning tarmoqlanmagan qismidagi tok: A R E I 5 2 , 13 66 20 2 2 Tarmoqlardagi xususiy toklar: A R R R I I A R R R I I 2 18 12 12 5 3 18 12 18 5 3 1 1 2 3 3 1 3 2 1
1.3-rasm, v
11
2. BIR FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARI
) 4
sin( 160
t u kuchlanish berilgan. Gn L Om r 1 , 0 , 20 va mkF C 4 , 48 ; zanjir elementlaridagi tok va kuchlanishning oniy qiymatlari aniqlansin.
Zanjirning induktiv, sig’imiy va to’la qarshiliklari tegishlicha quyidagicha:
e j j e Z Z Z I I Om C X Om L X t C L 20 25 30 56 2 1 1 0 2 6 0 0 2 2 15 20 5 5 10 66 4 , 48 314 10 1 4 , 31 1 , 0 314
0
qarshilikdagi va
1 tugunlar orasidagi kuchlanishlarning komplekslari tegishlicha
2.1-rasm 12
V e Z I Z I U V e r I U ab ab t 50 27 1 1 0 30 56 0 0 0 0 0 2 50 6 bo’ladi.
Tok va kuchlanishlarning oniy qiymatlariga o’tib, quyidagilarni hosil qilamiz:
toklar uchun A t i A t i A t t i ) 20 25 400
sin( 4 ) 50 72 400 sin( 1 , 14 ) 30 56 400
sin( 1 , 14 ) 30 56 400
sin( 10 2 0 2 0 1 0 0 0
kuchlanishlar uchun
) 50 27 400
sin( 100
) 30 56 400 sin(
4 , 8 ) 30 56 400 sin(
6 2 0 2 1 0 0 0
13
3. UCH FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARI 3.1-misol. Liniya kuchlanishi V U 360
bo’lgan simmertik uch fazali generatorga tegishlicha nolь simli yulduz va uchburchaklik usulida ikki gruppa iste’molchi ulangan 3.1-rasmda iste’molchilarning faza qarshiliklari quyidagicha: Om e Z Z Z Z Om j Z Om j Z Om Z j 30 31 23 12 3 2 1 38 , ) 33 44 ( , ) 44 33 ( , 55 (liniya va neytral simlarning qarshiliklari e’tiborga olinmaydi); butun sistemasining to’la, aktiv va reaktiv quvvatlari aniqlansin.
1. Generatorning faza kuchlanishlarining komplekslari
3 20 2 1 220 , 220
, 220
chunki V U U K f 220
3 380
3
2. Zanjirning kirish qismlaridagi liniya kuchlanishlarining komplekslari esa: 3.1-rasm
14
V e U V e U V e U j j j 150
31 90 23 30 12 380 , 380
, 380
3. Uchburchaklik usulida ulangan iste’molchilarning faza toklari
e e Z U I j j 10 38 380 30 30 12 12 A e e e Z U I A e e e Z U I j j j j j j 120
30 150
31 31 150 30 90 23 23 10 38 380 10 38 380
4. Shu nagruzkani iste’mol qilayotgan liniya toklari esa:
e I I I A e I I I A e I I I j j j 90 23 31 3 150 12 23 2 30 31 12 1 10 3 10 3 10 3
5. Yulduz usulida ulangan iste’molchilarning faza (liniya) toklari tegishlicha A e e e Z U I A e e e Z U I A Z U I j j j j j j 10 83 50 36 120 3 3 3 50 66 53 120 2 2 2 1 1 1 0 0 0 10 4 55 220
4 55 220 4 55 220 Neytral simdagi tok esa:
04 , 6 ) 07 , 0 513 , 1 ( 4 ) 1 ( 4 10 83 50 66 3 2 1 0 0
6. Liniya simlaridagi yig’indi toklar (yoki generatorning faza toklari) 15
A e j j I I I A e j j I I I A e j e I I I j j j j 90 3 3 3 30 137 2 2 2 30 24 30 1 1 1 3 , 21 73 , 1 96 , 3 48 , 0 3 , 18 65 , 8 15 68 , 3 58 , 1 8 , 20 65 , 8 19 3 , 17 4 0 0
7. Generatorning fazalari bo’yicha quvvatlarning kompleksi: kVA S va xarakterli induktiv kVar Q kVt P Q P j e e e I U S v kVA S va xarakterli induktiv kVar Q kVt P IQ P j e e e I U S b kVar S va xarakterli induktiv kVar Q kVt P jQ P j e e I U S a j j j j j j j j 69 , 4 ) ( 34 , 2 , 06 , 4 2343
4060 4686
3 , 21 220 ) 03 , 4 ) ( 2 , 1 , 84 , 3 1208 3840 4026
3 , 18 220 ) 58 , 4 ) ( 9 , 1 , 18 , 4 1900 4180 4580
8 , 20 220 ) 3 3 3 3 3 30 90 120 3 3 3 2 2 2 2 2 30 17 30 137 120
2 2 2 1 1 30 24 30 24 1 1 1 0 0 0 0
S S S S quvvati fazaviy yoki la to zanjirning Butun g 3 , 13 ) ( ' ) 3 2 1 Butun zanjirning aktiv quvvati:
08 , 12 3 2 1
Butun zanjirning reaktiv (induktiv xarakterli) quvvati:
45 , 5 3 2 1
16
Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling