Texnologiyalari ba kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi
Download 0.71 Mb. Pdf ko'rish
|
Elektronika 9-lab 221120111343485
|
TEXNOLOGIYALARI BA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Kafedra Elektronika va radiotexnika Fan Elektronika va sxemalar 1 LABORATORIYA ISHI – 9 Mavzu: YARIMO’TKAZGICHLI STABILITRONNI XARAKTERISTIKASI VA PARAMETRLARINI TADQIQ ETISH Guruh: 312-19 Bajardi: Xakimov F. F Tekshirdi: Teshaboyev X. N. Toshkent-2020
YARIMO’TKAZGICHLI STABILITRON PARAMETRLARI VA XARAKTERISTIKALARINI TADQIQ ETISH Ishning maqsadi: Elektr teshilishi rejimida yarimo’tkazgichli stabilitron tokini unga qo’yilgan teskari yo’nalishdagi kuchlanish bilan bog’liqligini tajriba bilan aniqlash. 9.1- rasm. Yarimo'tkazgichli stabilitron VAX sini o'lchash sxemasi Laboratoriya ishi variantlari:
23-variant: R = 0.82 kOm, Stab markasi: BZB84-B7V5 9.2-rasm. Sxemaning NI Multisim dasturiy muhitida yig'ilgan ko'rinishi
9.1-rasm
0 -0.2 -0.4 -0.6 -0.8 -1 -2 -4 E2, (V) 0 -0.839 -1.021 -1.195
-1.367 -1.536
-2.374 -4.032
V1, V 0 -0.675 -0.693 -0.703
-0.711 -0.716
-0.734 -0.753
I, (mA) -6 -8 -10 -12 -14 -16 -18 -20 E2, (V) -5.683 -7.331 -8.977 -10.622 -12.266 -13.91 -15.553 -17.196
-0.764
-0.771 -0.778
-0.783 -0.787
-0.791 -0.795
-0.798
9.1-jadvaldan foydalanib stabitlironning VAX 𝑰 𝒔𝒕
𝒔𝒕 ) va 𝑰 𝒔𝒕 = 𝒇(𝑬
𝟐 ) Bog’liqlik grafiklarini chizamiz:
9.3-rasm Yarimotkazgichli stabilitronni VAXsi
Est.min=-2.374V
Ist.ort=8mA Ust.ort=-0.771V Est.ort=-7.331V
Ist.max=14mA Ust.max=-0.787V Est.max=-12.226V
stabilitronning asosiy
parametrlari quyidagicha hisoblanadi: 𝑅
𝑦𝑢𝑘 = 𝐸 𝑚𝑎𝑥 −𝑈 𝑚𝑎𝑥 𝐼 𝑚𝑎𝑥
= 12.226𝑉−0.787𝑉 14𝑚𝐴 = 817
𝐾 𝑠𝑡𝑎𝑏
= 𝐸 𝑚𝑎𝑥 𝑈 𝑚𝑎𝑥 ∗ 𝑈 𝑠𝑡𝑛𝑜𝑟𝑚 𝐸 𝑠𝑡𝑛𝑜𝑟𝑚 = 12.226−2.374 0.787−0.734 ∗ 0.771 7.331 = 19.55
Xulosa 1. Tajribani o’rganishda shunday xulosaga keldim yarimo’tkazgichli stabilitron yoki Zener diodi manbaga teskari ulanganda kuchlanishni barqaror (stabil) holatga keltirib beradi. Tajriba natijasidan ko’rish mumkinki, manbadagi kuchlanish(E) 0.839 Voltdan 17.196 Voltgacha o’zgargan vaqtda, stabilitrondagi kuchlanish 0.675-0.798V oralig’ida bo’ladi. Stabilitronning bu xususiyatidan EYUK sining qiymati keskin o’zgaradigan manbalarga ulangan zanjirlarda kuchlanishni bir me’yorda ushlab turishda foydalanish mumkin. 2. Stabilitron koeffitsiyenti (K STAB ) ning qiymati qancha katta bo’lsa, EYUK ning o’zgarishi stabilitrondagi kuchlanish o’zgarishiga shuncha kam ta’sir qiladi. Nazorat savollari: 1. p-n o’tishdagi asosiy teshilish turlarini ayting. 2. Stabilitronlarda qaysi teshilish turlari qo’llaniladi? 3. Stabilitron VAX sini chizing. Uning shaklining turli qismlari qaysi fizik jarayonlar orqali ifodalanadi? 4. Stabilitronning asosiy elektr parametrlarini ayting va ularning fizik ma’nosini tushuntiring. 5. Nima uchun stabilitronlarni tayyorlashda dastlabki material sifatida germaniy emas kremniy qo’llaniladi? 6. Stabilitron tokining yuqori qiymati cheklanishiga qanday omil sabab bo’ladi? 7. Stabilitron VAXsini o’lchash sxemasini chizing. 8.
1. p-n o’tishda teskari ulangan kuchlanish ma’lum chegaraviy qiymatga yetganda teskari tok keskin ortib ketishi eletr teshilishi hodisasi deyiladi. O’tishning teshilishi ikki guruhga bo’linadi: elektr va issiqlik teshilishi. Elektr teshilishi ikki xil bo’ladi: ko’chkisimon va tunnel teshilish. Ko’chkisimon teshilish p-n o’tish sohasi kengroq bo’lganda, tunnel teshilish esa tor p-n o’tish sohasida hosil bo’ladi. Ko’chkisimon teshilishda elektron va kovaklarning zarba ionizatsiyasi tufayli qo’shimcha elektronlar va kovaklar paydo bo’ladi va hosil bo’lgan zarralar yana boshqa zaryadlarni hosil qiladi. Tunnel teshilishda esa tor p-n o’tishda zaryad tashuvchilar bir sohadan ikkinchisiga energiya sarflamasdan o’tish imkoniga ega bo’ladi. Issiqlik teshilishi teskari tok natijasida p-n o’tishning qizishi natijasida o’tkazuvchanlikning oshishi hisobiga bo’ladi. 2. Stabilitronda elektr teshilishi hodisasidan foydalaniladi. Stabilitron teskari ulanganda unda teshilish bo’lguniga qadar deyarli tok o’tmaydi, va ko’chkisimon yoki tunnel (yoki ikkalasi ham) teshilish sodir bo’lganidan so’ng diodning qarshiligi teskari tok kuchining qiymatiga qarab o’zgarib boradi va kuchlanishni stabil saqlaydi. 3.
asoslanga stabilitronlarning Volt-Amper xarakteristikasi ko’rsatilgan. Grafik Dekart koordinatasining 3-choragida joylashgan. Teshilishga qadar bo’lgan qismda kuchlanish ortishi bilan tok kuchi deyarli o’zgarmaydi. Teshilishdan so’ng esa kuchlanish deyarli o’zgarmaydi. 4. Stabilitronning asosiy parametrlari: – ishchi toklar diapozoni: stabilizatsiyaning minimal toki va maksimal ruxsat etilgan tok kuchi. Agar stabilitronga ulangan manbaning tok kuchi minimal tok kuchidan kichik bo’lsa teshilish hodisasi sodir bo’lmaydi va tok deyarli o’tmaydi. Agar tok maksimal tokdan katta bo’lsa issiqlik teshilishi tufayli stabilizator yaroqsiz holatga keladi. – maksimal quvvat 5. Kremniy uchun issiqlik teshilishi temperaturasi germaniyning issiqlik teshilishi temperaturasidan yuqoriroq. Agar germaniydan foydalanilganda nisbatan kichik kuchlanishlarda ham issiqlik teshilishi tufayli stabilitron ishdan chiqishi mumkin. 6. Stabilitronning yuqori qiymati chegarasining sababi issiqlik teshilishidir. Issiqlik teshilishi – dioddan o’tadigan teskari tokning issiqlik ta’siri natijasida p-n o’tish sohasining o’tkazuvchanligi ortib ketib teshilishidir. Shuning uchun katta quvvatli stabilitronlarda maxsus sovutish sistemalari ishlatiladi. 7. Stabilitron VAX sini o’lchash sxemasi 9.1-rasmda ko’rsatilgandagi kabi bo’ladi.
Document Outline
Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|