5-TAPSIRMA. ARQA AMERIKA MATERIGININ' RELIEFI HA'M PAYDALI QAZILMALARI.
GEGRAFIYALIQ OBIEKTLER
|
KLIMAT POYASLARI
|
GEOGRAFIYALIQ ORNI, SHEGARALARI
|
TEKTONIKALIQ DUZILISI, RELIEF FORMALARI
|
QANDAY PAYDALI QAZILMALAR TARQALG'AN
|
QANDAY TOPIRAQLAR TARQALG'AN
|
QANDAY OSIMLIKLER TARQALG'AN
|
QANDAY HAYWANLAR JASAYDI
|
1. Alyaska Kordilyera tawlari
|
Subarktika klimat poyasi
|
Arqa Amerikanin' Arqa-batis ta'repinde jaylasqan. Onin' dawami Orayliq kordilyera tawlari
|
Mezo-kaynozoy burmalaniw oblastlarinda payda bolg'an. Keshki mezozoy ha'm paleogen (laramiy) burmali kompleksi.
|
Altin, polimetall rudalardi ka'nleri bar.
|
Ba'lentlik poyasi u'lkesine kiredi. Muzlaq jerler iyelegen
|
Aq qarag'ay ha'm qara qarag'aylar tarqalg'an
|
Aq tu'lki, qar eshkisi, taw qoyi tarqalg'an.
|
2.Kanada-AQSH (Orayliq) Kordilyera tawlari
|
Ortasha klimat poyasinda, ortasha kontinental ham ten'iz tipi qaliplesken
|
 arqa ken'likten 50֯ arqa ken'ik arasinda jaylasqan. Shig'is tarepten Ulli tegislikler menen shegaralasqan.
|
Mezo-kaynozoy burmalaniw oblastlarinda payda bolg'an. Keshki mezozoy ha'm paleogen (laramiy) burmali kompleksi.mezozoy ha'm alding'i paleogen burmalaniw oblastlari
|
Mis rudalari, neft ha'm ta'biyiy ga'z ka'nleri, polimetall rudalari tarqalg'an.
|
Ba'lentlik poyasi u'lkesine kiredi. Muzlaq jerler iyelegen
|
Kedr, qarag'aydin' bir neshe turleri ha'm sekvoyalar tarqalg'an
|
Grizli ayiwi, baribal ayiwi, taw qoyilos siyaqli haywanlar tarrqalg'an
|
3. Meksika Kordilyera tawlari
|
Subtropik ha'm tropik klimat poyasinda jaylasqan
|
10֯ a.k ten 30֯ a.k ke shekemgi araliqta jaylasqan.
|
Mezo-kaynozoy burmalaniw oblastlarinda payda bolg'an. Keshki mezozoy ha'm paleogen (laramiy) burmali kompleksi.
|
Gu'mis ha'm ko'plegen polimetall rudasi ka'nleri jaylasqan.
|
Ba'lentlik poyasi u'lkesine kiredi. Muzlaq jerler ushrasadi
|
Qarag'aydin' bir neshe turleri tarqalg'an.
|
Kondarlar, yaguarlar ham tag'i basqa haywanlar tarqalg'an.
|
4. Subarktika tegislikleri
|
Subarktika klimat poyasinda jaylasqan.
|
Arqa Amerika materiginin' arqa-shig'is bo'liminde jaylasqan. Ko'p jilliq muzlaq jerlerdi iyeleydi.
|
Arxey ha'm proterozoy burmalaniw oblastlari qatarina kiredi. Ko'bisi arxey ha'm proterozoy burmali komplekslerinen du'zilgen fundamenttin' koterilgen oblastlari
|
Altin, uran rudalari, neft ka'nleri, titan rudalari, mis rudalari ka'nleri bar.
|
Ko'p jilliq muzlaq jerler iyelegen
|
Lishaynikler, pa's boyli qayin'alar, pa's boyli tallar tarqalg'an
|
Aq tu'lki, arqa bug'isi, rosamaxa, aq qoyan, aq japalaqquslar tarqalg'an.
|
5. Orayliq tegislikler
|
Ortasha klimat poyasinda jaylasqan.
|
Arqa Amerika materiginin' Orayliq bo'liminde jaylasqan. Arqa- shig'is tarepten Ulli ko'ller menen, batis ta'repten Ulli tegislikler menen, qubla ta'repten Meksika boyi pa'stegisligi shig'is ta'repte appalachi tawlari menen shegaralasqan
|
Qalin'lig'i shama menen 1000 m bolg'an paleozoy sho'gindi jinislarinan quralg'an. Bul jinislar tiiykarinan haktas, qumtas, konglomerat, kvartsit ha'm gilli slanetsler. Tasko'mir da'wirinde payda bolg'an jinislar a'sirese ko'p ushrasadi.
|
Tiykarg'i ko'mir ka'nleri, neft ha'm tabiyiy gaz kanleri jaylasqan.
|
Su'r ren'li topiraqlar tarqalg'an
|
Emen, selew, buk, bison oti siyaqli o'simlikler tarqalg'an
|
Yenot, kiyik, opossum qusag'an tog'ay-dala haywanlari tarqalg'an.
|
6. Ulli tegislikler
|
Ortasha ha'm subtropik klimat poyaslarinda jaylasqan.
|
Batis ta'repten Orayliq Kordilyera, shig'istan Ulli tegislikler menen shegaralasqan
|
Bul plato Kordilyera tawlari jemiriliwinen payda bolg'an jinislardin' toplaniwi ha'm keying epergenik ko'teriliwler na'tiyjesinde laramiy burmalaniwinda payda bolg'an.
|
Tiykarg'i ko'mir ka'nleri jaylasqan. Neft ha'm gaz kanleri
|
Kashtan ha'm qara topiraqlar tarqalg'an
|
Qarag'aydin' bir neshe tu'rleri ham sekvoyalar tarqalg'an.
|
Taw qoyi, puma, bison siyaqli haywanlar jasaydi
|
7. Appalachi tawlari
|
Ortasha ha'm subtropik klimat poyaslarinda jaylasqan.
|
Batis ha'm arqa-batistan Orayliq tegislikler ha'm Lavrentiy qirlari menen shegaralasqan
|
Quramali a'yyemgi strukturali ortasha ba'lentliktegi taw. Shig'is bo'limi derlik ha'mme jerinde metamorfik jinislar menen qaplang'an bolip, tiykarinan kaleodon jasindag'i geosinklinal strukturag'a iye.
|
Tasko'mir ka'nleri ha'm neft ka'nleri bar. Polimetall rudalari ka'nleride bar.
|
Ba'lentlik poyasina kiredi. A'tirapinda Su'r ren'li topiraqlar ha'm ferralit topiraqlar
|
Buk ha'm qarag'aydin' bir neshe turleri tarqalg'an..
|
Virginsk bug'isi, taw eteklerinde kemiriwshi haywanlar tarqalgan
|
8. Meksika boyi pa'stegisligi
|
Subtropik klimat poyasinda jaylasqan.
|
Arqa ta'repinde orayliq tegislikler menen shig'is tarepinde A ppalachi tawlari menen shegaralasqan
|
Geologiya tariyxinin' son'g'i basqishlarinda jag'a boyi siziqlari bir neshe marte ozgergen. Pa'stegisliktin' ko'p bo'limi darya alaplari menen oyilg'an. Pa'stegislik Missisipi daryasinin' ken' allyuvial qayiri menen bo'lingen eki bo'limnen ibarat.
|
Neft ham tabiyiy gaz kanleribar. Sonin' menen birge altinkukirt ka'ni bar. Kaliy duzi ka'nleride bar.
|
Ferralit, kashtan ham qara topiraqlar
|
Karib qarag'ayi, emen (dub) siyaqli o'simlikler tarqalg'an.
|
Daryalarda Krokodil, birqazan har qiyli jilanlar tarqalg'an.
|
