Genel Tanımlar Doç. Dr. N. Nur Özyurt
Download 53.28 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Memba Mansap Drenaj Alanı Yan Kol Talveg: En düşük kotlu taban noktalarının birleştirilmesi ile elde edilen çizgi
- Drenaj yoğunluğu
- 1l=0.001m 3 l/s
- Askıda madde Sürüntü madde Çözünmüş madde
- Akarsularda Katı Madde Miktarının Ölçülmesi
|
SU YAPILARI 2.Hafta
Genel Tanımlar Doç.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr •Havzalar-Genel özellikleri • Akım nedir? ve Akım ölçümü • Akım verilerinin değerlendirilmesi • Akarsularda katı madde hareketi Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Su yapıları, suyun doğal akışını gözlemek, çevirmek, sınırlamak, durdurmak yada kullanmak için inşaa edilen yapılardır. Yeryüzünde Su Kaynakları Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Türkiye’deki Yüzey Su Havzaları Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Havzalar _ Genel Özellikler Memba Mansap Drenaj Alanı Yan Kol Talveg: En düşük kotlu taban noktalarının birleştirilmesi ile elde edilen çizgi Sağ Sahil -Sol Sahil Havza Biçim Faktörü: m=A/(BxL) Havza Görünüm Oranı a=B/L A:Havza alanı B:Havza genişliği (en geniş nokta için) L:Ana akarsu kolu uzunluğu
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Drenaj yoğunluğu km 2 ye düşen ortalama akarsu uzunluğudur. Drenaj yoğunluğu=L/A L:havza içindeki tüm kolların uzunluğu (km 2 ) A:havza alanı (km) Örnek:
Alanı 130 km 2 olan bir havzadaki toplam akarsu kolu uzunluğu 3130 km olduğuna göre havza için drenaj yoğunluğunu hesaplayınız? Drenaj yoğunluğu=3130/1350=2.32 km N1=12 N2=4
N3=4 N4=1
R1=12/4=3 R2=4/4=1
R3=4/1=4 Dereceli akarsu ağı Çatallanma oranı R RB=Nn/Nn+1 Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akarsu veriminin hesaplanması Q o = α .P o .A Q o :Havza ortalama verimi (m 3 /yıl)
α : akış katsayısı P o :Havza için uzun yıllar ortalama yağış yüksekliği (m) A:Planlama noktası için havza alanı Örnek
:Havza alanı 182 km 2 olan bir akarsu havzasında 10 yıllık ortalama yağış 560 mm ve akış katsayısı (α) 0.36 olduğuna göre havzanın ortalama yıllık verimini hesaplayınız? Q o
α .P o .A Q o = 0.36x560x10 -3 x182x10 6 Q o =36.69 10 6 m 3 /yıl
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akım (=Debi) Akarsu ya da kanalın herhangi bir kesitinden birim zaman içinde geçen su hacmidir. Simgesi: Q Boyut: V/T Birim: m 3 /s
V:Akım hızı m/s A:Kesit alanı m 2 Akım Nedir? 1l=0.001m 3 l/s Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Manning Eşitliği 2 1 3 2 S R A n 1 Q • • • = P A R = Q: debi (m 3 /s),
N: Manning pürüzlülük katsaysı(boyutsuz), A akıma dik akarsu en kesit alanın (m 2 ),
R hidrolik yarıçap (m) S su yüzeyi eğimini (boyutsuz) göstermektedir. P akıma dik akarsu yata k taban
uzunluğunu (= Islak Çevre, m) Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Örnek: Beton ile kaplı diktörgen şekilli taban genişliği 1m olan bir drenaj kanal taban kotu 150m de 0.5 m azalamaktadır. 0.5m su yüksekliği için kanal debisini hesaplayınız? (beton için Manning katsayısını 0.012 alınız) Islak çevre=0.5+0.5+1= 2 m Kesit alanı=1x0.5= 0.5 m 2 Hidrolik yarıçap=0.5/2= 0.25 m Eğim=0.5/150= 0.0033 V=(0.25)
2/3 x(0.0033) 1/2 /0.012=1.9 m/s Q=1.9x0.5=0.95 m 3 /s 1m 0.5 m
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Islak çevre=0.5+0.5+1= 2 m Kesit alanı=1x0.5= 0.5 m 2 Hidrolik yarıçap=0.5/2= 0.25 m Eğim=0.5/150= 0.0033 V=(0.25)
2/3 x(0.0033) 1/2 /0.012=1.9 m/s Q=1.9x0.5=0.95 m 3 /s 1m 0.5 m
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akım ölçümü • Doğrudan ölçüm Muline, Yüzen cisim, İzleyici, Utrasonik yöntemler, Elektromanyetik yöntemler • Hidrolik yapılar ile ölçüm Savaklar, orifis, kanallar • Akımın tahmin edilmesi Yağış - akış ilişkileri, hidrograf analizleri Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akım hızı ölçümü Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akım hızının değişimi Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Seviye ölçümü- Akım Hesaplaması x x Anahtar eğri Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Savaklar Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Enstrüman ile ölçüm şansın yoksa Q=A.V Q=A*L/t V:Akım hızı m/s A:Kesit alanı m 2
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Türkiye’de akım gözlem ağı http://rasatlar.dsi.gov.tr/ Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Drenaj alanı içinde akımın değişimi A Q A =50 m 3 /s A A =20000km 2 B Q B =? m 3 /s A B =8000 km
2 Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akım gözlemleri Günlük akım gözlemi Aylık toplam akım hesaplaması Yıllık ortalama akım hesaplaması Ekstrem akımların gözlenmesi Anahtar eğri kontrolü Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akarsularda katı madde hareketi Akarsudaki katı maddeler havzadaki erozyondan veya akarsu yatağındaki aşınmadan kaynaklanır.
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akarsuyun katı madde taşıma kapasitesi akımın, akışkanın, katı maddenin özellikleri ve yer çekim ivmesine bağlıdır. Katı maddenin özellikleri • Dane çapı • Dane özgül ağırlığı •Dane biçimi
Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Birim zamanda taşınan katı madde miktarı m 3 /s Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Akarsularda Katı Madde Miktarının Ölçülmesi Yatak malzemesi •Yatak boyunca sürüklenerek doldurulan aletler •Sabit tutulup yatak malzemesini kazarak veya kaparak doldurulan aletler. Sürüntü madde miktarı ölçümü için: • Akarsu tabanına yerleştirilen ve sürüntü maddeyi yakalayan düzenekler (Sepet tipi,Tava tipi, Delikli aletler)
Askı madde miktarı ölçümü için: • Örnek alınır Dr.N.Nur Özyurt 2017-2018 Güz Dönemi
Örnek: Akarsu taban malzemesi örneğinde yapılan elek analizi ile belirlenen dane çapı yüzdelerini kullanarak taban malzemesi ortalama çapı D50 ve D90 karakteristik çaplarını bulunuz. Elekten geçen malzemenin % dağılımı
Dane çapı (mm) 0 0.10 10 0.50
20 0.70
30 0.90
40 0.95
50 1.00
60 1.05
70 1.10
80 1.15
90 1.25
100 1.35
Dort=0.93 mm D50=1.00 mm D90=1.25 mm 0.00
0.20 0.40
0.60 0.80
1.00 1.20
1.40 1.60
0 20 40 60 80 100 120 %
ane çapı Document Outline
Download 53.28 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|