Geometrik орtiка L. Yorug'likning qaytish qonuni

Geometrik optika
1.Yorug'likning qaytish qonuni
2.Yorug'likning sinish qonuni
3.Yorug'likning to'la ichki qaytish hodisasi
4. Linza. Linzaning optik kuchi
5.Linzada tasvir yasash.Linza formulasi
6. Optik asboblar


GEOMETRIK ОРTIКА
l. Yorug'likning qaytish qonuni
Inson ko'zi butun nurlanish tarkibidan faqat to'lqin uznligi 3,8·10^-7 m dan 7,7·10^-7 m gacha bo'lgan nurlarni ko'ra oladi. To'lqin targalish yo'nalishida energiya ko'chadi. Yorug'lik energiyasining targalish chizig'i yorug'lik nuri deb ataladi. Yorug'likning vakuumdagi tezligi 310⁸m/s ga teng. Turli shaffof muhitlarda yorug'likning tarqalish tezligi turlicha bo'ladi. Barcha nuqtalarida yorug'likning tarqalish tezligi bir xil bo'lgan muhit bir jinsli muhit deb ataladi. Bir jinsli muhitda yorug'lik to'g'ri chiziq bo'ylab tarqaladi.Yorug'lik nuri bir muhitdan ikkinchi muhitga tushayotgan bo'lsin. Ikki muhit chegarasida nur o'zining yo'nalishini o'zgartirib bir qismi birinchi muhitga qaytadi. Bu hodisa yorug'likning qaytishi deb ataladi. Ikki muhit orasidagi chegaraning xossalari qanday bo'lishiga qarab, qaytishning harakteri turlicha bo'lishi mumkin. Agar qaytaruvchi sirtdagi g'adir-budirliklaming o'lchami (0,4-0,8mkm) yorug'lik nurining to'lgin uzunligiga yaqin bo'lsa bunday sirtni ko'zgusimon sirt deb atash gabul qilingan. Yorug'likni yaxshi qaytaruvchi silliq sirtga ko'zgu deyiladi. Agar sirti yassi bo'lsa, unga yassi ko'zgu deyiladi. Yassi ko'zguga tushgan parallel nur dastasi qaytgandan keyin ham parallel nurlar dastasi ko'rinishida qoladi(l-rasm). Agar sirtdagi notekisliklarning o'lchami yorug'lik to'lgini uzunligidan katta bo'lsa, ingichka shu'la- chalarda sochiladi. Yorug'lik nurlari qaytgandan keyin turli yo'nalishlarda tarqaladi. Bunday qaytish tarqoq qaytish yoki diffuz qaytish deb ataladi.

O'zi yorug'lik tarqatmaydigan buyumlarni ulardan yorug'likning tarqoq qaytishi tufayligina ko'ramiz. Tushayotgan A nur bilan МN sirtning nur tushayotgan nuqtasiga o'tkazilgan perpendikulyar (normal) orasidagi α burcbak yorug'likning tushish burchagi deyiladi. Qaytgan В nur bilan perpendikulyar orasidagi β-burchak yorug'likning qaytish burchagi deyiladi (3-rasm).
Yorug'likning qaytish qonuni quyidagicha izohlanadi:
• Tushgan nur va ikki muhit chegarasida numing tushish nuqtasidan chiqarilgan perpendikulyar qaysi tekislikda yotsa, qaytgan nur ham shu tekislikda yotadi.
• Qaytish burchagi tushish burchgiga teng:
Yorug'likning qaytish qonuniga binoan ko'zguda tasvir hosil bo'ladi. Agar tasvir ko'zgudan qaytgan nurlarning kesishdan hosil bo'lsa, unga haqiqiy tasvir deyiladi. Nurlarning davomi kesishishdan hosil bo'lgan tasvirga mavhum tasvir deyiladi. Buyumning yassi ko'zgudagi tasviri hamma vaqt mavhum, to'g'ri, buyumga teng va ko'zgu tekisligiga simmetrik bo'ladi.