Guruh: mustaqil ish mavzu

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI
ANGREN UNIVERSITETI
FANNOMI:
GURUH:
MUSTAQIL ISH

MAVZU: KASBIY MULOQOT ODOBI


Bajardi: Masalimova S
Tekshirdi: Boboxonov L

Angren- 2023

KASBIY MULOQOT ODOBI
NUTQ ODOBI НИМА?
Nutq - tildagiifodavositalardanfoydalanganholdavoqelikkaaylanganfikrdir.
Nutq, nutqodobiinsonningma’naviyatini - ma’rifatinibelgilovchiasosiymezondir.Demakkishiningodobi, engavvalo, uningnutqidako‘rinadi. Nutqodobinima?Nutqodobidegandaaytilishizarurbo‘lganxabarlarnitinglovchinihurmatqilganholda, uningko‘ngligamosholdaadabiyme’yordagiifodalarbilanyetkazishdir. Xunukxabarni ham tinglovchigabeozoryetkazishmumkin.Buninguchunso‘zlovchitilnimukammalbilishikerak.Muloyim, yoqimli, odobliso‘zlash ham o‘z-o‘zidanpaydobo‘lmaydi. Ungayoshlikdanibratlikishilargataqlidqilish, ulardano‘rganishorqalierishiladi.O‘quvchiuchunengyaxshinamunao‘qituvchidir. Bunio‘qituvchihardoim his qilibturishikerak.
Nutqodobisalomlashishdanboshlanadi.Salomlashishdagixushmuomalalikundankeyingiyaxshisuhbatgadebochabo‘ladi, tinglovchidayaxshikayfiyatpaydoqiladi. Salomlashishningahamiyatiboshlanadi.Salomlashishningahamiyatihaqidahindlardashundaynaqlbor: “Bittasalombilanbeshtanarsaga - o‘ziniyengilsezish, shon-shuhrattopish, qut-barakali, ilmlibo‘lishvanihoyatuzoqumrko'rishgaerishiladi”. Ha, salomda gap ko‘p, salomlashish, salomberishning ham o‘zigayarashaqonun-qoidalari bor.
Madaniyatlikishio‘zaybinibo‘ynigaolabilishi, aybiuchunkechirimso‘rashni ham bilishilozim. O‘zaybiuchunuzrso‘rasho‘zg‘ururiniyergaurishemas, balkiodoblilikvaxushmuomalalikalomatidir.
Yetukkishigayanaxosfazilatlardanbirixayrlashuvodobidir. Tilimizdaxayrlashgandaishlatiladigan “xayr”, “sog‘ bo‘ling”, “xayr, ko‘rishguncha”, “xayr, omonlikdako‘rishaylik” kabita’sirchaniboralarmavjud. O‘qituvchixonadanchiqayotganda “xayr, “sog‘ bo‘linglar”, ^“xayr, yaxshiqolinglar” kabiiboralarniishlatsao‘rinlibo‘ladi.
Og‘zakinutq:
Mavzugaoidmatnnio’qibtushunish.
Matndagiterminvaiboralarningma’nosiniizohlash.
Matngamunosabatbildiribso‘zlash.Kasbiyfaoliyatdanutqmadaniyatiningahamiyatihaqidagapiribberish.
Yozmanutq:
Yuqoridagimatnnilotinalifbosigao‘giribko‘chiring.

“Mutaxassisningnutqmadaniyati” mavzusidamatntuzish.Ishjarayonidagimuomalamadaniyatihaqidakasbiyo‘yinsenariysinituzishvauniinsenirovkaqilish.
GRAMMATIKA.Me’yortusunchasi.
Me’yor - jamiyata’zolari tomonidan qabul qilingan,ma’qullanganvaulargatushunarlibo’lgantilbirliklariningnutqjarayonidaqo’llanishholativaimkoniyatidir.
Tilvanutqtizimidame’yoro’zigaxoso’rnigaega. Til material sifatidanutqjarayonidaxizmatqilaboshlaganlahzalardanoqunime’yorlashtirishjamiyatehtiyojigaaylangan.Me’yormilliylikvatarixiylikmazmuninikasbetadi, nechayuz, mingyillardavomidashakllanganan’anaviylikkaegabo’ladi. Tildanfoydalanishdagian’anaviyme’yorlarningdavrlaro’tishibilano’zgarib, yangilanibturishi ham tarixiyjarayondir.
Anglashiladiki, tilme’yorinibelgilashmuammolarinihalqilishharbirmilliytilmadaniyatinirivojlantirishninguzviyqismigaaylanadi.Shuninguchun ham me’yormasalalariningnutqmadaniyatidoirasidao’rganilishibejizemas.
Qo'llangantilbirligito'griyokinoto'g’rideyilganda, albattama'lumbiro'lchov (mezon)gaasoslanganligitayin. Manashuo'lchov (mezon) tilshunoslikdaadabiytilme’yori deb yuritiladi.Ma'lumbirhududdatarqalganuzusimkoniyatlario'shahududdayashovchiaholiuchunistisnosiztushunarlibo'ladi, ya'nialoqaniyengilamalgaoshuvigaimkonberadi.Bu tilningo'zime'yordaniboratliginiko'rsatadi.Me’yor - tilningyashashshaklidir.Adabiyme’yoradabiytilbilanbirgatug’iladi, badiiyadabiyotning, xalqmadaniyatitaraqqiyotibilanrivojlanibo'zqonun- qoidalarinimustahkamlabboradi.
O'zbekadabiytilime’yorlariilmiyasarlardaquyidagichatasnifqilinadi:

1. 
   Leksik-semantikme’yor
   
2. 
   Talaffuz - (orfoepik) me’yori
   
3. 
   Yozuv (grafika) me’yori
   
4. 
   Fonetikme’yor
   
5. 
   Aktsentologik (urg’unito’g’riqo’yish) me’yor
   
6. 
   Grammatik (morfologikvasintaktik) me’yor
   
7. 
   So’zyasashme’yorlari
   
8. 
   Imloviy (orfografik) me’yor
   
9. 
   Uslubiyme’yor
   
10. 
    Punktuatsionme’yor
    

1. 
   topshiriq. Urgusibilanfarqlanuvchiso’zga 20 ta misolyozingvatushuntiring.
   
2. 
   topshiriq. Me’yorhaqidaginazariybilimlarnio’zlashtiribo'zbekadabiytilime’yorlaribo’yichaklastrtuzing.
   

f	OVhpk
[ m	о zueiv idabiytille’yorla]	' J
r		A

3. 
   topshiriq. Quyidaberilganso’zlarningurg’usinito’g’riqo’yibo’qingva gap tuzing.
   

Albatta, ammo, allakim, dotsent, barcha, lekin, ruchka, leksiya, respublika, mashq, hamma, muhit, muhim, zero, radio, ahil, atom, aslo, lampa, hatto, nafis, munis, qip-qizil, hamisha, garchi, kuldir, doim, gazeta, tonna, mudir.

4. 
   topshiriq. Berilgangaplardagiharbirso’znifonetiktahlilqiling.
   

6. 
   Kaykovusning “Qobusnoma” asariturkiyxalqlaradabiyotitarixidamuhimo‘rinegallagan. 2. Abu RayhonBeruniySharquyg‘onishdavriningbuyukqomusiyolimlaridanbiridir. 3. Mehr go‘zallikdan ustundir. 4. YarimkechadauyqusiqochganTugalboymuallimko’rpanisiltabustidanuloqtirdi. (ADilmurod.) 5. Munavvarengyaqindo’stinito’satdanuchratgandayo’rnidanturibketdi. (S.Ahmad) 6.Sog‘lom odamtabiatningengbebahoasaridir.(J’. Karleyl) 7. Inson — tabiatningyeryuzidagioliymahsulidir. Biroqtabiatyaratganmo‘jizalardanbahraolmoquchuninsonsog‘lom, baquvvathamdazukkobo‘lmog‘izarur.(I. Pavlov)
   

Foydalanilgan adabiyotlar
Fayllar.org
Hozir.org
Ziyonet.com
Google.com
Yandex.ru