I bob O’rta sirdaryo havzasi tarixining yozma manbalarda yoritilishi

I bob O’rta sirdaryo havzasi tarixining yozma manbalarda yoritilishi

Tarixiy madaniy o’lka aholisi saklar haqidagi dastlabki yozma ma’lumotlarni Eron ahamoniy podsholarning qoyatoshlarga bitilgan kitoblarida uchraydi. Qadimgi yozma manbalarda sak nomi ostida tilga olingan tub joyli ko’chmanchi qabilalar joylashish hududlariga ko’ra uch guruhga bo’lingan. Ulardan Tigraxauda va Yaksart orti saklari Sirdaryoning o’rta va quyi havzalari dashtlarida keng tarqalgan.

Ularning moddiy madaniyati arxeologik dadabiyotlarda yaxshi qayd qilingan.Yunon tarixchilarining otasi Geradot Saklar skiflarning o’zgarishidir deydi. Shuningdek forslar barcha skiflarni sakl;ar deb ataydi deb ham yozadi.
Tarixiy tilshunoslik fanining darg’alari sak atamasi “qudratli,kuchli,chaaqon,chapdast,”degan ma’noni beradi deb yozishadi,saklar haqiqatda har narsaga qodir mard kishilardir deb tariff beradilar.Geradot va antik davr mualliflari xaummovarka saklari amyurgiy saklarining o’zginasi ekanligini takidlagan edilar. Starbon Yaksartni saklarni so’g’diylardan ajratib turuvchi daryo sifatida tilga oladi.Ptolomey esa saklar bilan so’g’diylar o’rtasidagi chegarani yanada aniqroq belgilaydi,ya’ni uningcha saklar bilan so’g’diylar o’rtasidagi chegara Yaksartning burilish joyidan to uning yuqori oqimiga qadar davom etadi.Strabon ellinlardan Baqtriyani tortib olgan vohalardan aynan Yaksart bo’ylaridan brogan saklaridan edi. Ular orasida ko’zga ko’ringanlari osiylar,pasianlar,toxarlar va sakavaralar bo’lgan deb yoziladi.
Hindiston eposi Mahabaratada Ishva medxaga qurbonlik qiluvchi yavvoyi qabilalar orasida saklar,toxarlar va kankilar bo’lib,ular peshonlarini hayvon shohlari bilan bezab ashvomedhaga qo’llari to’la sovg’a keltiruvchi odamlar edi.Kankilar Sirdaryo o’rta havzasida yashovchi qadimgi qabilalar bolib, Mahabharatada ularni tilga olinishini muhim ahamiyat kasb etadi.Chunki ular arxeologik izlanishlar natijalariga ko’ra,Toshkent vohasida,antik davrda tarkib topgan Qovunchi madaniyati qabilalari edi. Makedoniyalik Iskandar harbiy yurishlari davrida