I-мавзу. Насослар, насос агрегатлари ва қурилмалари ҳақида асосий тушунчалар Режа

I-мавзу. Насослар, насос агрегатлари ва қурилмалари ҳақида асосий тушунчалар

Режа:

1.1. Насосларнинг синфларга бўлиниши ва қўлланиши соҳалари

1.2. Насосларнинг асосий иш кўрсаткичлари

1.2.2. Насоснинг қуввати ва фойдали иш коэффициенти.

Насослар ҳар хил суюқликлар оқимини ҳосил қилувчи гидравлик машиналардир. Насослар ўзларига берилаётган механик ёки бошқа турдаги энергияни ўзи орқали оқиб ўтадиган суюқликнинг гидравлик энергиясига айлантириб беради.

• Насослар ҳар хил суюқликлар оқимини ҳосил қилувчи гидравлик машиналардир. Насослар ўзларига берилаётган механик ёки бошқа турдаги энергияни ўзи орқали оқиб ўтадиган суюқликнинг гидравлик энергиясига айлантириб беради.
• Насосларни ҳаракатга келтириш учун ҳозирги вақтда асосан электр двигателидан фойдаланилади. Баъзи ҳолларда ички ёнув двигателидан ҳам фойдаланишади.
• Ҳаракат тури бўйича насослар динамик ва ҳажмий насосларга бўлинади (1 – схема).

Динамик насосларда суюқлик, насоснинг кириш ҳамда чиқишлари билан доимий боғланган иш камерасидаги иш ғилдирагининг таъсирида силжийди.

Динамик насосларда суюқлик, насоснинг кириш ҳамда чиқишлари билан доимий боғланган иш камерасидаги иш ғилдирагининг таъсирида силжийди.

Суюқликка таъсир кучи бўйича динамик насослар – парракли (марказдан қочма, диагонал, ўқий) ва ишқаланиш (уюрмали, оқимли, сув - ҳаво кўтаргичлар, шнекли) насосларга бўлинади.

Ҳажмий насосларда кириш қисмидан насос иш камераси ва чиқиш қисмига суюқликни бўлак-бўлак ҳажмларда даврий (изма-из) равишда беришни таъминлайдиган иш органининг таъсирида суюқлик ҳаракатланади.

Ишчи органларининг ҳаракати бўйича ҳажмий насослар қайтма – илгариланма ва айланма (роторли) насосларга ажратилади. Ишчи қисмларнинг тури бўйича қайтма–илгариланма насослар поршенли, плунжерли диафрагмали, пневматик насосларга, айланма (роторли) насослар эса шестерняли, винтли ва шиберлиларга бўлинади.

• Ишчи органларининг ҳаракати бўйича ҳажмий насослар қайтма – илгариланма ва айланма (роторли) насосларга ажратилади. Ишчи қисмларнинг тури бўйича қайтма–илгариланма насослар поршенли, плунжерли диафрагмали, пневматик насосларга, айланма (роторли) насослар эса шестерняли, винтли ва шиберлиларга бўлинади.

Насосларнинг қўлланиш сохалари.

Насосларнинг қўлланиш сохалари.

Насосларни пайдо бўлиши ва ривожланиши шуни кўрсатадики, насосларга аввало сувни юқорига кўтариб бериш учун мўлжалланган гидравлик машина деб қаралган. Аммо, ҳозирги вақтда, насосларни қўлланиш соҳалари жуда кўп ва хилма–хилдир. Шаҳарларни ичимлик суви билан таъминлаш ва улардаги ифлос сувларни чиқариб ташлаш, саноат корхоналари ҳамда электростанцияларни техник сув билан таъминлашдан ташқари, ерларни суғориш ва зах қочириш, энергияни юқорига тўплаш ҳамда материалларни ташишда қўлланилади. Иссиқлик электростанцияларининг қозон қурилмасини сув билан таъминлаш насослари, кемалардаги насослар, нефть–газ, химия, қоғоз ишлаб чиқариш, озиқ – овқат ва ишлаб чиқаришнинг бошқа соҳаларида қўлланиладиган насослар шулар жумласидандир.

NASOSLAR
Dinamik
Xajmli
Parrakli
Ishqalanishli
Ilgarilama-qaytma
Rotorli
Markazdan qochma
Diogonal
O’qiy
Uyurmali
Suv va xavo ko’targichlar
Oqimchali
Shnekli
Porshenli
Pnevmatik
Shesternali
Vintli
Shiberli
Plunjerli
Diafragmali

Насосларнинг асосий энергетик кўрсаткичлари.

Насосларнинг асосий энергетик кўрсаткичлари.

 

Насос станцияси иш режими диапазонини ўзгариб туришини, унинг жиҳозлари ва конструктив хусусиятларини аниқловчи кўрсаткичларга насосларнинг асосий кўрсаткичлари дейилади. Напор (босим), сарф, қувват ва фойдали иш коэффициенти (ФИК) насосларнинг асосий кўрсаткичларидир.

Напор (Н) – насоснинг кириш ва чиқиш оралиғида суюқлик солиштирма энергиясининг ўзгаришидир. Ўлчов бирлиги – м. (метр).

1-расм. Насос қурилмасининг схемаси.

Н = Эч - Эк (1) (2) (3) (2) ва (3) ни (1) га қўйсак,

Нпот – потенциал (манометрик) напор
Насоснинг напори потенциал напор билан насосга киришдаги ва чиқишдаги тезлик ҳосил қилган напорлар айирмасининг йиғиндисига тенг экан (11-расм).

Суюқлик сарфи (Q) – бирлик вақт ичида насосдан ўтаётган суюқлик ҳажмига тенг. Ўлчов бирликлари – л/с, м3/с, м3/соат, Q = ω · V; (6) Бу ерда: Q – суюқлик сарфи, м3/с; ω – жонли кесим юзи, м2; V – оқимнинг ўртача тезлиги, м/с. Q/4

V
D