Ichki muhit (ish rejimi)

Tashqi va ichki devorlar ularni to’ldirib turuvchi konstruktiv elementlar (deraza, eshik va darvozalar) bilan birgalikda sanoat binolarining vertikal to’siqlari hisoblanadi.
Ishlab chiqarish binolari devor konstruktsiyalarini tanlashda quyidagi sharoitlar hisobga olinadi:
ichki muhit (ish rejimi);
tashqi muhit-qurilish rayoni muhiti;
to’suvchi devor ashyosi va konstruktsiyasi;
 bino arxitekturasi qurilishi (kompozitsiyasi);
texnik iqtisodiy samaradorligi.
Isitiladigan binolar tashqi devorlarining qalinligi uni ashyosiga qarab 200mm dan 500mm gacha qabul qilinadi.
Konstruktiv talablarga ko’ra sanoat binolari devorlarini yuk ko’taruvchi, o’zini o’zi ko’taruvchi va yuk ko’tarmaydigan (ilingan) devor turlariga ajratiladi.
Yuk ko’tarmaydigan (ilingan) devorlar asosan to’siq vazifasini bajarib, o’z og’irligini sinch ustiga to’liq o’tkazib turadi.
O’zini ko’taruvchi devorlar esa xususiy og’irligini bino balandligi bo’yicha o’zi ko’tarib va uni poydevor to’singa uzatadi.
Ko’taruvchi devorlar karkassiz (sinchsiz) binolarda va nim karkasli binolarda g’isht va bloklardan teriladi. Ular bir yo’lda ham to’suvchi, ham yuk ko’taruvchi devor vazifasini o’taydi. Ular o’z xususiy og’irligini, qavatlararo yopma og’irligini, shamol ta’sir kuchini va transport yuklarini ko’tarib turuvchi elementdir.
Ishlab chiqarish binolarida to’suvchi devorlar sifatida yengil betonlarda ishlangan devor panellari keng ko’lamda qo’llaniladi. G’ishtin bloklardan, mahalliy tabiiy tosh hamda boshqa turdagi ashyolardan ishlangan devorlar nisbatan kamroq qo’llaniladi.
G’ishtin devorlarga nisbatan yirik bloklardan terilgan devorlarning texnik- iqtisodiy ko’rsatkichlari yuqori hisoblanadi. Ularni hajmiy og’irliklari 600- 1600kg/m³gacha bo’lgan yengil betonlardan tayyorlanadi.
Devorlarda joylashgan o’rniga ko’ra bloklarni qator bloki, burchak bloki va ravoq bloki kabi turlarga ajratiladi.
Qator bloki uzunligi – 990, 1490, 1990 va 2990mmga, balandliklarini esa 585, 1185 va 1785mmga teng qilib ishlab chiqiladi.
Ravoq bloklarini uzunligi 5990mm, balandliklari esa 585mmga teng bo’ladi.
Bloklarni qalinliklari ishlatilish joylariga ko’ra 300, 400 va 500 mm qilib olinadi.

Yirik blokli devorlar

a – yirik bloklardan terilgan devor fragmenti
b – bloklarni ustunlarga mahkamlash: 1 – quyma detali; 2 – ustun; 3 – devorbop blok; 4 – anker.
Bloklardan terilgan devorlarda bloklar ustunlarga “t” shaklidagi moslashuvchan metall ankerlar yordamida qotiriladi (2.21-rasm). Bunda ankerlarni bir uchini ustma-ust qo’yilgan bloklar gorizontal choklar o’rnatilib (kirgizilib), ikkinchi ustun quma elementiga payvand yordamida
tutashtiriladi.
Tashqi va ichki devorlar ularni to‘ldirib turuvchi konstruktiv elementlar (deraza,
eshik va darvozalar) bilan birgalikda sanoat binolarining vertikal to‘siqlari
hisoblanadi.
Ishlab chiqarish binolari devor konstruksiyalarini tanlashda quyidagi sharoitlar
hisobga olinadi:
 ichki muhit (ish rejimi);
 tashqi muhit-qurilish tumani muhiti;
 to‘suvchi devor ashyosi va konstruksiyasi;
 bino arxitekturasi qurilishi (kompozitsiyasi);
 texnik iqtisodiy samaradorligi.
Isitiladigan binolar tashqi devorlarining qalinligi uni ashyosiga qarab 160mm
dan 500mm gacha qabul qilinadi.
Ishlab chiqarish binolarida to‘suvchi devorlar sifatida yengil betonlarda
ishlangan devor panellari keng ko‘lamda qo‘llaniladi. G‘ishtin bloklardan, mahalliy
tabiiy tosh hamda boshqa turdagi ashyolardan ishlangan devorlar nisbatan kamroq
qo‘llaniladi.
Sanoat binolari devorlari fuqarolik binolari devorlariga nisbatan kuch va atrof
muhit ta’sirlariga ko‘proq uchraydi. Shuning uchun bunday devorlarga nafaqat
umumiy, shuningdek, maxsus talablar ham qo‘yiladi.
Devorlar mustahkam, atrof muhit ta’sirlari va korroziyaga chidamli bo‘lishi
talab qilinadi. Harorat, namlik, havo, suv va tovushdan himoyalanish sifatlariga javob
berishi, o‘tga va uzoq muddatga chidamli bo‘lishi, qurilishni sanoatlashtirish va
iqtisodiy samaradorlik talablarini qondirishi hamda badiiy-me’moriy, estetik jihatdan
qulay bo‘lishi zarur.
Devorlarning uzoq muddatga chidamliligi texnologik va konstruktiv yo‘llar
orqali amalga oshiriladi.
Binoning konstruktiv sxemasi va statik ishlash turiga bog‘liq holda devorlar
ko‘taruvchi,o‘zini ko‘taruvchi va osma (2.20-rasm) xillarga bo‘linadi