Jaxon musiqa tarixi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI
SAN’ATSHUNOSLIK FAKULTETI
CHOLG’U IJROCHILIGI YO’NALISHI
203-GURUH TALABASI
ABDUKAYUMOVA BEGOYIMNING
“JAXON MUSIQA TARIXI ” FANIDAN



KURS ISHI

MAVZU: Italiya romantizmining o’ziga xosligi.

Bajardi: Kurs ishi rahbari
Abdukayumova Begoyim. Z.Xodjayeva.


Italiya romantizmining o’ziga xosligi.
Reja:


Kirish

1. 
   Romantizm haqida tushuncha.
   
2. 
   Italiya musiqa madaniyati.
   
3. 
   Romantizm janrida ijod qilgan kompozitorlar.
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar.



Kirish.

Italiya - dunyoni yorqin san'atkorlar, mutafakkirlar, shoir va bastakorlari, katta qator mamlakatlar madaniyat Italiya hisoblanadi. Ajralmas qismi musiqa, me'morchilik, teatr va rassomlik. Italiyaliklar yutuqlari ko'plab qo'shni davlatlar madaniy xususiyatlari shakllantirish bo'yicha muhim ta'sir qilib, jahon madaniyatida o’z o’rniga egadir. “Chet el musiqasi’ (Romantizm) о’quv uslubiy qollanmasi 0 ‘zbekiston Respublikasi pedagogika universitetlarining talabalari uchun moljallangan. Qo‘llanmaning asosiy vazifasi G‘arbiy Yevropa buyuk romantik kompozitorlari ijodining shakllanishi hamda rivojlanishining asosiy qonuniyatlarini ochib berishdan iboratdir. Musiqa ijodiyoti va musiqiy-uslubiy evolyutsiya muammolarini ilgari surib, qollanma tuzuvchisi romantizm davri kelib chiqishining umumtarixiy sharoitlari, g’oyaviy-estetik qarashlar, musiqiy hayot, ta’lim va ijrochilik san’ati kabi muhim tomonlarini yoritishga harakat qildi. Qollanmada romantizmga badiiy oqim sifatida tushuncha beriladi, ushbu yo‘nalishning musiqadagi yetakchi tamoyillari, romantik musiqaning bosh janrlari va asosiy shakl tashkil qiluvchi omillari aniqlanadi. Qollanma muallifi romantik kompozitorlar (Shubert, Shopen, List) ijodini tahlil qiladi. Har bir kompozitorning hayotiy va ijodiy yo’li muayyan tarixiy vaziyatlar sharoitida ko’rib chiqiladi. O'quv qo‘llanmaning ko'pchilik qismini romantik kompozitorlar asarlarining tahlili tashkil qiladi. Tahlil jarayonida talabalarda o’rganilayotgan asarlarni yaxlit tushunishni shakllantiruvchi badiiy obrazlar, shakl va dramaturgiya aniqlanadi.Qo’llanmaning har bir mavzusi musiqiy janr va shakllarning paydo bolishi va rivojlanishi bilan aloqador bo’lgan asosiy tushunchalar, fikrlami mustahkamlash bilan yakunlanadi. Talabalar mavzulami qay darajada o‘zlashtirganliklarini tekshirib ko’rishlari uchun nazorat savollari ham berilgan.

Romantizm (frans. romantizm) - badiiy oqim bo’lib, XVIII asr oxiri XIX asr boshlarida avval Germaniya, Avstriya, Angliya adabiyotida, keyinchalik esa musiqa va boshqa san’atlarda shakllangan.Romantizmning yetakchi tamoyili - san’atkoming ijodiy tasavvuri orqali yaratiladigan kundalik turmush va orzularning, mavjudlik va oliy, ideal dunyoning bir-biriga keskin qarshi qo‘yilishidir. Musiqadagi romantizm adabiyotidagi romantizm bilan uzviy (genetik) bog‘langan. Kompozitor-romantiklar adabiy asarlar, tasviriy san’at asarlari, o‘zlarining shaxsiy syujetlaridan ilhomlanib asarlar yaratganlar. Buning ustiga musiqadagi romantizm bu hodisalarning, yo’nalishlarning juda keng doirasidir. Musiqa ijodida qahramonning ichki olami yetakchi mavqe tutiladi. Bu mavzu Shubertning kamer romanslaridan boshlab Berlfoztting mahobatli simfoniyalari hamda Vagnemning musiqiy dramalarigacha butun romantizm san’atida qizil ip bolib o‘tadi.Romantizm adabiyotida qahramon va uni o‘rab turgan muhit orasidagi konflikt katta ahamiyat kasb etadi. Yolg‘izlik motivi o‘sha davr yozuvchilarining ko‘plarida: Bayrondan Geynegacha, Stendaldan Shamissongacha asosiy o ‘rin egallagan. Musiqa san’atida borliq bilan kelishmaslik romantik kompozitorlarga xos oliy darajadagi xususiyat boblib qoladi. Romantizm san’atining umumiy yo‘nalishlaridan biri mahalliy madaniyatga qiziqishning ortib borishida ko’rinadi. Turli-tuman xalq milliy an’analari romantik san’atkorlar e’tiborini tortadi. O’rta asr afsonalari, Uyg‘onish davri madaniyati qayta jonlana boshlaydi. Dante, Shekspir, Servanteslar badiiy ijodda hukmron mavqe tutishadi. Dyuma, Gyugo, Valter Skott romanlarida tarix hodisalari asosiy o‘rin egallaydi. XIX asr xalq musiqa san’ati an’analariga tayanadigan milliy musiqa maktablarning gullab-yashnashi bilan e’tiborlidir. Rossiya, Polsha, Chexiya, Norvegiyaning milliy madaniyati jahon maydonida o‘zlarining mustaqil milliy maktablari bilan namoyon boldilar. Ularning ko’plari umtimyevropa musiqasi rivojida yetakchi rol o’ynadi. Romantizm san’atining yangi g‘oyaviy mazmuni romantizmning xilma-xil shahobchalariga xos bo’gan yangi ifoda usullarining paydo bo‘lishiga olib keldi. Romantik san’atkor uchun kuchaytirilgan hissiyotli ifodalilik xosdir. Tuyg‘ularning aqldan ustunligi romantizm nazariyasining aksiomasidir. Romantizm metodining keyingi eng muhim qirrasi undagi fantastik o‘qimadir. Rus va g‘arbiy Yevropa kompozitorlari asarlarida folklordan o‘zlashtirilgan qahramonlarning ertakona olami ommalashib boradi.
Romantizm musiqasida qo‘shiq yetakchi janrga aylanadi. Maishiy qo‘shiqlardan romans shakllanib keldi. U badiiy ahamiyatiga ko‘ra simfoniya va opera bilan bir qatordagi munosib joyni egalladi. Kamer fortepiano miniatyurasi gullab - yashnadi, u ham aslida maishiy musiqachilikdan kelib chiqqan edi. Maishiy raqs mustaqil janrga aylanib bordi hamda kamer romantik miniatyura uslubiga ta’sirini o‘tkaza boshlaydi. Shubert valslari, Shopenning mazurkalari va valslari yangi romantik yo’nalishning oliy ko‘rinishlari bo‘ldi.Burjua jamiyatiga xos bo’lgan musiqiy hayotning yangi shakllari nodir cholg‘u ijrochiligining rivojlanishiga sabab bo‘ldi. Estrada san’tining rivoji bilan birga Paganini, Shopen, List singari mashhur ise’dodlar maydonga keldi. Estrada konsertlari ijro texnikasi, mahorat, bezaklilikni ham yuqori darajaga olib chiqdi. Fortepiano musiqasi yetakchi mavqega erishdi, u romantik musiqiy uslubning yaratilishida muhim rol o‘ynadi.Romantizmning musiqiy ijodi Vena klassiklari san’atidan dasturli musiqa ning rivoji bilan farq qiladi. Adabiy manbalar bastakorlarga aniq badiiy tasvir vositalarini topishga imkon berdi, tinglovchining his qilishiga ta’sir o’tazdi. Jumladan, Venaning birinchi romantik ijodkori F. Shubertda maksimal darajadagi aniqlik va ta’sirchanlik bilan poetik matn obrazlarini mujassamlashtirishga intilish yorqin ko'rinadi. G‘arbiy Yevropadagi birinchi milliy romantik opera - Vebenning «Sehrli mergan» asari sujetidagi romantik qirralar va sahnaviy harakatning chambarchas aloqalari orqali yangi musiqiy ifoda sohasini ochib berdi.Berliozning «Fantastik simfoniya»si XIX asr simfonik musiqasidagi yangi yo‘nalishni belgilab berdi. U aniq poetik obrazlarga, muayyan sujet chizig’iga tayanadigan batafsil ishlab chiqilgan adabiy senariy asosida yaratilgan edi. XIX asr cholg‘u musiqasida dasturiy tamoyillarni talqin etishning xilma-xil shakllari uchraydi. Romantik kompozitorlar Betxovenning «(Pastoral) Cho‘pon simfoniyasi» bilan aloqador bo‘lgan dasturiylik turini saqlab qolishdi. U XIX asrdagi ko‘plab simfoniyalar uchun xosdir. Mendelsonning «Italyancha»«Sholandcha», Shumanning «Bahor», «Reyn» simfoniyalari shular sirasiga mansub. Dasturiylikning klassik prinsipigina xos rivojini konsert uvertyuralari janri (Mendelsonning«Yoz tunidagi tush», Shumanning «Manfred», Berliozning «Rim kamavali»)da ham kuzatiladi. Bu asarlarda biz konkret emotsional hamda dramatik o‘xshatmalami kuzatamiz, muallifning o’zi ham sarlavhalar orqali bunga ishora qiladi. Dasturiylik tamoyilini romantik cholg‘u musiqasining yangi turiari – fortepiano miniatyurasi, dasturiy simfoniya, simfonik poemalarda turlicha amalga oshiririladi.Lirik kamer miniaturalari asosidagi yorqin dasturiylik Shuman («Kamaval», «Fantastik pyesalar») va Listning («Unashtirish», «Petrarka soneti» v.b.) fortepiano Musiqasida uchraydi.Berliozning dasturiy simfoniyalarida ma‘lum darajada tasviriy san’at va sujetli konkretlashtirish usullari qo’llangan. Uning ikkita simfoniyasi- «Xayoliy» hamda «Romeo va Juletta» izchil ishlab chiqilgan adabiy senariy va ochiq ko‘rinib turadigan sujet rivoji asosida yaratilgan. «Garold Italiyada» hamda «Motamona- triumfal» simfoniyalari tovush ifodalash usullari bilan shunchalik ziynatlanganki, bu musiqiy obrazlami adabiy talqinlari uchun zarurat ham qolmagan.Musiqiy romantizmdagi yangi obrazlar sohasi shakl hosil qilishning yangicha tamoyillarida namoyon bo‘ladi. Klassitsizm zamonida klassik simfoniya klassitsizm estetikasiga xos bo‘lgan ob’ektiv obrazlari aks ettiradi. Simfonik turkum tarkibi tugallanganligi bilan xarakterlanadi. Qismlar ichida materiallarning joylashtirilishida asosiy e’tibor mavzuning rivojlanishi yagonaligiga hamda kompozitsiyaning alohida qismlarga ajralib turishiga qaratiladi.Romantiklar ijodida simfoniya hamda simfonik musiqaning ahamiyati saqlanib qoldi. Biroq romantiklarning yangicha estetik tafakkuri arfanaviy simfonik shakllaming o’zgarishiga hamda rivojlanishda yangicha cholg‘u tamoyillarining paydo bo‘lishiga olib keldi. Olamni lirik qabul qilish - romantik musiqa mazmunining eng muhim qirrasidir. Ushbu sub’ektiv jihat rivojlanishning uzluksizligida aks etgan. Motivlar almashinishining to’lqinli holati, mavzularining variatsiyali o‘sib o‘tishi romantiklardagi rivojlanish usullarini muayyanlashtiradi.Intim-lirik ifodalar obrazlari cholg‘u musiqasidagi yahlitli shakllarni yuzaga keltirdi: lirik poeziya kayfiyatiga muvofiq keladigan erkin, bir qismli fortepiano pyesalari, simfonik poemalar shu yo’sinda yuzaga kelgan.XIX asr cholg‘u musiqasida klassik janrlaming bir muncha ! 1 o‘zgarganligi, sof romantik janrlaming paydo bo‘lishi kuzatiladi.Turkumli simfoniya jiddiy o‘zgarishlarga uchradi. Unda lirik kayfiyat ustunlik qila boshladi (Shubertning «Tugallanmagan simfoniya»si). Musiqaning lirik tabiati bir mavzulilikka intilish (Berliozning «Fantastik simfoniya»si) hamda rivoj lanishning uzluksizligida namoyon bo’ladi. Musiqiy romantizmning yangi yo’nalishlari XIX asrning 40-yillarida List tomonidan kashf etilgan janr - simfonik poemada nisbatan izchil tarzda mujvassamlashgan.Simfonik poemalaming eng yorqin tarzda ajraiib turadigan xususiyati dasturiylik bo‘lib, u zamonaviy poeziya va adabiyot bilan bogMiq edi. List yaratgan kocpchilik simfonik poemalaming nomlari alohida adabiy asarlar bilan bog‘liq» («Mazepa» Bayron asari bo‘yicha, «Tog‘larda eshitilgan sadolar» Gyugo asari bo‘yicha, «Prelyudi» Lamartini asari bo‘yicha).Poemaga xos shakl hosil qiluvchi tamoyillar sifatida bir qismliiik, yagona mavzulilik, go'zal variativlik, turli tematik qo^hilmalar orasidagi o4tishlaming izchilligi ko4zga tashlanadi. Shu bilan birga, simfonik poema klassik turkumli simfoniya tarkibini takrorlamagan holda uning tamoyillariga tayanadi. Bir qismli shakl doirasida umumlashtirilgan holda sonataviylik asoslari: o'zaro zid obrazlaming, ikkita tonal va mavzu markazining mavjudligi, sayqallanganlik, takroriylik, turkumlilik alomatlari yaratilgan. Shunday qilib, simfonik poema mavzuviylikning yangicha qurilishiga tayanib turib, bir qismli shakl doirasida oldingi davrlardagi musiqiy ijodkorlik yaratgan asosiy musiqiy prinsiplami saqlab qoldi. XIX asming birinchi yarmida g4arbiy Yevropa musiqiy san’atining eng muhim fazilatlaridan biri shu bo’Idiki, u milliy-romantik maktablami shakliantirdi, ular o4z muhitlarida jahonning eng yirik kompozitorlarini dunyoga keltirdi. Nemis xalq-milliy operasining yaratuvchisi Karl Mariya Veber bo’Idi. Veber o‘z ijodi hamda ko‘pqirrali ijtimoiy-musiqiy faoliyati bilan milliy san’atning obro4 va ahamiyatini ko‘rsatishga harakat qildi. Uning eng yaxshi uchta operasi: «Sehrli mergan», «Evrianta», «Oberon» Germaniyadagi opera san’atining keyingi rivojlanish yo‘llarini belgilab berdi. Karl Mariya Veber 1786-yil 18-dekabrda nemis shaharchasi Golshtinida musiqachi va teatr antrepreneri oilasida dunyoga kelgan. Uning bolaligi va o'smirligi otasining unchalik katta bo‘lmagan teatr truppasi bilan birgalikda Germaniya shaharlari bofcyIab sayohatlarda O’tgan.Veber na umumiy, na musiqiy tizimli ta’lim olgan emas. Vebeming abbat Fogler va Mixail Gaydndan olgan musiqa darslari undagi ijrochilik va ijodiy qobiliyatlaming o‘sishiga imkon berdi. Veber o‘n yetti yoshida pianinochi sifatida konsertlar berar, uchta operaning muallifi ("Sevgi va mayning kuchi”, "Soqov o ‘rmon qizi”, "Peter Shmol va uning qo‘shnilari") edi.1804-yildan Veber opera teatrlari drijyori sifatida ishlaydi (Breslavl, Karlsrue, Shtutgart, Mangeym, Darmshtadt, Frankfurt, Myunxen, Berlin). 1813-yildan 1816 yilgacha u Pragadagi opera teatriga boshchilik qildi. Veber ijodiy takomilida 1814-yil alohida bosqichni tashkil etadi. Shu yili Germaniya Napoleon ustidan g‘alabani bayram qilayotgan edi. Vebeming milliy tuyg‘ulaming ko‘tarinkiligi muhitida milliy ozodlik kurashi g‘oyalari bilan to‘lib toshgan qo‘shiqlari paydo bo’ladi (T. Kerner she’rlari asosida). "Lira va qilich" to‘plami, shuningdek, Volbruk matniga yozilgan qahramonona - vatanparvarlik ruhidagi "Jang va g‘alaba" (1815) kantatasi Vebeming Germaniyada shuhrat taratishiga omil bo‘ldi. U 1817-yiIdan umrining oxirigacha Drezdendagi nemis musiqa teatriga rahbarlik qiladi.Vebeming faoliyati Germaniyada Tilzit sulhidan (1807) keyin boshlangan milliy ijtimoiy ko‘tarilish sharoitida amalga oshdi. Bular Veber dunyoqarashini, ijodiy yo‘nalishini belgilab, berdi, uning ilg‘or estetik qarashlarini shakllantirdi. Shu yillarda Veber tomonidan yaratilgan ("Ryubetsal", 1805; "Silvana", 1810; "Abu Gasan", 1811) operalarda kompozitor uslubining yangi qirralari: xalq maishiy hayotiva ertakona sujetlarga qiziqish, musiqiy folklor bilan aloqadorlik, sharqona musiqiy kolorit v.b. muayyanlashadi.Veber ijodining cho‘qqisi hamda eng mashhur asari "Erkin mergan" ("Freyshyuts") operasidir, u 1821-yilda Berlinda muallif boshqaruvida qo‘yilgan edi. Shu vaqtdan boshlab romanik opera unga xos boMgan borliq va xayolotning uyg‘unligida jadal rivojlana boshlaydi.Operada xalqona sujet, dehqonchilik va ovchilik hayotining rangdor manzaralari, tabiatning poetik obrazi o‘z ifodasini topgan. Bu asarida Veber xalq musiqiy ijodiga tayanadi, maishiy janrlar (vals, marsh, turli- tuman xalqona qo‘shiq shakllari)dan keng foydalandi. Shuningdek, operani umumiy romantik kolorit, musiqiy-garmonik vositalar va tembr bo’yoqlarining yangiligi, leytmotivlaming amaliy roli, orkestr ahamiyatining kuchaytirilishi farqlab turadi. Operada yuksak darajada rivojlangan opera shakllari bilan unchalik katta bo‘lmagan qo‘shiqona qurilishlar va janriy sahnachalar erkin hamda tabiiy ravishda omuxtalashib ketadi.Veber musiqiy romantizm taraqqiyotining ilk davridagi kompozitorlar izlanishlarini umumlashtirgani emas (E. T. A. Gofman, L. Shpor), balki o‘z ijodi bilan R. Vagner musiqiy dramaturgiyasi tamoyillarining yuzaga kelishi uchun ham zamin hozirladi.Vebeming "Evrianta" operasi (1823-yil, Vena, muallif boshqaruvidagi postanovka) ko‘pplanli tarixiy-afsonaviy ritsarona romantik operalaming yangi turini namoyon etdi. U Vagner yaratgan ritsarona «Tangeyzer» va «Loengrin» operalari uchun zamin bo‘ldi.Vebeming so‘nggi operasi "Oberon" (1826-yil, London) afsonaviy romantik opera janrini boshlab berdi. Unda xalqona-fantastikobrazlaming yorqin olami ham mujassamlashgan edi. Ushbu opera ohorliligi, kuylaming tabiiy jilvalari bilan orkestrga xos koloritning rang-barangligi va yorqinligi sabab o'ziga rom qiladi. Ular keyinchalik Berlioz va Mendelsonlaming romantik orkestrona maktublari rivojiga juda katta ta’sir ko‘rsatgan edi.Veberga shuningdek, tugallanmagan MTri Pinto,f operasi (1821, G. Maler tomonidan 1888 yilda yakunlangan), yettita dramatik pyesaga, jumladan Shillerning "Turandot", Volfning "Pretsioza" (1820) hamda ko‘plab xor, yakkaxon va ansamblga mo‘ljallangan vokal asarlar mansubdir.Vebeming cholg‘u asboblari uchun musiqasi sohasidagi puflab chalinadigan asboblar va orkestr ijrosidagi konsertlari nisbatan mashhurdir (3 ta klamet uchun; fagot, valtoma uchun). Berlioz tomonidan qayta ishlangan "Raqsga taklif1 (1819) fortepiano uchun yozilgan pyesa (1841) hamda orkestr bilan birgalikda fortepiano uchun yozilgan "Konsertshtyuk" (1821) dasturiy cho!g‘u asboblari musiqasi va maishiy raqs (vals) kuylariga asoslanadigan yangi konsert janrlari rivojida sezilarli rol o6ynadi.Veber - bir qator musiqiy-tanqidiy hamda adabiy ishlar, jumladan, tugallanmagan "Sozandaning hayoti" romani muallifidir.Veber Londonda 1828-yilda qirq yoshida ko‘k yo‘tal kasalidan vafot etadi. O‘n besh yildan keyingina uning xokini o‘z Vataniga ko‘chirish uchun Germaniyada qo4mita tuzildi hamda 1844-yilda uning xoki Drezdenga qayta ko‘mildi.XVIII asrda G’arbiy Yevropa san’atida rasm bo’lgan klassitsizm oqimi o’z o’rnini XIX asrda yangi oqim bo’lgan romantizmga bo’shatib berdi. Ikki asr chegarasida sodir bo’lgan ijtimoiy o’zgarishlar san’atdagi oqimlarning ham o’zgarishiga sabab bo’ldi. Insoniyat tarixida yangi davrni boshlab bergan Buyuk frantsuz revolyutsiyasi ma’naviyatining o’sishiga olib keldi. Demokratik qadryatlarning g’alaba qozonishi uchun intilish shu davrga xosdir. Adolat qonunlarining tantana qilishi, inson dunyoqarashini eskilik sarqitlaridan to’la halos qilish uchun kurashuvchi ijodkorlar etishib chiqdi. Shu bilan birga keng ijtimoiy qatlamlarning Buyuk frantsuz revolyutsiyasi natijalaridan xafsalasi pir bo’lishi ham bu yangi davr ijodkorlarining dunyoqarashiga kuchli ta’sir ko’rsatdi. "Ozodlik, tenglik va birodarlik" shiorlari ushalmagan orzuligicha qolib ketdi. Hokimiyatni qo’lga kiritgan burjuaziya xalqni ezishni davom ettirdi. Aldangan, orzu - umidlari puchga chiqqan ijodkorlar yangi tartiblarga qarshi norozilik bildirdilar. Shu tariqa san’atda yangi yo’nalish -- romantizm paydo bo’ldi va butun XIX asr davomida asosiy oqim bo’lib qoldi. Eng avvalo romantizm san’atni avvalgi davrda badiiy ijodda uchramagan yangi mavzular bilan boyitdi. Insonning ichki dunyosini, ruhiy olamini, his-tuyg’ularini ko’rsatib berish bunga yorqin misoldir. Oddiy kishilarning g’ururi, ulug’vorligi, ularning orzu-umidlari, mehr-muhabbati, dardi, armonu-alamlari haqida hikoya qiladigan san’at asarlari ko’plab yaratildi. Boshqa san’at turlari bilan bir qatorda musiqa san’atida ham muhabbat tuyg’usi bilan bog’liq lirik mavzu asosiy o’rinni egalladi. Bu ishqiy lirik mavzu "qahramonning" ichki dunyosini ochib berishda muhim rol o’ynadi. Tabiat mavzusi ham romantik kompozitorlar ijodida katta o’rinni egalladi. Ular tabiat manzaralaridan ilhomlanish, ularni katta mahorat bilan tasvirlash san’atini ham puxta egalladilar. Xalq ertaklari, fantastik voqealar va obrazlar bilan bog’liq mavzular ham romantik kompozitorlar tomondan keng qo’llandi Romantizm davrida qo’shiq eng keng tarqalgan janrlardan biriga aylandi. Kichik shaklli cholg’u asarlari yaratishga ham katta e’tibor berildi. Bu cholg’u miniatyuralari turli pesalar bo’lishi bilan birga vals, mazurka kabi raqs janrlari ham edi. XIX asrda mahoratli ijrochilik san’ati (ayniqsa fortepiano va skripka ijrochiligi) rivojlanishi bilan fantaziya, ballada, skerco kabi janrlardagi asarlar yaratildi. Bir qismli simfonik asar – simfonik poema va programmali (dasturli) simfoniya janrlari ham romantizm davri mevalaridir.

Romantizm davrida programmali musiqa asarlari yaratishga katta e’tibor berildi. Dasturli musiqa tinglovchiga asarni to’g’ri tushunish imkoniyatini beradi. Dasturli musiqani keng va tor ma’noda tushunish mumkin. Keng ma’noda dasturli musiqa asari deganda, mazmunini aniqroq yoritish uchun nomusiqiy elementlar - so’z, sahnaviy harakat, raqs yoki adabiy nom kabilardan ham foydalanib yaratilgan musiqa asarlari tushuniladi. Agar bu elementlardan foydalanilmasa musiqa asarini har bir tinglovchi har xil tushunishi mumkin. Chunki hammaning tasavvuri har xil.

Tor ma’noda esa dasturli musiqa deganda romantik kompozitorlar yaratgan adabiy obrazlar va aniq syujet bilan bog’liq cholg’u asarlari tushuniladi. Romantik obrazlarning yangiligi va murakkabligi sababli musiqa asarida dasturning bo’lishi nihoyatda zarur edi. Adabiyot bilan bog’liqlik bir tomondan kompozitorlarga badiiy tasvirning to’g’ri va tushunarli bo’lshi uchun zarur ifoda vositalarini topishga yordam bersa, ikkinchi tomondan tinglovchiga asarni to’g’ri tushunish imkoniyatini beradi. Demak dasturli musiqa romantik kompozitorlar asarlaridagi obrazli mazmunni boyituvchi va kengaytiruvchi vositadir.
Romantizmning yangi obrazlari bo’lgan lirik-psixologik kayfiyatlar, ertak bilan bog’liq fantastik obrazlar, milliy urf-odatlarni tasvirlash, qahramonona ko’tarinki ruh va boshqa obrazlarni ko’rsatish zarurati musiqa ifoda vositalarining boyishiga sabab bo’ldi. Kuy, garmoniya va tembr go’zalligi eng yorqin ifoda vositasidir. Insonning ichki dunyosi, uning o’zgaruvchan kayfiyatlarini ifodalash uchun kompozitorlar melodiya (kuy) va garmoniyani nihoyatda go’zal va ifodali bo’lishga erishdilar. Romantizm oqimi musiqa san’atida butun XIX asr davomida etakchi oqim sifatida rivojlandi. F. Shubert, K. M. Veber, F. Mendelson, R. Shuman, F. Shopen, F. List, R. Vagner, I. Brams va boshqa buyuk kompozitorlar romantizm oqimining yetuk namoyondalaridir. qalbida "Italiya madaniyati," tushunchasi vaqt eng muhim davrlarida uch:

• 
  davr Uyg'onish davri oldingi va nomini Protorenessansa (13-14 asrlar) bilan atalgan. vaqt taniqli nomlar biz bunday Dante Alighieri (shoir, adabiy Italyan asoschisi, "Ilohiy komediya" muallifi), Frantsisk Assizsky (katolik cherkovining ma'lum ko'rsatkich), Marko Polo (Seyahatsever va Venetsiyada kashfiyotchisi), va boshqalar kabi ismlar eshitdim.
  
• 
  Uyg'onish va Uyg'onish (14-16 asrlar oqibati) madaniyat yaratuvchilari quyidagi nomlar bilan ma'lum: Leonardo da Vinchi (Buyuk olim, ixtirochi, rassom, haykaltarosh), Giordano Bruno (faylasuf, shoir, materializm himoyachi), Nikola Makiavelli (mutafakkir, faylasuf, yozuvchi , taniqli siyosatchi), Mikelanjelo (rassom, shoir, me'mor, haykaltarosh), Galileo Galiley (olim, astronom va faylasuf), va boshqalar.
  
• 
  Oliy Uyg'onish davri (kech 16 - 17 asrlar) hozirgi qadimdan o'tish xil bo'ldi. erta 17 asrda Italiya madaniyat muhim o'zgarishlar ketadi, Uyg'onish asta-sekin portugal tarjima "barokko" deb nomlangan yangi me'moriy va badiiy uslubi, yo'l berib "bosh og'riqqa shakli durdonasi.» degan ma'noni anglatadi Barokko faqat yangi emas edi san'at yo'nalishi Italiya va madaniyat. keng ma'noda barokko - bu maxsus fan, falsafa, zamonaviy inson dunyoqarashi hisoblanadi. Man Baroque qo'pollik, jaholat, zulmning va tabiiylik bilan aniqlangan rad etadi. Italiya odam 17 asr albatta o'z-o'zini ishonch va xotirjamlik ega bo'lgan yaxshi kiyingan, atir qimmat atir janob, deb. Ayol Baroque bir kiyim ustki qismi bilan bel va kiygan poshnali torting emas, chiqmas, uning yuzi oqarib qadrlaydi. Asosiy ko'ngilochar tadbirlar Oliy Uyg'onish po'lat davrning oxiri bog'lar va bog'lar, to'p va nurli yurish muqaddas joylarga ziyorat o'rniga kelgan, jousting odatdagidek chavandozlik va kartalari o'yinlar yo'l berdi.
  

mamlakat kichik hajmi qaramay, uning viloyatlar har biri o'z noyob an'analarini ega. Florentsiya eng "Italiya" Shahar o'z zimmasiga. Unda mamlakatning boshqa har qanday burchagida bo'lib, Italiya milliy madaniyatini aks ettirgan. Bir umrining maxsus atmosfera qo'lga olish uchun shahar ko'p tor ko'chalarida yurib, faqat bir marta bor. Florensiya Nikola Machiavelli, Marko ham Gagliano, Mikelanjelo, Dante Alighieri, Leonardo da Vinchi, dunyo kabi nomlar berdi. Adodlarimizning uzoq va boy merosi, shuningdek, Italiya, zamonaviy madaniyat, bu mamlakat uchun sayohatchilar, tarixchilar va yuqori san'at ixlosmandlarida katta sonini jalb. Bugungi kunda, Italiya eng ko'p tashrif buyurilgan davlatlardan biri hisoblanadi va uning boy madaniy merosi mamlakatning milliy muzey, balki dunyoning eng yaxshi galereyasini nafaqat saqlanadi.

Romantizm - 18-asr oxiri - 19-asrning birinchi yarmida Evropa va Amerika adabiyotidagi yo'nalish. 17-asrda "romantik" epiteti roman tillarida yozilgan (klassik tillarda yaratilganidan farqli o'laroq) sarguzasht va qahramonlik syujetlari va asarlarini tavsiflash uchun xizmat qilgan. 18-asrda bu so'z O'rta asrlar va Uyg'onish davri adabiyotini bildirgan. 18-asr oxirida Germaniyada, keyin boshqa Evropa mamlakatlarida, shu jumladan Rossiyada romantizm so'zi klassitsizmga qarshi bo'lgan badiiy oqimning nomiga aylandi.
Uchinchi rasmda bizni Niboeskning komediyasida Zigmunt Krasiński ko'rsatadi, u erda u tirbandlik va kemalarning bu sinfini o'tkazib yubormaydi. Mitskevich "Pan Tadeush" ni tasalli ruhida yozgan, bu esa barcha muhojirlik uchun bo'lishi kerak edi. Muallifning maqsadi surgundagi ofat hamrohlarini sharmanda qiladigan va Parijdagi qo'rquv va janjallarni to'xtatishga yordam beradigan zodagonlarning bunday qiyofasini ko'rsatish edi. Bu uzoq Frantsiya bilan mahalliy, quvnoq va bilan bog'liq edi go'zal mamlakat bu yerda xalq shodlik va istiqlolni himoya qilish g‘ayratiga to‘la.Albatta, Mitskevich zodagonlarning kamchiliklarini ham tasvirlaydi, lekin ko'z yoshlarini emas, kulgini keltirib chiqarish uchun ularni ko'rsatishga harakat qiladi. Shunday qilib, asl jamoaning ideallashtirilgan qiyofasi, uning ov marosimlari, mahalla janjallari mavjud, ammo ular millat haqidagi umumiy g'amxo'rlikga salbiy ta'sir ko'rsatmaydi. Ushbu asarni yozgan Mitskevich zodagonlik tarix sohasidan yo'qolganini bilar edi va shuning uchun matnda "oxirgi" degan sifat ko'pincha paydo bo'ladi - "Litvadagi oxirgi mehmonxona", "Xoreshkining oxirgisi".
Romantizmning mafkuraviy shartlari - bu Buyuk Frantsiya inqilobidan umuman burjua tsivilizatsiyasida umidsizlik (o'zining qo'polligi prozaikligi,ma'naviyati yo'qligi). Umidsizlik, umidsizlik, "dunyo qayg'u" kayfiyati - bu asrning kasalligi, Shatobrian, Bayron, Musset qahramonlariga xosdir. Shu bilan birga, ular yashirin boylik hissi va borliqning cheksiz imkoniyatlari bilan ajralib turadi. Demak, Bayron, Shelli, dekabrist shoirlar va Pushkinda erkin inson ruhining qudrati borligiga ishonch, dunyoning yangilanishiga ishtiyoqli tashnalik asosidagi ishtiyoq bor. Romantiklar hayotdagi shaxsiy yaxshilanishlarni emas, balki uning barcha qarama-qarshiliklarini yaxlit hal qilishni orzu qilganlar. Ularning aksariyatida dunyoda hukmronlik qilayotgan yovuzlikka qarshi kurash va norozilik kayfiyati hukmronlik qiladi (Bayron, Pushkin, Petofi, Lermontov, Mitskevich). Tafakkur romantizmi vakillari ko'pincha hayotda tushunarsiz va sirli kuchlarning (rok, taqdir) hukmronligi, taqdirga bo'ysunish zarurati (Chateaubriand, Coleridge, Southey, Jukovskiy) haqida o'ylashga moyil edilar.Bu, shuningdek, uning ajralib chiqishi va xususiyatlaridagi farqlarni ko'rsatadi. U hatto ishonadigan boylarni ko'rsatadi. Boshqa pastki qatlam - Dobjinda joylashgan olijanob zodagon. Biz badavlat oila edik, afsuski, turli muammolar natijasida ular sezilarli darajada qashshoqlashdi. Bu zodagonlik Polsha vatanparvarligi va mamlakatga cheksiz muhabbatning eng kuchli panohi sifatida ko'rildi. Bu hatto ularning qirol hokimiyatiga bo'lgan munosabatida ham namoyon bo'ladi. Moskalni ko‘rib, qotib qoldi va g‘ijimlab ketdi. Moskal bilan uchrashmaslik uchun, bo'linish mamlakatidan keyin. U o'rmonda panjalarini so'rib, ayiqdek uyda o'tirdi. Snotlivovda olijanoblik tamoyillarga muvofiq va tabiat bilan umumiy yashash sifatida namoyon bo'ladi, u o'zini odamlar kabi his qiladi va yashash uchun erkinlik va tinchlikka muhtojdir. Bu zodagonlar tomon yuradigan birinchi xulq-atvor modelidir. Shakllarni o'rgangan va topilgan yaxshi ta'lim. An’anani ulug‘lash milliy g‘oyalarni his qilish imkonini beradi.Romantiklar g'ayrioddiy hamma narsaga - fantaziyaga, xalq afsonalariga, "o'tgan asrlar" va ekzotik tabiatga intilish bilan ajralib turadi. Ular xayoliy holatlar va g'ayrioddiy ehtiroslarning maxsus dunyosini yaratadilar. Ayniqsa, klassitsizmdan farqli o'laroq, shaxsning ma'naviy boyligiga katta e'tibor beriladi. Romantizm inson ruhiy olamining murakkabligi va teranligini, uning o'ziga xos o'ziga xosligini ("inson - kichik olam") kashf etdi. Romantiklarning milliy ma’naviyat va madaniyatning o‘ziga xos xususiyatlariga e’tibori samarali bo‘ldi. turli xalqlar, turli tarixiy davrlarning o'ziga xosligiga. Demak - san'atning tarixiylik va milliylik talabi (F. Kuper, V. Skott, Gyugo). Shuningdek, u hikoyaning muhim elementlarini unutmaslikni ta'minlaydi. Chunki uydagi qozi eski odatlarni yashirgan. Va u hech qachon nuqta o'tishiga yo'l qo'ymaydi. Yosh, tug'ilish, sabab, lavozim uchun. Bu tartibda u uylar va mamlakatlar ma'lum ekanligini aytdi. Uning qulashi bilan uylar va xalqlar o'ladi. Dvoryanlar o'ziga xosligi va madaniyatining muhim qismi marosim taomlari edi. Ko'plab muhim mehmonlar tomonidan so'ralgan uy egasi Qo'shinlarni ochdi. U odamlarni sinfi va vazifasi bo'yicha oldi. Ovqatlanishdan oldin har doim minnatdorchilik bildirishdi va erkaklar ayollarga xizmat qilishlari kerak edi. Ikkinchi marosim, ehtimol, eposdagi eng muhimi, ovdir. Bu kun bo'yi davom etdi va Mitskevich juda yaxshi ta'riflagan ulkan bigos sumkasini tayyorlash bilan yakunlandi. Romantizm yangilanish bilan ajralib turdi san'at shakllari: tarixiy roman, fantastik hikoya, lirik-epik poema janrining yaratilishi. Lirizm g'ayrioddiy gullashga erishdi. She'riy so'zning imkoniyatlari uning noaniqligi tufayli sezilarli darajada kengaytirildi. Rus romantizmining eng yuqori yutug'i Jukovskiy, Pushkin, Baratinskiy, Lermontov, Tyutchev she'riyatidir. Xuddi shunday, u xuddi shunday motivlardan chiqqan "Qasos"da Fredroning zodagonligini ko'rsatadi va ular aytganidek, Fredro uchun "Pan Tadeush" Mitskevich uchun edi. Dvoryanlarning eng salbiy obrazi Krasinskiyning “Ilohiy komediya”sida namoyon bo‘ladi. Uning fikricha, bu "idillik" jamoa emas, balki nafaqat qanday kurashish va qo'zg'olonlarni rejalashtirishni bilmaydigan, balki o'zini hujumdan himoya qila olmaydigan juda ko'p g'ayrioddiy ahmoqlar. Har holda, bosqinchi bilan yashash joylarini qidiring va hatto muqaddas dunyo bo'lsa, xo'rlanishga tayyor. Romantizm dastlab Germaniyada, biroz keyinroq Angliyada paydo bo'lgan; oldi keng foydalanish hammasida Yevropa davlatlari. Ismlar butun dunyoga ma'lum edi: Bayron, Valter Skott, Geyne, Gyugo, Kuper, Anderson. Romantizm 18-asr oxirida vujudga keldi va 19-asrgacha davom etdi. Bu feodal-o'rta asrlar dunyosi yemirilib, kapitalistik tuzum vujudga kelgan va o'z xarobalarida o'zini mustahkamlagan ulkan ijtimoiy qo'zg'alishlar davri edi; burjua inqiloblari davri. Romantizmning paydo bo'lishi ijtimoiy voqelikdan keskin norozilik bilan bog'liq; atrof-muhitdagi umidsizlik va boshqa hayot uchun impulslar. Noaniq, ammo kuchli jozibali idealga. Demak, romantizmga xos xususiyat voqelikdan norozilik, undan to‘liq umidsizlik, hayotni ezgulik, aql va adolat tamoyillari asosida qurish mumkinligiga ishonmaslikdir. Ideal va voqelik o‘rtasidagi keskin ziddiyat (yuksak ideal sari intilish) shundan kelib chiqadi. Rus romantizmi turli sharoitlarda paydo bo'ladi. U mamlakat hali burjua o'zgarishlari davriga qadam qo'ymagan davrda shakllangan. Bu ilg'or rus xalqining mavjud avtokratik-feodal tuzumdan hafsalasi pir bo'lganligini, ularning yo'llari haqidagi g'oyalari noaniqligini aks ettirdi. tarixiy rivojlanish mamlakatlar. Rossiyada romantik g'oyalar, go'yo, yumshatilgan. Dastlab romantizm klassitsizm va sentimentalizm bilan chambarchas bog'liq edi. Rus romantizmining asoschilari Jukovskiy va Batyushkoy hisoblanadi. Muallif mamlakat taqdirini o'tmishda bo'lmagan odamlarga qanday qilib ishonib topshirish mumkinligi haqida hayron bo'ladi: ahmoqlar, ahmoqlar va boshqalar. Bunday o'tmishda bo'lishiga qaramay, ular o'zlarini hurmatli, ezgu va vatanparvarlik tuyg'ulari bilan to'la fuqarolar sifatida biladilar. Ular or-nomus, e’tiqod va kurash shiorlarini e’lon qiladilar. Genrix qo'shig'idagi qurol zodagonlarining bu tasviri uning shon-shuhrat kunlariga ishora qiladi. Uning raqibi Pankratiya bo'lib, u graf aytgan barcha mukofotlar eng kambag'al tabaqalarni yo'q qilishini aytadi. Va nihoyat, Krasiński zodagonlikni hukm qilmaydi. U faqat tarix sahnasida urushning tugashi va oxir-oqibat unchalik shonli emasligini aytadi. Romantizmda adabiyot kanoniga doimiy ravishda kirib kelgan yangi tushunchalar paydo bo'ldi. Bu odamlar yaratadigan va tushunadigan tabiatni tirik organizm sifatida idrok etish edi. U inson bilan muloqot qilishga, adolat qilishga qodir. Biz ushbu davr uchun o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lgan romantik qahramonni uchratamiz. U o'z hayot yo'lini qidiradigan, hayotning maqsadini qidiradigan juda sezgir inson. U boshdan kechirmoqda sevgi hikoyasi bu uning o'z joniga qasd qilishga urinishiga olib keladi, bu esa ko'plab o'lim bilan yakunlanadi. Romantizmning asosiy mavzusi romantizm mavzusidir. Romantizm 19-asr boshlarida rivojlangan badiiy uslubdir. Romantizm atrofdagi voqelikka alohida qiziqish, shuningdek, real dunyoni idealga qarama-qarshi qo'yish bilan ajralib turadi. Rossiya, Yevropa va Amerika. Romantizm adabiy yo'nalish sifatida 18-asr oxirida paydo bo'lgan, ammo 18-asrning 30-yillarida eng yuqori gullab-yashnagan. 1850-yillarning boshidan boshlab davr pasayishni boshlaydi, ammo uning iplari butun 19-asrga cho'zilib, ramziylik, dekadens va neo-romantizm kabi tendentsiyalarni keltirib chiqaradi. Romantik sevgi tushunchasi ham bor edi. Bu tuyg'u ko'pincha platonik bo'lib, u murosaga kelmaydi, o'zini o'ziga bo'ysundiradi, sevgan odamning butun hayoti. Kuchli his-tuyg'ular bilan bog'liq bo'lib, u asosan halokatli, zarba beruvchi, qoniqarsiz yoki qoniqarsiz narsadir. Baxtli munosabatlar yo'lida ular ko'pincha ijtimoiy, moliyaviy yoki oilaviy kelishmovchiliklarga duch kelishdi. Ko'pincha u o'zini emas, balki erini tanladi. Bu tuyg'u qaytib keldi va sevishganlar xotirasida yashadi. Romantik sevgi, u ko'p yillar davomida yashashi mumkin, faqat qiziquvchilarning tasavvurida qoladi. Muzerovich, gulkaram, epizodik qahramon; Amakivachchasi Gabrielning amakivachchasi, Feli xolaning qizi, oqlangan, biriktirilgan katta ahamiyatga ega uning ko'rinishi, lekin bu yoqimli. Ko'proq lug'at adabiy qahramonlar- Volfgang Gyote gimnaziyasi. Yosh rassom uning oldiga keladi Ona shahar. Unda u Komissarning qizi Lotta bilan tanishadi. U uni tez-tez ko'radi va u bilan gaplashadi. U sarflaydi bo'sh vaqt manzara chizish va qiz haqida o'ylash. Romantizmning yuksalishi Evropa, xususan, Angliya va Frantsiya yo'nalishning tug'ilgan joyi hisoblanadi, bu badiiy yo'nalishning nomi qaerdan kelib chiqqan - "romantizm". Bu 19-asr romantizmining frantsuz inqilobi natijasida paydo bo'lganligi bilan izohlanadi. Inqilob ilgari mavjud bo'lgan butun ierarxiyani yo'q qildi, jamiyat va ijtimoiy qatlamlarni aralashtirdi. Erkak o'zini yolg'iz his qila boshladi va tasallini qimor va boshqa o'yin-kulgilardan qidira boshladi. Shu fonda, butun hayot g'oliblar va mag'lublar bo'lgan o'yin degan fikr paydo bo'ldi. Har bir romantik asarning bosh qahramoni - taqdir bilan, taqdir bilan o'ynaydigan odam.
Uni faqat o'zi tushunaman deb o'ylaydi. Uning quvonch hissi. Lottaning kuyovi borligi uni qiziqtirmaydi. Gyote Yosh Verterning iztiroblari, epizodik qahramon; kuyov, keyin eri Lotti, sevikli Verter. U jiddiy va etuk odam. Tug'ilgan kun sahnasini o'qishni davom eting, xayrlashmasdan ketishga qaror qildi. Uning barcha fikrlari sevgilisi atrofida tarqaldi. U yangi kashf etilgan odamlar bilan aloqa o'rnatolmaydi, u unga, boshqa hech qanday ayolga qiziqmaydi. Maktubdan u Lotti va Albertning to'yi haqida bilib oladi. U qizga tashrif buyuradi, lekin hamma narsa o'zgardi. U erining uyida yashaydi, Verterning so'zlariga ko'ra, unga bo'lgan his-tuyg'ularini taklif qilsa, hech qanday munosabat bildirmaydi. Verter borgan sari baxtsiz bo'la boshlaydi. Yashashning ma'nosi yo'q. U yangi sevgi topishga harakat qilmaydi. O'z joniga qasd qilishga qaror qiladi. U Albertadan olingan to'pponchalarni otadi.

Romantizm nima? Romantizm - bu faqat kitoblarda mavjud bo'lgan hamma narsa: tushunarsiz, aql bovar qilmaydigan va hayoliy hodisalar, shu bilan birga shaxsning ma'naviy va ijodiy hayoti orqali tasdiqlanishi bilan bog'liq. Asosan voqealar ifodalangan ehtiroslar fonida sodir bo'ladi, barcha belgilar aniq namoyon bo'lgan belgilarga ega va ko'pincha isyonkor ruhga ega.

Tug'ilish sahnasi - romantik qahramon Uning ayanchli sevgisi o'limga olib keldi. Romantik qo'shiqlarda biz juda ko'p baxtsiz sevgini topamiz. Ulardan biri biz Adam Mitskevichning “Pan Tadeush” xalq dostoni bilan tanishmiz. Bu Jek Soplitsa va Eva Xorezkunining sevgi hikoyasi. Ular oshiq edilar, lekin mulkchilikdagi tafovutlar tufayli birga bo'lolmadilar. Eva boy erining nomzodi sifatida ozod qilindi. Dehqon Raymont, epizodik qahramon; ukasi Walkining merosxo'ri. Yanvar qoʻzgʻolonida qatnashgan. Borinning dehqoni Kuba Socha uni belidagi yaradorlarga olib keldi. Ko'proq adabiy qahramonlar lug'ati - o `rta maktab Soplitsa, xotiniga uylangan, u hech qachon sevmagan ayol. Uning butun hayoti faqat Momo Havoga bog'liq edi. Shu darajadaki, u Stolnik Xorezkaning turmush qurish rejalarini bilgach, qiziga qasos olishga qasam ichdi. Nafrat hujumida, ba'zida uni otib o'ldiradi. U monastirga borishga qaror qiladi, Bernardinaning odatini kiyib, qurtni nomlaydi. U Polsha ozodligi uchun kurashadi, Napoleon armiyasining Litva orqali Moskvaga yurishi paytida qo'zg'olonga chaqiradi. Romantizm davri yozuvchilari hayotdagi asosiy qadriyat insonning shaxsiyati ekanligini ta'kidlaydilar. Har bir inson ajoyib go'zallikka to'la alohida dunyo. Aynan shu erdan barcha ilhom va yuksak tuyg'ular, shuningdek, idealizatsiyaga moyillik paydo bo'ladi. Romanchilarning fikriga ko'ra, ideal vaqtinchalik tushunchadir, ammo shunga qaramay mavjud bo'lish huquqiga ega. Ideal, shuning uchun odatdagidan tashqarida Bosh qahramon, va uning g'oyalari dunyoviy munosabatlar va moddiy narsalarga bevosita qarshi.
U Xoreshkovlar oilasining yaxshi nomini va kechirimini qaytarishga harakat qilmoqda. O'lim to'shagida u kimligini tan oladi. U sharobni hurmat qiladi va kechiradi. Baxtsiz sevgi uni o'ldirishga majbur qildi. Bu uning hayotini ham, xarakterini ham o'zgartirdi. Posho xiyonatdan xabar topgach, qizni jazolashni buyurdi. Bunday jinoyat uchun cho'kish bilan jazolanadi. Biroq, qotillik unga yengillik keltirmaydi. Biroq u ko‘z o‘ngida Layloning o‘ldirilishi manzarasini ko‘radi. U monastirga kirdi, u erda ko'p yillar davomida baxtsiz sevgini eslaydi. Bu ruh mening fikrim edi. O'z-o'zidan va nopok, bu barcha odamlardan keyin. Qizdan tashqari, hech kim ruhni ko'rmagan, lekin odamlar qizga ishonishadi. O'ziga xos xususiyatlar Romantizmning xususiyatlari ham asosiy g'oyalar va qarama-qarshiliklarda yotadi. Deyarli har bir asarning asosiy g'oyasi - bu qahramonning jismoniy makonda doimiy harakati. Bu haqiqat, go'yo ruhning chalkashligini, uning doimiy ravishda davom etayotgan aks ettirishini va shu bilan birga, uning atrofidagi dunyodagi o'zgarishlarni aks ettiradi. Agar sevgi kuchli bo'lsa va har ikki tomonda ham o'lim bilan o'lmagan deb ishoniladi. Oh, uning qabrida qanday sovuq bo'lsa kerak! U boy nomzodning taklifini qabul qilgan qizni sevib qoldi. Avvaliga qizlarni o'ldirish, keyin esa javobsiz sevgi bilan bog'liq his-tuyg'ularni kamaytirish uchun o'z joniga qasd qilish haqidagi fikrlar. Afsuski, o'limdan keyin u sevgi kasbi bilan bog'liq xotiraga ega bo'lishni to'xtatmaydi. Uning sevgilisi bilan o'tkazgan ajoyib daqiqalarini eslang, lekin rad etish bilan bog'liq bo'lganlarni. U arvoh sifatida namoyon bo'ladi va yoshlarni hayotni sevishga moslashmaslikdan ogohlantiradi. Ishqiy muhabbatning yana bir turi – o‘z qadrdon vataniga muhabbatdir. U uchun jonini berishga tayyor. U oilaviy baxtni xohlamaydi, u yuragiga yaqin odamlarni qidirmaydi. Uning hayoti vatanga muhabbat bilan to'la.

Xulosa.
Ko'pchilik kabi badiiy yo'nalishlar, romantizmning o'ziga xos ziddiyatlari bor. Bu erda butun kontseptsiya qahramonning tashqi dunyo bilan murakkab munosabatlariga asoslanadi. U juda egosentrik va ayni paytda u yoki bu xarakterning harakatlari, fikrlari va g'oyalarida o'zini namoyon qiladigan asossiz, qo'pol, moddiy voqelik ob'ektlariga qarshi isyon ko'taradi. Bu borada eng aniq ifodalanganlar quyidagilardir adabiy misollar Romantizm: Child Garold - Bayronning "Chayld Garoldning ziyorati" ning bosh qahramoni va Pechorin - Lermontovning "Zamonamiz qahramoni" dan.
Buyuk vatanparvar, mamlakatni sevuvchi Konrad Uollenrod, Adam Mikiviks. Qanday kichkina bola, u oilaning uyiga qilingan hujumga guvoh bo'lgan. Batafsil o'qing Biologik lug'at vafot etdi, uni salibchilar, Tevton ordenlari olgan. Uni suvga cho'mdirdi va u Alf nomi bilan Valter deb nomlandi. Valter qasos olishni, soya zararini va oilaviy erlarga bostirib kirishni xohlaydi. Xalban, u unga qanday kurashish kerakligini ko'rsatadi. — Minglarning quli, — dedi u.— Qullarning quroli faqat hiyla-nayrangdir. Yosh ritsar, u urush va hukumat san'atini o'rgangan.
U litvaliklarga qarshi ekspeditsiyada qatnashganida, Halban vatandoshlari sahifalariga bordi. U erda u qizi Aldonani uchratdi va u erda o'zaro muhabbatni sevdi. Ammo u litvaliklarning o'limini, mamlakatning vayron bo'lishini ko'rdi. "Uyda baxt topilmadi, chunki u uyda yo'q edi". Shuning uchun u hiyla-nayrangga murojaat qilib, Tevton ordenini ichkaridan yo'q qilish uchun unga qaytishga qaror qildi. Dushmanni bu yo'lni egallashga majbur qilishda. Agar yuqorida aytilganlarning barchasini umumlashtirsak, ma'lum bo'ladiki, har qanday bunday asarning asosi haqiqat va juda o'tkir qirralarga ega bo'lgan ideallashtirilgan dunyo o'rtasidagi bo'shliqdir. Yevropa adabiyotida romantizm 19-asr Evropa romantizmi diqqatga sazovordir, uning asarlari asosan fantastik asosga ega. Bular ko'p sonli ertak afsonalari, hikoyalari va hikoyalari. U kuchliroq tuyg'u uchun shaxsiy sevgini rad etdi. Bu qahramonda vatanga muhabbat eng kuchli edi. Konrad Uollenrod, u tez-tez shunday qadam tashlab, yaxshi ish qildimmi, deb o'ylardi. U zohiddek qasrga qamab qo‘ygan sevikli Aldonani sog‘inch va muhabbatdan azob chekib tashlab ketdi. U bir umr yolg'iz edi, uning ishonadigan do'sti yo'q edi. Qotil va sotqin yo‘liga tushganini bildi, ammo qaytmadi. U Litvani shunchalik yaxshi ko'rar ediki, uni dushmandan ozod qilish uchun o'zini o'limga hukm qildi. Vatanga muhabbatni tanlagan adabiy qahramon Yuliush Slovakkining shu nomdagi asaridan Kordian. Hayot tuyg'usini qidirayotgan 15 yoshli bola kabi. U o'zidan katta ayolni sevib qoladi. Biroq, u sevgisini tan oladi, lekin Laura uning yutuqlarini rad etadi. Baxtsiz, o'z joniga qasd qilishga harakat qiling. Yaxshiyamki, u qutqarildi. U hayotga qaytishi mumkin bo'lgan g'oyani izlab, Evropa bo'ylab sayohat qiladi. Yana sevgining turli yuzlari borligiga ishonch hosil qiladi. Italiyada u Violetta bilan uchrashadi, u asosan o'z mulkini his qiladi.
Hatto hozirgi Toskana hududidagi qadimiy Rim shakllantirish Etrüsk har qanday milliy an'ana oldin, bir butun sifatida Italiya madaniyati boshlanishini belgilash. Rim imperiyasining qulashi uning pasayishiga olib keldi, va faqat 11-asr Italiya madaniyati o'rtasida, uning qayta tug'ilishi topdi. Italiya arxitektura, rasm va musiqa avj 14 asr yiqilsa, jahon ko'plab mashhur nomlari ketdi.