Ka unw ersiteti kelishildi a

O lZ BEK ISTO N   RESPUBLIKASI 

OLIY  VA  O-RTA  M AXSUS TA ’LIM-YAZIRLIGI

i-2£f

TO SH K EN T  DAVLAT  P E D A G f

A

“TASDIQLAYMAN"

/sH.SHaripov.

&  vil

201_o  yil

KA UNW ERSITETI

KELISHILDI” A 

Oliy va o‘rta maxsus ta?lim vazirligi

m

 

.........

201 

j

  yil “ 

z *r

  »__ O i

Ro‘yhatga olindi:  BD -5110600-3.01 

2 0 l i   -  y il“ ^ ”

0 ’Z B E K IS T 0N  TARIXI 

• 

FAN DASTURI

Bilim sohasi: 

100000 -  Gumanitar

T a ’lim sohasi: 

110000 — Pedagogika

T a ’lim yo‘nalishi: 

5110600  -  Tarix o‘qitish metodikasi

T oshkent -  201

Fan  dasturi  Oliy  va  o ‘rta  maxsus,  kasb-hunar  ta ’limi  yo‘nalishlari  bo‘yicha 

0 ‘quv-uslubiy  birlasbm alar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 201^-yil 

“  1%  ” _O £  

dagi  H 

-sonli bayonnomasi bilan m a’qullangan.

0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim  vazirligining  201i-yil  “ ^  

”

_0_A__ dagi 

-sonli  buyrug‘i  bilan  ma’qullangan  fan  dasturlarini  tayanch  oliy

ta ’lim muassasasi tomonidan tasdiqlashga rozilik berilgan.

Fan dasturi  Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida ishlab 

chiqildi.

Tuzuvchilar:

Z.A.Ilxomov 

Nizomiy nomidagi TDPU  “0 ’zbekiston tarixi  va tarix

o’qitish  metodikasi” kafedrasi 

tarix fanlari nomzodi, dotsent

Xo‘jam ov M. 

Nizomiy nomidagi TDPU  “0 ’zbekiston tarixi va tarix

o ’qitish  metodikasi” kafedrasi dotsent

Taqrizchilar:

Masharipova G. 

- TTESl  “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi,  tarix fanlari

nomzodi, dotsenti

Qushbekov S. 

-Nizomiy nomidagi  TDPU qoshidagi akademik litsey

tarix o ‘qituvchisi

Fan  dasturi  N izom iy  nomidagi  Toshkent  davlat  pedagogika  universiteti  o ‘quv-

uslubiy  Kengashida  ko‘rib  chiqilgan  va 

tavsiya  qilingan  (201__ -  yil 

__

_________ dagi  __-sonli bayonnomasi).

2

<1

I. 

0 ‘quv  fa n in in g  d o lza rb lig i va oily k asb iy ta ’lim d agi  o ‘rni

Ushbu  dasturda  O'zbekiston  xalqlari  tarixining  eng  qadimgi,  qadimgi,  rta  asrlar, 

rivojlangan bosqichi  davrlari hamda mustaqillik davring o’ziga xos  xususiyatlari.  siyosiy, 

iqtisodiy,  madaniy  jihatdan  rivojlanish  jarayonlari  yoritib  berilgan.  Shuningdek,  unda 

davrlar  boyicha  izchiliikni  saqlagan  holda,  hududda jamiyat  va  insoniyat  rivoji,  tarixiy 

taraqqiyot  bosqichlarini  tahlil  etishga  e ’tibor  qaratilgsn  hamda  o’zbek  xalqining  etnik 

shakllanishi  jarayonlari,  davlatchilik  tarixi  va  uning  rivojlanish  hamda  taraqqiyoti 

bosqichlari masalalari qamrab olingan.

 zbekiston  tarixi  umumiy  va  o’rta  maxsus  ta’lim  tizimlarida  zamonaviy  axborot va 

pedagogik  texnologiyalardan  foydalangan  holda  qitiladi  va  talaba-yoshlaming  tarixiy 

xotirasini  shakllantirishda  muhim  o’rin  tutishi  bilan  birga  ulaming  mustaqil  fikrlashi, 

keng dunyoqarashga ega bo’Iishiga zamin yaratadi.

II. 

0 ‘quv fanioing  maqsadi  va  vazifasi

Fanni  o ’rganishdan  maqsad  -  Respublikamizdagi  akademik  litseylar  va  kasb-hunar 

kollejlarida,  shuningdek  umumiy  o ’rta  ta ’lim  tizimida  faoliyat  ko’rsatuvchi  boMajak 

tarixchi  mutaxassislarga  Vatanimiz,  xalqimiz  tarixiga  oid  bIgan  zamon  talabi 

darajasidagi chuqur bilimlami berishga qaratilgan.

Ushbu  maqsadga  erishish  uchun  fan  talabalami 

nazariy  bilimlar,  amaliy 

ko‘nikmalar 

tarixiy  hodisa  va 

jarayonlarga  uslubiy  yondashuv  hamda  ilmiy 

dunyoqarashini shakllantirish  vazifalarini bajaradi.

Fan 

bo‘yicha  talabalarning  bilim,  kojnikma  va  malakalariga  quyidagi  talablar 

qo‘yiladi.  Talaba:

fanning predmeti, maqsad va vazifalari;

- 

0 ‘zbekiston tarixi  fanining davrlashtirish masalalari; 

qadimgi  sivilizatsiya va unda O ‘zbekistonning o‘mi;

- 

Vatanimiz  hududidagi  qadimgi  davlat  uyushmalari,  shahar-davlat  va  davlat

birlashmalari;

- 

turli  tarixiy  davr  va  bosqichlarda  mintaqadagi  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va

madaniy ahvol;

- 

mintaqadagi davlatlaming ichki va tashqi siyosati;

- 

xalqaro munosabatlar va unda mintaqadagi mavjud davlatlaming roli;

- 

mintaqada madaniy-ma’rifiy va ilmiy taraqqiyot bilimga;

- 

mintaqadagi tarixiy jarayonlar tasnifi;

- 

mintaqadagi ijtimoiy xodisalani taqqoslash va ilmiy xulosa chiqarish;

- 

O ’zbekiston tarixi fanining ijtimoiy fanlar tizimidagi o’mi va mohiyatini;

- 

tarixiy voqealarga xolisona baho berish haqida ko ‘nikmaga;

- 

tarixiy voqealikni tadqiq etish;

- 

ijtimoiy jarayonlam i dialektik o‘rganish;

- 

voqealiklaming tarixiy asoslarini tahlil qilish malakalariga ega bo‘lishi kerak.

3

►

 

♦

III. Asosiy nazariy qism  (ma’ruza  m ashg’uIotlari)

1-modul.  Fanning nazariy m ashg’u!otlari mazmuni.

Kirish.  “ O ‘zbekiston tarixi” fanini predmeti, m aqsad va vazifalari, uni 

o‘rganisb manbalari. 0 ‘zbekiston  tarixini  davrlashtirish masalalari

1-mavzu. “O ‘zbekiston tarixi” fani predmeti, m aqsad va vazifalari, o ‘rganish

manbalari.

0 ‘zbekiston  tariKi  fanining  predmeti  -  Vatan  va  xalq  o‘tmishini,  uni  eng  qadimgi 

d»vri«edaR  t»   heajrga  qadar  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va  madaniy  jihatdan  rivojlanib 

berishini,  ya:’ni:  o ‘lkada  ilk  odamlaming  manzilgohlari,  turmush  tarzi  xaqida,  urug‘, 

kabila,  elat  v-a  m illatning  etnomadaniy  rivojlanishi,  qishloq,  shahar,  davlatlaming 

shakllanishi  va  taraqqiyoti,  tarixiy-madaniy  yodgorliklami,  respublikamiz  mustaqillikka 

erishuvidan  keyin  amalga  oshirilgan  ulkan  o‘zgarishlar  -  bunyodkorlik  ishlarini  o ‘z 

ichigaoladi.

F anning maqsadi  O’zbekiston tarixini fan sifatida yoritish va o’quvchi-talabalar diqqatini 

ujsoq  v a  yaqin  o’tmishga  hamda  hozirda  bo’layotgan  voqea-hodisalarga qaratish  bilan  birga 

ulwning  dunyoqarashlarini,  ilmiy-nazariy  tafakkurlarini  takomillashtirish,  o’tmish  va  hozirgi 

zamondagi voqea v a  hodisalarga ilmiy xolislik va tarixiy ob’ektivlik tamoyillariga amal qilgan 

helda  tarixiy  voqealikka  munosabat  bildiradigan  hamda  umuminsoniy  qadriyatlar  asosida 

yondashadigan erkin fikrli komil insonni tarbiyalashdan iborat.

Panning vazifasi - talabalarda xalqimizning madaniy, m a’naviy merosiga, ilg’or an’analari, 

milliy  qadriyatlari,  axloqiy  fazilatlariga  hurmat,  vatanparvarlik  tuyg’ularini,  ajdodlarimizning 

jahon  madaniyatiga  qo’shgan  hissalaridan  faxrlanish  va  ulaming  munosib  davomchilari 

bo’lishni tushuntirish.

0 ?zbekiston  tarixini  o’rganish  manbalari.  0 ‘zbekiston  tarixini  o‘rganishda  Vkatanimiz 

o‘tmishiga oid moddiy va ma’naviy manbalaming muhim o‘rin  tutishi. Arxealogik topilmalar, 

shuningdek, tosh bitiklar,  “Avesto” va shu singari  boshqa yozma manbalar,  xalq og‘zaki  ijodi 

namunalarining o‘tmish larixni o‘rganishda muhim ahamiyatga ega ekanligi.

2-mavzu.  O ‘zbekiston  tarixini davrlashtirish  masalalari

Tarixni  o ‘rganishda  davrlashtirishning  ahamiyati.  Davrlashtirish  masalalarining 

o ‘rganilish tarixi.  Davrlashtirishning hududidiy xususiyatlari.  Eng qadimgi  davr,  qadimgi 

davT, 

o‘rta  asrlar,  yangi  davr  va  eng  yangi  davm ing  xronologik  davrlari.  Tarixiy, 

geologik,arxeologik davrlashtirishning o‘ziga xosligi.

2-modul. O ‘zbekistonning ibtidoiy to‘da davri tarixL Hududda urug‘chilik 

jamoalarining shakllanishi va  rivojlanishi.

3-mavzu.  O ‘zbekistonning ibtidoiy to‘da davri tarixi

Ibtidoiy  jam oa  davri-  insoniyat  taraqqiyotining  ilk  bosqichi.  0 ’zbekiston  hududining 

tabiiy  -  geografik  sharoiti  va  iqlimi.  0 ‘zbekistonning  ibtidoiy  to‘da  davri.  0 ‘zbekiston 

hududining  ibtidoiy  odamlar  tomonidan  o‘zlashtirilishi.  Seien ur  -  eng  qadimgi  inson 

manzilgohi,  Fergantrop.  O ‘zbekiston-  ilk  insoniyat  sivilizatsiyasi  beshigi.  Teshiktosh  - 

o’rta  paleolitning  noyobyodgorligi.  Olovning  kashf  qilinishi.  Iqlimi,  hayvonot  va 

o ’simliklar dunyosi.

4-mavzu. O ‘zbekiston  hududida  urug‘chilik jamoasining shakllanishi va rivojlanishi

O ‘zbekiston  hududida  urug‘chilik 

j a m o a s i n i n g  

shakllanishi.  Qadimgi  odamlarning 

mashg’ulotlari.Ona  urugM jamoasinirig  shakllanishi 

v a  

taraqqiyoti.  Urug‘chilik jamoalari 

izlari:Samarqand 

makoni, 

Ko’lbo’Iok, 

U ch tu t 

ustaxonalari. 

Dehqonchilik 

va 

chorvachilikning 

vujudga 

kelishi. 

Joytun, 

Xisor, 

Kaltaminor 

madaniyatlari.Ibtidoiyodamlarining  diniy  qarashlari-Metallning  kashf qilinishi  va  uning 

insoniyat  tarixidagi  ahamiyati.  Sarazm  va  Zamonbobo  madaniyatlari.  Birinchi  yirik 

mehnat  taqsimotining  boshlanishi.  0 ‘zbekiston  hududida  shakllangan  ilk  shaxar  -  

Jarqo‘ton.  Kulolchilik,  to ‘qimachilik,  me’morchilik.  Ona  urug’ining  emirilishi  va  ota 

urug’ining  vujudga  kelishi.  Temiming  kashf  qilinishi,uning  0 ’rta  Osiyo  madaniyatining 

rivojlanishidagi  axamiyati.  Ikkinchi mehnat taqsimoti.  Ko’chmanchi chorvador qabilalaming 

dexqonchilik  vohalariga  bostirib  kirishi.  Mil.aw.  I  ming  yillikda  0 ‘zbekiston  hududidagi 

ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar. Qabilalar ittifoqi.

3-modul. 0 ‘rta Osiyo hududida dastlabki davlat uyushmalarining vujudga kelishi.

5-mavzu.  0 ’rta Osiyoning qadimgi aholisi.

Miloddan  aw algi  1  ming  yillikda  0 ’rta  Osiyoning  qadimgi  aholisi.  Miloddan  awalgi 

birinchi ming yillikda dehqonchilik va chorvachilik. Ulaming yashash tarzi. Mashg’ulotlari.

6-mavzu. Avesto -Vatanimiz tarixini o’rganishda muhim manba.

“Avesto” zardushtiylaming muqaddas kitobi.  “Avesto” 0 ’rta Osiyo xalqlarining tarixini 

o’rganishda  muxim  manba.“Avesto”ning  o'rganilish  tarixi.  Zardushtiylik  dinining  paydo 

bo’lishi.“Avesto”da  ijtimoiy  munosabatlaming  ifoda  qilinishi.  Diniy  e’tiqodlari.  Dafii 

marosimlari.

7-mavzu.  0 ‘rta Osiyo hududida dastlabki davlat uyushmalarining vujudga kelishi

Baqtriya,  So’g’diyona,  Xorazm,  Parfiya,  Margiyona.  Dastlabki  davlatlar:  "Katta 

Xorazm",  "Qadimgi  Baqtriya"  davlatlarining  tashkil  topishi.  Bu  davlatlarda  yashagan 

aholining  etnik  tarkibi:  massagetlar,  saklar  ulaming  joylashuvi.  Xorazmliklar, 

baqtriyaliklar,  So’g’dliklaming  turmush  tarzi,  mashg’ulotlari:  dehqonchilik,  chorvachilik, 

hunarmandchilik,  kulolsozlik,  to’qimachilik,  metallsozlik,zargarlik.  Ulaming  diniy 

e ’tiqodlari.  Ilk shaharlar:  Qiziltepa,  Daratepa,  0 ’zunqir, Afrosiyob, Ko’ktepa, Yerqo’rg’on, 

Ko’zaliqir.  Shaharlardagi  binolar.  Birinchi  magistral  suorish  inshootlari  va  qo’rg’onlar. 

Miloddan a w alg i I ming yillik o ’rtalarida 0 ’rta Osiyo xalqlari madaniyati.

4-moduL 0 ‘zbekiston hududida miloddan avvalgi VI -  IV asrlarda mustaqillik uchun olib

borilgan kiirash

8-mavzu. Ahamoniylarning 0 ’rta Osiyoga bostirib kirishi va hukmronligi

Ahamoniylar  davlatining tashkil topishidagi  tarixiy  shart  sharoitlar.  Eron  ahamoniylari 

hukmdorining  Vatanimiz  hududlariga  bosqinchilik  yurishlari.  To’maris  va  uning  o’g’li 

Sparangiz  boshchiligidagi  kurash.  Ularga  qarshi  kurash.  Marg’iyonada  Frada  qo’zg’oloni. 

0 ’rta  Osiyoda  ahamoniylar  hukmronligining  o ’matilishi.  Boshqaruv  va  soliq  tizimi. 

Xorazmning axamoniylar ta’siridan qutilib mustaqil davlatga aylanishi.

9-m avzu.  A leksandr  M akendonskiyning O lrta   Osiyoga  istilochilik y u rish la ri 

Mil.  av.  329  yiida  M akedoniyalik  Iskandarning  0 ’rta  Osiyoga  yurishlari.  0 ’rta  Osiyo 

xalqlarining  yunon  -  makedoniyalik  bosqinchilariga  qarshi  qahramonona  kurashlari. 

Spitamen  qzoloni.  Iskandarning  Hindistonga  yurishi.  Iskandar  vafotidan  so’ng 

saJtanatining parchalan i b ketishi.

5-moduL 0 ‘rta  Osiyo hududidagi Qadimgi davlatlar 

14HnfMHf«t».-Sa4avkiylar davlati.  Y unon-B aqtriya  davlati

Salavkiyiar  davlatining  vujudga  kelishi.  Hududi  va  aholisining  etnik  tarkibi.  0 ’rta 

Qsiyo  saiavkiylar  davlati  tarkibida.  Salavkiylar  davlatida  boshqarish  tizimi.  Sharqiy 

viloyatlaming salavkiylar davlati  iqtisodiyotida tutgan o’mi.  Salavka,  Antiox  I.  Salavkiylar 

va  ko'chmanchi  aholi.  Salavkaning  Hindistonga  yurishlari,  mag’lubiyati  va  oqibatlari, 

Antiox I ning-pul siyosati.  Sharqiy viloyatning mustaqillikka intilishi.

Yunon  -  Baqlriya  davlatining  tashkil  topishi.  Uning  hududlari,  aholisining  etnik 

tarkibi,  tabiati  v a  iqlimi.  Baqtriya  yozma  manbalarda  "1000  shaharli  o ’lka".  Shahar 

m&’morchiligi.  Dehqonchilik,  hunarmandchilikning  taraqqiyoti.  Kulolsozlik,  zargarlik. 

EHin  va  mahalliy  madaniy  an’analaming  o ’zaro  ta’siri.  Davlatning  ichki  va  tashqi 

siyosati. T o v a r- po’l munosabatlari.

Yunon  -   Baqtriya  davlatining  inqirozga  yuz  tutishi.  Yunon  -Baqtriya  madaniyati: 

yozuv, adabiyot, san’at, diniy e’tiqodlar.

11-m avzu. Qadimgi Xorazmdavlati

Qadimgi Xorazm davlati to ’g ’risida tarixiy yozma manbalar. Massagetlar 

Xorazmliklaming ajdodlari. Qoyqirilgan qal’a. Qadimgi Xorazm davlatining poytaxti. Yozuv 

madaniyati, pul muomalasi, amaliy tasviriy va me’morchilik san’atining rivojlanishi.

12-m avzu.  Q ang’,Davan davlatlari

Q ang’  davlatining  tashkil  topishi,  uning  hududlari,  aholisi  etnik  tarkibi.  Q ang’ 

davlatining siyosiy,  iqtisodiy va madaniy xayoti.Qang’  davlati taraqqiyotida "Buyuk ipak 

y o ’li"  ning  tutgan  o ’mi.  Qanxa  federasiyasi.  Xitoy  elchisi  va  sayyoxi  Chjan  Syanning 

Qang’  davlati haqida bergan m a’lumotlari.

Qadimgi  Farg’ona  (Davan)  podsholigining  tashkil  topishi,  uning  chegaraviy  hududlari. 

Aholisi  va  etnik  tarkibi.  Fafg’ona  aholisining  turmush  tarzi,  kasb  -  hunari,  tili  va 

madaniyati.  Davan  podsholigi  haqida  Xitoy  manbalari.  Farg’ona  va  Xitoy  o ’rtasidagi 

urushlar.  Farg’onaning  mashhur  otlari.  Davan  -  70  shaharli  o’lka.  Marhamat,  Eski  Ahsi, 

Kason.  Shahar  m e’morchiligi.  Savdo,  dehqonchilik,  bog’dorchilik  va  uzumchilikning 

taraqqiyoti. Diniy qarashlar.

13-m avzu. Kushon davlati

Yuechji  qabilalarining  Baqtriyaga  kelib  joylashuvi.  Yue  -  echji  qabilalarining  5 

hokimlik:  Shuanmi,  Guyshuan,  Xise,  Xyumi,  Dumi  -o’rtasida  taqsimlanish.  Guyshuan 

(Kushan)  hokimi  Kadfizning  Kushon  podsholigiga  asos  solishi.  Kushon  podsholigining 

Afg’oniston,  g’arbiy  Pokiston,  Hindiston  hisobiga  kengayshi.  Kadfiz  islohotiari.  Kanishka 

davrida  Kushon  —  Baqtriya  tilining  davlat  tili  sifatida  qabul  qilinishi.  Diniy  va  boshqa 

Navro’z  marosimi.  Eftalitlar  xatuslohotlar.  Shaharlar  qurilishi.  Yirik  sun’iy  sug’orish

6

»

t

inshoatlarining  barpo  qilinishi.  Dehqonchilik,  hunarmandchilik.  shahar  me’morchiligi, 

haykaltorashlik  san’ati.  Tovar - pul munosabatlari.  Ichki  va tashqi  savdo.  Diniy e’tiqodlar. 

0 ’rta  Osiyoda  buddaviylik  dinining  tarqalishi.  Kushonlar  san  ati:  devordagi  rasmlar, 

monumental  haykaltaroshlik,  haykalchalar.  Qo’shni  mamlakatlar  bilan  savdo  va  madaniy 

aloqalar.  Jahon  madaniyati  taraqqiyotida  Kushon  davri  madaniyatining  tutgan  o’mi. 

Kushon podsholigi  inqrozi, uning sabablari.

14-mavzu. Buyuk ipak yo ’Ii

Mavzuning  tarixshunosligi.  Ipakning  dastlabki  vatani.  Afsonalar  va  tarixiy  haqiqat. 

Ipak  yo’li  va  uning  paydo  bo’lishi.  Uning  tarmoqlari,  yo’nalishlari.  Ipak  yo’lining  0 ’rta 

Osiyo xalqlari hayotidagi o’mi. Ipak ylining Sharq va G'arbni  savdo -   iqtisodiy,  siyosiy, 

madaniy,  diniy  jihatdan  bog’lashi.  Buyuk  ipak  yoMining  xalqlar  o’rtasida  tinchlik, 

'dstlik, hamkoriik o ’matishdagi roli. 

’

6-modul. 0 ‘ rta Osiyo Eftaliylar davlati va Turk xoqonligi hukmronligi davrida.

15-mavzu. Eftalitlar davlati.

Mavzuning  tarixshunosligi.  Xioniylar,  Kidariylar,  Afrig’iylar,  Eftalitlar.  Eftalitlaming 

0 ’rta Osiyoga yurishi. 0 ’rta Osiyoda Eftalitlar davlatining tashkil topishi.  Eftalitlar davlati 

hududlari,  aholisining etnik tarkibi. Ijtimoiy -  iqtisodiy hayotdagi o’zgarishlar. Yerga egalik 

munosabatlarining 

shakllanishi. 

Mazdak  qo’zg’oIoni. 

Yangi 

sun’iy 

sug’orish 

inshoatlarining  barpo  qilinishi.  "Dehqon"  qarorgohlari,  ular  atrofida yangi  shaharlaming 

paydo bo’lishi.  Dehqonchilik va hunarmandchilik. Ichki vatashqi savdo. Pul munosabatlari. 

Me’morchiIik, tasviriy san’at. Jartepa, Bolaliktepa rasmlari. Diniy e’tiqodIar,an’ana!ar.

16-mavzu. 0 ‘rta Osiyo xalqlari Turk xaqonligi tarkibida (VI - VIII  asr boshlari).

Mavzuning  tarixshunosligi.  Turk  xaqonligining  tashkil  topishi.  Turklaming  g’arbga 

yurishlari.  Sosoniylar  bilan Turklar  ittifoqi.  Eftalitlar va turklaming to'qnashuvi.  Eftalitlar 

mag’lubiyati.  0 ’rta  Osiyoning  Turk  xaqonligi  tasarrufiga  o’tishi.  Turk  -  Eron 

munosabatlarining  keskinlashuvi.  Vizantiya  bilan  diplomatik  munosabatlar.  Turk 

xaqonligining hududlari, aholisi etnik tarkibi. Mamlakatni boshqarish usuli. Xaqon - davlat 

boshlig’i.  Lavozimlar,  mustaqil  hokimliklar.  Turk  xaqonligining  g’arbiy  va  sharqiy 

qismlarga  blinib  ketishi.  Obruy  qo’zg’oloni  va  uning  bostirilishi.  Budunlar,  qora 

budunlar,  beklar,  hunarmandlar.  savdogarlar.  Ahoiining  asosiy  mashg’uloti:  dehqonchilik, 

chorvachilik,  hunarmandchilik.  Ichki  va  tashqi  savdo.  Karvon  savdosi.  "Buyuk  ipak 

yo’lida"  yangi  yo’llar  va  yangi  imkoniyatlar.  Shaharlar.  Qishloqlarda  “ko’shk”,  “qasr”, 

“qo’rg’on”,  “qo’rg’oncha”laming  qad  ko’tarishi.  Me’morchilik,  tasviriy  san’at.Xorazm, 

So’g ’d,  Toxariston  yozuvlari.  Turk,  Enasoy-Urxun  yozuvlari.  Oltoy  yodnomasi  va 

kultakin  bitiklari.  Diniy  qarashlar;  Zardushtiylik,  budda,  nasora,  moniy  va  qam 

(shomonlik). Turk xaqonligining inqirozgayuztutishi.

7-modul. O‘zbekiston hududida Arab xalifaligi hukmronligi davri.

17-mavzu. Arablarning 0 ’rta Osiyoga bostirib kirishi.

Arab  halifaligining tashkil  topishi va Movarounnahr yerlarining arab  bosqinchilari 

tomonidan  istilo  qilinishi.  Arabistonyarim  orolidaArab  halifaligining  tashkil  topishi. 

Arablaming  qo’shni  hududlarga  tajovuzkorlik yurishlari.O’rta  Osiyoning  arablar  tomonidan

istilo qilinishining ikki davri.

18-mavzu. 0 ‘rta Osiyoda arablarning mustamlakachilik siyosati va  unga qarshi

kurash.

Arab  yozuvi,  arab  tilining  davlat  maqomini  olishi,  Boshqaruv.  Soliqlar:  "'Jizya", 

"Xiroj",  "Zakot"  va  boshqalar.  Islomning  majburan  mahalliy  aholiga  qabul  qildirilishi. 

Moddiy  boyliklaming  halifalik  markaziga  tashib  kqilinishi.  Aholining  iqtisodiy-ijtimoiy 

ahveM*n»g-  ^^^m onlaebuvi.  So’g’ddagi  720-722  yillardagi  Gurak  va  Divashtichlar 

boshchiligidagi  q o ’zg’olon!ar.  Ko’zg’olonning  bostirilishi,  723  -  728  yillardagi  Farg’ona, 

Sho&h, Nasaf, X uttolon, So’g’dda ko’tarilgan ko’zg’olonlar. 736-737 yillarda Toxariston va 

So’g ’dda  ko’tarilgan  q o ’z g ’olonlar.  Arab  mustamlakachilarining  mahalliy  aholi  bilan 

yaqinlashishi.  H alifalikning  ijtimoiy  va siyosiy  hayotidagi  keskin  o ’zgarishlar.  Sulolaviy 

kurashning boshlanishi.  Ummaviylarga qarshi Abu Muslim  boshchiligidagi k o ’zg’olon va 

uning  ahamiyati.  M ahalliy  xalq  axvolining  og’irlashuvi.Muqanna  boshchiligidagi  "Oq 

kiyimlilar" qo’zg ’oloni. Q o’zg ’olonning yengilishi sabablari va oqibatlari.

ft-medul. IX -  X ll asrlarda o’bek davlatchiligi: siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot 

t‘>mavzu. 0 ’rta Osiyoda mustaqil davlatlarning tashkil topishi. Tohiriylar va

Safforiylar davlati.

Tohiriylar  davlatining  paydo  bo’lishi,Davlat boshqaruvi.  Soliq  siyosati.  Xalq axvolining 

og’iriashuvi.  Foziylar  harakati.  (IX  asr  60  yillari)  Safforiylar  davlatining  tashkil  topishi. 

Mavzu tarixshunosligi.

20-mavzu. Somoniylar davlati.

M ovarounnahrda  mustamlakachilik  zulmiga jiddiy  ta ’sir  ko’rsatgan  Rofe  ibn  Lays 

boshchiligidagi  806  yil  qo’zg’oloni. Movarounnahrda somoniylaming siyosiy hayotga kirib 

kelishi:Nasr  Somoniyning Movarounnahmi barcha viloyatlarini  birlashtirish  uchun ko’rgan 

tadbirlari.  Ismoilning  Buxoroga  noib  etib  tayinlanishi.  Uning  mustaqil  siyosat  yuritishi. 

Ismoil  Somoniy  -  yirik  davlat  arbobi.  Uning  davlatni  boshqarish  va  harbiy  sohadagi 

islohotlari.  Ismoil  Somoniyning  ko  chmanchilar  ustiga  qarshi  yurishlari.  Somoniylar 

davlatining  markaziy  va  viloyat  boshqarmalalari.  Somoniylar  davlatida  ijtimoiy-siyosiy  va 

iqtisodiy hayot.  Qishloq ho’jaligi, yer egaligi, hunarmandchilik,  konchilikning rivojlanishi. 

Ichki  va  tashqi  savdo.  Pul  muomalasi.  Ichki  ziddiyatlar  taxt  uchun  o ’zaro  kurashlar. 

Somoniylar davlatining zaiflashuvi va inqirozi.

21-mavzu. Qoraxoniylar davlati, G ’aznaviylar davlati, Saljuqiylar davlati.

Mavzuning  tarixshunosligi.  Yettisuv  va  Qoshg’arda  Qoraxoiiiylar  davlatining  tashkil 

topishidagi  tarixiy  shart-sharoitlar.  Qarluqlar,  jigilar  (chigil),  yag’molar,  tuxsi  va 

arg’ullaming  ijtimoiy  va  iqtisodiy  hayoti.  X  asrda  bu  qabilalam ing  troq 

dehqonchilikkatishi.  Yettisuv  va  Qashg’ar  qabilalarining  Abdulkarim  (955-956  yillarda 

vafot 

etgan) 

ismi 

bilan 

mashxur 

blgan 

Satuk 

tom onidan 

birlashtirilishi. 

Qoraxoniylaming  Movarounnahrga hujumi.  Xorazm davlati.  Qoraxoniylar va g ’aznaviylar 

o’rtasidagi  munosabatlar.  Qoraxoniylar  hukmronligi  davrida  Movarounnahrdagi  ijtimoiy- 

iqtisodiy  va  siyosiy  hayot.  Markazlashtirilgan  davlat  tizimining  yemirilishi.  Udel  tizimi 

asosida  mamlakatni  boshqaruv.  Soliqlar,  dehqonchilik,  chorvachilik,  hunarmandchilik,

savdo.  Qoraxoniylar  davlatining  ikki  mustaqil  davlatga  ajralishi.  Qoraxoniylar  va 

Saljuqiylar  o’rtasida  munosabatlar.   aznada  mustaqil  hokimlik  matish  uchun  harakat. 

AIptakin-G'azna  hukmdori.  (962  i.)  Sobuqtakin  hukmronligi  (977-997  i).  Maxmud 

G 'aznaviy  (998-1030  i.)  g’aznaviylar  davlatining  asoschisi.  Maxmudning  Qoraxoniylar 

bilan  munosabati.  Maxmud  G'aznaviy  va  Saljuqiylar.  g’azovot  shiori  ostida  shimoliy 

Hindistonga yurishlar.Sulton  Ma’sud  hukmronligi.  G'aznaviylar va  Saljuqiylar  o’rtasidagi 

munosabatlaming  keskinlashuvi.  Dandanakon  (1040  i.)  yonidagi  jang.  Sulton  Ma’sud 

qo’shinining  yengilishi  aznaviylar  davlatining  inqirozi.  Saljuqiylar harakatining  vujudga 

kelishi. Saljuqiylar va g’aznaviylar munosabatlari.