Kompyuterning dasturiy ta'minoti. Operatsion tizimlar va ularning turlari hamda farqlanishi

MKK 620-22 GURUX TALABASI NISHONXO`JAYEV RO`ZIMUHAMMADNING QURILISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANIDAN MUSTAQI L ISH

JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI SIRTQI BO`LIM

KOMPYUTERNING DASTURIY TA'MINOTI. OPERATSION TIZIMLAR VA ULARNING TURLARI HAMDA FARQLANISHI

REJA
Dasturiy vositalar – kompyuter tomonidan ishlatiladigan barcha dasturlar to’plamidir. Ingliz tilida bu qism Software deb ataladi va “yumshoq mahsulotlar” deb tarjima qilinadi. Bu so'z dasturiy ta’minot bilan kompyuterlarning mutanosibligini, dasturlarning takomillashishi, rivojlanishi va moslashuvchanligini ifodalaydi.

• Bundan tashqari informatikada yana bir yo’nalish Brainware (brain inlizchadan tarjimasi – intellekt, ong) – algoritmik yo’nalish ajratiladi. Bu yo’nalish algoritmlarni ishlab chiqish, ularni tuzish usul va uslublarini o'rganish bilan bog’liqdir.

Informatikada kompyuter texnikasini quyidagi ikki qismning birligi sifatida qaralad -texnik vositalar; -dasturiy vositalar. -Texnik vositalar – kompyuterning qurilmalaridir. Ingliz tilida bu qism Hardware deb ataladi va “qattiq mahsulotlar” deb tarjima qilinadi. Bu qismga, masalan, protsessor, vinchester, monitor, klaviatura disk yurituvchi, printerlarni misol qilish mumkin. Bu ajratishning shartli ravishda deyilishiga sabab shuki, dasturiy ta’minotning keskin rivojlanishi va kompyuterlarni qo'llanish sohasining kengayib borishi ba’zi dasturlarning bir turdan boshqa turga o'tib qolishiga sabab bo’lmoqda. Masalan, ba’zi amaliy dasturlarning qo'llanish sohasi chuqurlashib borganligidan va alohida zaruriyatga egaligidan uskunaviy dasturga aylanib bormoqda.

Kompyuterlarda ishlatilayotgan dasturlarni shartli ravishda quyidagi uch turga ajratish mumkin:
Kompyuter ikkita ajralmas qismdan tashkil topgan bo'ladi: apparat ta'minoti (hardaware) va dasturiy ta'minot (software). Ular o'zaro bog'langan holda yagona uyg'unlikda ishlaydi va muayyan vazifalarni bajaradi.
Dasturiy ta'minot ikkita asosiy guruhga bo'linadi:
 Sistema dasturiy ta'minoti
Amaliy dasturiy ta'minot
Sistema dasturiy ta'minotga odatda operasion sistema va qobiqlar, qo'shimcha dasturiy ta'minotga ega yordamchi vazifalarni bajaradigan har xil dastur va dasturiy majmualar kiradi (masalan, matn muharriri, elektron jadval, grafik dasturlar va hokazo).

Kompyuter ishlashi uchun zaruriy shart – bu uning dasturlarining mavjudligidadir. Dastur – bu kompyuterdagi biror bir ob`yekt yoki vosita bilan foydalanuvchini bog`lovchi maxsulotdir. Dasturni to`ppadan to`g`ri o`rnatib bo`lmaydi. Uni o`rnatish uchun albatta uning dasturiy ta`minoti bo`lishi shart

Dastur ta`min-oti 3 guruh-dan iborat:
Tizimning
Amaliy
Vositaviy
Kompyuter ishlashi uchun zaruriy shart-programmalarning mavjudligidir
Programma ta'minoti 2 ta guruhdan iborat:
- sistemaning ishlashi bilan bog`liq sistema tizim programmalari;
- amaliy programmalar.
Tizim programmalari kompyuterning ishlashi uchun zarur programmalar bo`lib, u kompyuterning ishlashini boshqaradi, uning turli qurilmalari orasida muloqotni tashkil qiladi

Kompyuterdan foydalanishni osonlashtiruvchi sistema programmalarining yadrosi operatsion sistemalardir. Operatsion sistema foydalanuvchi va kompyuter orasida bevosita muloqot o`rnatishni, kompyuterni boshqarishni, foydalanuvchi uchun qulaylik yaratishni, kompyuter resurslaridan oqilona foydalanish va hokazolarni ta'minlovchi programmalardir. Windows 98 dan yo’qori ko’rinishlari grafik maxsulotning ko’rinishi, tovush va zamonaviy texnologiyalar bo’yicha yaratilgan multimedia ilovalarini qo’llash imkoniyatlarini yaxshilaydi. Universal Serial Bus( USB) shinasi yordami tashqi qurilmalarning oson ulanishi va o’zib quyillishini ta‘minlaydi, televidenie hamda shaxsiy kompyuterning imkoniyatlarini birlashtirishga imkon yaratadi. Windows XP va undan yo’qori ko’rinishning oldingi versiyalaridan asosiy farki-uning ishlatilishi va Internetga kirishdagi soddaligi hisoblanadi. Ularda Web texnologiyasi bo’yicha o’zgaruvchan yordam tizimi va kompyuter ishlatilishini urgatuvchi 15 ta dastur mavjud. Web–yunaltirilgan interfeys foydalanuvchiga kompyuterda, lokal kompyuter tarmog’ida ham Web–texnologiyada axborotlarning bir shaklda ifodalanishini ta‘minlaydi va shu bilan birga axborotlar kidiruvini osonlashtiradi.

Ko‘p saytlarda Windows 7 operatsion tizimini o‘rnatish haqida maqolalar mavjud, ba’zi birlari nomiga yozilgan, ba’zilari tushunarsiz yozilgan, foydalanuvchilar uchun yozilganlari kam. Shunday bo‘lsa ham, bu maqolalarning ko‘pi rus tilida. Shu sababli, maqolani o‘zbek tilida, imkon qadar tushunarli yozishga harakat qilaman. Biz Windows 7 Ultimate 64x operatsion tizimini o‘rnatamiz. Dastlab, operatsion tizim diskini kompyuterga qo‘yib, shu diskdan yuklanishni biosda ko‘rsatib o‘tamiz, ya’ni kompyuter yonganda dastlab shu disk ishlasin. Agar bunday qilish qo‘lingizdan kelmasa, diskni kompyuterga qo‘yib, uni yoqing, odatda avtomat disk o‘qiladi(ko‘p hollarda). Shunda ekranga quyidagi oyna chiqadi va diskdan yuklanish uchun istalgan biror tugmani bosish talab qilinadi. Biror tugmani bosib, kompyuterni disk orqali yuklanishiga zamin yaratamiz.