Konspekt. Konspekt turlari, xos xususiyatlari Vaqt: 2 soat

Mavzu:	Konspekt. Konspekt turlari, xos xususiyatlari
Vaqt: 2 soat	Talabalar soni: 15-30
Dars turi:	Amaliy
Darsning maqsadi:	Konspekt va konspekt turlari, xos xususiyatlari haqida to‘liq bilim ko‘nikmasi hosil qilish
Darsning vazifalari: Konspektning xususiyatlari haqida ma’lumot berish. Konspekt turlari haqida ma’lumot berish. Talabalarda konspekt yozish va tahlil qila olish ko‘nikmasini shakllantirish.	Kutilayotgan natijalar: 1. Talabalar konspekt haqida to'liq tushunchaga ega bo'ladilar. (Ilova 1) 2. Talabalar konspekt turlari haqida bilib oladilar. (Ilova 2) 3. Talabalar konspekt yozish va tahlil qila olish va tahlil qilish, undan foydalanish ko‘nikmasini o‘zlashtiradilar. (Ilova 3)

Amaliy mashgulotning ta’lim texnologiyasi xaritasi.

Dars bosqichlari	Mashg'ulotlar tartibi
	O‘qituvchi	Talaba

1.Kirish (15 daq)	O‘qituvchi talabalardan uyga vazifani so'raydi.	Talabalar javob berishadi.
2. Asosiy qism daq)	Konspekt haqida ma’lumot beradi. Konspekt qilishda fikrlarni tanlash va tartiblash haqida ma'lumot beradi. Talabalar ishini nazorat qiladi.	1. Talabalar tinglab savol berishadi.(Ilova 4) 2. Talabalar tinglab savol berishadi. 3.Talabalar guruhda ishlashadi.
3.Mustahkamlash (30 daq)	O‘qituvchi talabalarga topshiriq beradi va nazorat qiladi.	Talabalar topshiriqni kichik guruhlarda bajarishadi. (Ilova 4)
Yakuniy qism (5 daq)	O‘qituvchi talabalarga uyga vazifa beradi: “Dunyodagi xalqaro tillar”- mavzusida konspekt yozib kelish	Uy vazifasi (Ilova 5)

7-mavzu. Konspekt. Konspekt turlari, xos xususiyatlari.
Reja:
1. Konspekt haqida umumiy tushuncha.
2. Konspekt turlari.
3. Konspektning o‘ziga xos xususiyatlari.
1-ilova:
Konspekt (lot. Conspectus — taqriz) — biror narsa mazmunining qisqacha yozma xulosasi boʻlib, faktik materiallar bilan toʻldirilgan reja va tezislardan iborat boʻlib, ular birgalikda kitob, maqola mazmunining qisqacha yozma xulosasi, ma'ruza va boshqalar.
Konspekt - bu asl manbadan olingan ma’lumotlarni anal-sintetik qayta ishlash natijasida yaratilgan matnning maxsus turi, ya'ni ma’lum ma’lumotlarning qisqartirilgan yozuvi bo’lib, uning muallifiga darhol yoki bir muncha vaqt o‘tgach ma’lumotlarni qayta tiklash uchun zarur bol‘gan to‘liqlik. Asl matndagi sahifalarni kor‘satgan holda muallifning eng muhim fikrlarini batafsil yozib olishni unutmang. Referat asarning asosiy mazmunini saqlashga xizmat qiladi. U faqat asar muallifining fikrlarini aks ettiradi, uning maqsadi ma'lumotni chuqur tushunish va uni adekvat, qisqacha va keyinchalik foydalanish uchun qulay shaklda taqdim etishdir. Eslatmalar diqqatni jalb qiladi, matndagi asosiy narsani ajratib ko'rsatishga yordam beradi. Biror kishi biror narsani yozmoqchi bo‘lsa, u diqqat bilan o‘qiydi, ayniqsa o‘qish va yozishning almashinishi samaradorlikni oshiradi va charchoqni kamaytiradi. Abstraktlashtirish ma'lum darajada materialni idrok etishni nazorat qilishdir: o‘qilgan, eshitilgan narsani tushunmasdan, asosiy fikrni ajratib olish va yozish qiyin. Yozuvlar eslashni osonlashtiradi, chunki yozib olingan o‘quv materiali xotirada yaxshiroq saqlanadi.
Matnni o‘qish va tinglashda (nutqlar, ma'ruzalar, nutqlar) eslatma olish uchun asosiy (kalit) so'zlarga, eng katta semantik yukni kot‘aradigan ma‘lumot markazlariga ("xotira tugunlari" deb ataladi) et‘ibor beriladi. Asosiy fikrlarni tanlash eslatmaning maqsadi va vazifalariga, ushbu sohadagi shaxsiy bilimlarga, shaxsiy qiziqishlarga va xotira imkoniyatlariga bog‘liq. Asl manbaning mazmuni quyidagilar orqali yetkaziladi:
- o‘z so'zlaringiz bilan;
- asl manbadan iqtiboslar;
-o‘z so'zlaringiz va tushunchalaringiz bilan.
Konspektga quyidagi talablar qoy‘iladi:
-o‘z fikrlarini yozish uchun sahifaning ma'lum bir qismini (yarim varaq yoki keng bank bo'lishi mumkin) qoldiring, kor‘satilgan narsalarni baholang;
-iqtibos keltirayotganda asl manbaning tegishli sahifasini ko‘rsating. Referat matni tezislardan farqli ravishda o‘zboshimchalik bilan tuzilgan, bundan mustasno.
asosiy qoidalar, konspektda faktik materiallar ham mavjud.
Eslatma uchun, mavhumlash kabi, materialni taqdim etishning quyidagi usullari qo‘llaniladi: tavsif, hikoya qilish, fikrlash. O‘z hajmi bo‘yicha konspekt butun asosiy matnning 1/3 qismidan oshmaydi.
Ma’lumotni tuzatish usullari boshqacha bo‘lishi mumkin: mintaqaviy(kalit so‘zlarni, iboralarni ajratib korsatish, to'liq batafsil yozuv), Buyurtma asosida tayyorlangan(reja, diagramma, jadval, asosiy tushunchalarni tagiga chizish yoki boshqa rangda ajratib ko‘rsatish).
Qisqacha konspekt matnning eng muhim ma’lumotlarini umumlashgan shaklda yetkazadi, batafsil (kengaytirilgan) esa matnning asosiy qoidalarini dalil, tushuntirish, dalillar, illyustratsiyalar shaklida konkretlashtiruvchi, turtki beruvchi, batafsil bayon qiluvchi ma’lumotlarni ham o‘z ichiga oladi.
Har bir qisqa eslatma konspekt bo'lavermaydi, chunki konspekt reja, ko‘chirma, tezislarning tizimli, mantiqiy, izchil birikmasidir. Muallifning konstruktsiyalari va iqtiboslari o‘zgarishsiz saqlanadi. O‘qilganning analitik yozuvi katta lingvistik birliklarni kichikroqlarga aylantirish yo‘li bilan asl matnni qayta ishlashni nazarda tutadi: iboraning ma’nosi so‘zda, gapning ma’nosi alohida ibora orqali, murakkab jumla. oddiy bilan almashtiriladi va hokazo. faqat eng muhim va muhimlarini yozib, takrorlashga yo‘l qo‘ymang. Tezlik va qulaylik uchun abstraktda qisqartirilgan so‘zlar va qisqartmalardan foydalanish mumkin. Siz so'zlarning qisqartmasini suiiste'mol qilmasligingiz kerak va agar siz ularni qisqartirsangiz, umumiy qoidalarga muvofiq, masalan: ikki yillik- yillar, R- yil, . - sahifa tab. - jadval,/ ///. boshqalar - va jazz. Konspektda takrorlanadigan atamalarni ularning tarkibini tashkil etuvchi so‘zlarning birinchi bosh harfi bilan belgilash tavsiya etiladi, masalan: G - jumla, DS - biznes aloqasi, K - konspekt va boshqalar.
Konspektda ayniqsa muhim fikrlarni ta’kidlang. Qo‘shimcha yozuvlar uchun qirg‘oqni tark etish tavsiya etiladi.
74 ta ilmiy radioeshittirishning madaniyat bo‘yicha mutaxassislari ilmiy axborotning bosma manbasiga eslatma olishda quyidagi algoritmik ko‘rsatmalarga rioya qilishni maslahat beradilar (matn mazmuni va lingvistik vositalarni konsentratsiyalash usullaridan foydalaning): tanlangan rasmda matndan dastlabki ma’lumotlarni etkazish mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni va siz qisqartirilgan versiyaga aylantiradigan ma‘lumotlarni aniqlang va chegaralang; sodda gaplarni murakkab gaplarga birlashtirish; Murakkab (uzun) konstruksiyalarni to‘g‘ri soddalashtirish; jumlalardan qo‘shimcha so‘z birikmalarini chiqarib tashlang, ortiqcha ma’lumotlarga ega bo‘lgan gapni, shuningdek, ravon bayonotlar va mulohazalarni olib tashlang; ma’lumotni (kerakli va iloji bo'lsa) jadvallar, diagrammalar va shunga o‘xshashlar ko‘rinishida uzatish.
3-ilova:
Quloq orqali qabul qilinadigan ilmiy ma’lumotlarning qisqacha mazmuni Eslatma jarayoni oldingisiga qaraganda murakkabroq bo‘lib, uchta o‘zaro bog‘liq va parallel ravishda chalg‘ituvchi nutq harakatlaridan iborat: tinglash (quloq orqali qabul qilingan ma‘lumotni tushunish); eshitilganlarni chalg‘ituvchi qayta ishlash (asosiy va yordamchi ma‘lumotlarni aniqlash, qayta shakllantirish); ma’lumotni yozma ravishda aniqlash.
Ma‘ruzalarni (ma’ruzalar, xabarlar va boshqalar) tinglashda doimo eshitilgan narsaning mazmunidan xabardor bo‘lish va uni qayta ishlash, ma’lumotlarni maksimal darajada ixchamlashtirish, lekin undagi asosiy va qimmatli narsalarni yo‘qotmaslik kerak. Buning uchun sizga kerak:
Mavzuni tashkil etuvchi (ma’lum) jumlalarning qismlari qisqartirilgan shaklda yozilishi kerak;
tinglashda har bir ma’lumot blokida nima muhimligini saqlash kerak;
Takroriy iboralardan saqlaning;
Faqat mumkin bo’lgan jumlalarni qayta tuzing.
Abstrakt talablar
1. Mavzuga mos keladigan barcha asosiy ma’lumotlar konspektda aks ettirilishi kerak.
2. Axborotni qisqartirilgan yozib olish jarayonida mantiqiy aloqani buzmang.
3. Ishlatilgan belgilar va qisqartmalar so‘z va iboralarning mutlaqo to'liq mos kelishi kerak.
4. Gaplarni qayta tuzish kerak bo‘lgan ma’lumotlarning to‘g ‘riligini saqlash.
5. Yozishda imlo, leksik, grammatik xatolardan saqlaning.
Tezislar rejali, matnli, erkin, mavzuli, asosiyga aylantiriladi.
2-ilova:
Rejalashtirilgan konspekt maqola, kitob, ma’ruzaning avvaldan tuzilgan rejasiga asoslanadi. Rejaning har bir savoliga konturning ma’lum bir qismi javob beradi, lekin agar nuqta aniq bo‘lsa, unda u batafsil ochib berilmaydi. Bunday xulosaning sifati to‘liq tuzilgan rejaning sifatiga bog'liq. Bu ixcham, shakli sodda, ammo ulardan o‘qilgan va eshitilgan narsalarni takrorlash har doim ham oson emas.
Matn konspekti - bu konspekt bo‘lib, asosan iqtiboslardan tashkil topgan, muallifning so‘zma-so‘z gaplarining manbaidir. Matnli ko'chirmalar bir qator mantiqiy o‘tishlar orqali bir-biri bilan bog‘lanishi mumkin, ular reja bilan birga bo‘lishi mumkin va eslatmalarni tuzayotgan shaxsning taqdimotida individual tezislarni o‘z ichiga oladi. Ilmiy ishlarni qayta ishlash jarayonida ushbu referatdan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Bepul abstrakt ko‘chirmalar, iqtiboslar, tezislar birikmasidir. Bu asosiy qoidalarni mustaqil ravishda aniq va qisqacha shakllantirish qobiliyatini talab qiladi, bu materialni chuqur tushunishni, katta va faol lug‘atni, barcha turdagi yozuvlardan foydalanish qobiliyatini talab qiladi: rejalar, tezislar, ko‘chirmalar, iqtiboslar va boshqalar.
Tematik konspekt bir mavzuda, lekin bir nechta manbalarga ko‘ra. Bunday konspektning o‘ziga xosligi shundaki, bir qator asarlar uchun muayyan mavzuni ishlab chiqish, ularning har birining mazmunini bir butun sifatida aks ettirmasligi mumkin. Tematik qayd qilish bir masala bo'yicha turli nuqtai nazarlarni har tomonlama ko'rib chiqish va tahlil qilish imkonini beradi.
Ma’lumot konspekti deganda tizimli aloqaga ega bo‘lgan mos yozuvlar signallari tizimi tushuniladi, bu o‘zaro bog‘liq elementlar sifatida ma'nolar, tushunchalar, g‘oyalar tizimini almashtiradigan vizual konstruktsiyadir.
Ijodiy asosiy konspekt - bu muayyan mavzuni o‘rganish jarayonida talabaning o‘zi tomonidan tuziladigan konspekt. Uning rivojlanishi osonlashtiradi MS Power Point texnologiyalaridan foydalanish, konspekt uchun asos bo'lishi mumkin elektron konspekt, elektron darslik yoki elektron o‘quv qo‘llanma o‘quv elektron nashri turi sifatida.
4-ilova: 1-topshiriq: Savollarga javob bering.

1. 
   Konspekt so‘zining lug‘aviy ma’nosi qanday?
   
2. 
   Anal-sintetik taxlil deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Konspekt qilishning qanday nafi bor?
   
4. 
   “Xotira tugunlari” deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Konspektning qanday turlari mavjud?
   
6. 
   Har bir qisqacha eslatma konspekt bo‘lishi mumkinmi?
   
7. 
   Rejalashtirilgan konspekt deb qanday konspektlarga aytiladi?
   
8. 
   Matn konspekti qanaday yoziladi?
   
9. 
   Tematik konspekt qanday yoziladi?
   
10. 
    Ijodiy konspekt qanday yoziladi?
    

2-topshiriq. . T-sxema bo‘yicha konspektning o‘ziga xos xususiyatlarini
solishtiring.

Tematik konspekt	Ijodiy konspekt

3- topshiriq. Gaplarni o‘qing kospektning ma’noviy turlari mavjud holatlarni aniqlang.
1.Yozma adabiy tilning madaniyligi, adabiy me’yorlari alifbo va imlo qoidalarining mukammal va puxtaligiga ham bog‘liq.2. Yozma matnning mazmuni, ma’no qirralari, sintaktik va grammatik munosabatlarini aniqlashda tinish belgilari muhim o ‘rin tutadi. 3. Mustaqim Mirzayev fidoyi tilshunos sifatida har kuni ikki-uch soatlik ish vaqtlarini gazeta va jurnallar tilini o‘rganish, ulardagi adabiy me’y or buzilishlarini aniqlash, bunday xatolarni guruhlash va bartaraf etish choralari bo‘yicha tavsiya yozishga sarflar, bu ishdan hech erinmas edi. 4. Nutq madaniyatining saviyasi tilning talaffuz va imlo, grammatik, leksik va uslubiy me’yorlaridan to ‘g‘ri foydalana bilish darajasi bilan belgilanadi. 5. Fikrdagi qusur, so‘zdagi xatolarni vujudga keltiradi, so‘zdagi kemtiklar esa ishdagi xatolarni keltirib chiqadi (D. Pisaryev). 6. Qalam — eng yaxshi muallim, qalamdan chiqqan nutq hozirgina o‘ylanganidan ko‘p yaxshiroqdir (Sitse ron). 7. Daryodagi gavhar o‘z jilvasini g‘avvos tufayli namoyish qilganiday, til ham o‘z qudrati va nafosatini nutq ahli vositasida zuhur etadi (A. Navoiy).

5-ilova:
Uyga vazifa : “Til va nutq” mavzusini yoki ixtiyoriy bir mavzuni konspektlashtirib kelish.