Kontaktli o’t oldirish tizimi ma’ruza rejasi: O’t oldirish tizimlari xaqida umumiy ma’lumotlar

KONTAKTLI O’T OLDIRISH TIZIMI
Ma’ruza rejasi:

1. 
   O’t oldirish tizimlari xaqida umumiy ma’lumotlar.
   
2. 
   O’t oldirish tizimiga bo’lgan talablar va uning asosiy ko’rsatkichlari.
   
3. 
   Kontaktli o’t oldirish tizimi va uning ishlash prinsipi
   

Tayanch so’z va iboralar: o’t oldirish, ishchi aralashma, uchqunli razryad energiyasi, kontaktli, kontakt-tranzistorli, kontaktsiz-tranzistorli, tok manbai, o’t oldirish g’altagi, uzgich-taqsimlagich, o’t oldirish shamlari, birlamchi zanjir toki, ikkilamchi zanjir kuchlanishi, teshib o’tish kuchlanishi, zaxira koeffitsienti, o’t oldirishni ilgarilatish burchagi, markazdan qochma rostlagich, vakuum rostlagich, oktan korrektor, erta o’t oldirish, kech o’t oldirish, detonatsiya, yuqori kuchlanishning o’sish tezligi, o’t oldirish daqiqasi

1. 
   O’t oldirish tizimlari xaqida umumiy ma’lumotlar
   

O’t oldirish tizimi, karbyuratorli dvigatelning silindrlarida yonilg’i-xavo aralashmasini silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, o’z vaqtida va ishonchli o’t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o’t oldirish, xar bir silindrning yonish kamerasiga o’rnatilgan o’t oldirish shami elektrodlari orasidagi elektr razryad natijasida xosil bo’ladigan uchqun vositasi bilan amalga oshiriladi. O’t oldirish shamlarining elektrodlari orasida uchqun xosil bo’lishi, ularga uzatilgan yuqori kuchlanish (12000 V) ta’sirida sodir bo’ladi. Ishchi aralashmani ishonchli o’t oldirish uchun o’t oldirish sham elektrodlari orasidagi uchqunli razryadyetarli energiyaga ega bo’lishi zarur. Xozirgi zamon dvigatellarida uchqunli razryad energiyasi 20-100 mDj ni tashkil qiladi va u dvigatelni xamma ish rejimlarda me’yorida ishlashini ta’minlaydi.
Karbyuratorli dvigatelga ega bo’lgan avtomobillarda, akkumulyator batareyasi yoki generatorning past kuchlanishini elektr razryad xosil bo’lishi uchunyetarli bo’lgan qiymatga ko’tarish va uni kerakli daqiqada taaluqli silindrning o’t oldirish shamiga uzatish imkoniyatini beruvchi turli xil o’t oldirish sistemalari ishlatiladi. Bu sistemalar uchqunli razryad uchun zarur energiyani bevosita akkumulyator yoki generatordan emas, balki oraliq energiya to’plagichdan oladi. To’plagich turiga qarab o’t oldirish sistemalari ikkiga bo’linadi:
- energiyani magnit maydonida (induktivlikda) to’plash;
- energiyani elektr maydonida (sig’imda) to’plash.
Avtomobil dvigatellarida, aksariyat xolda, energiyani induktiv g’altakning magnit maydonida to’plash asosida ishlaydigan o’t oldirish sistemalari tatbiq topgan bo’lib, ularning quyidagi turlari mavjud:
- kontaktli;
- kontakt-tranzistorli;
- kontaktsiz-tranzistorli;
- mikroprotsessorli.
Kontaktli sistemani ko’pincha batareyali yoki klassik o’t oldirish sistemasi deb xam yuritiladi.
Kontaktli o’t oldirish tizimi asosan quyidagi qismlardan tashkil topgan:
1. Tok manbai - akkumulyator batareyasi va generator. Dvigatelni ishga tushirish jarayonida va generator ishlab chiqayotgan kuchlanish nominal qiymatdan (12V) kam bo’lganda, o’t oldirish sistemasining tok manbai vazifasini akkumulyator batareyasi, qolgan xollarda generator bajaradi.