Innovatsion faoliyat maqsadlari shakllanishi. - Tashkilot yoki faoliyat maqsadlari ma’lum vaqt oraligiga o’zining aniq
- yo’nalishga ega bo’lishi kerak. Shunday qilib, tashkilot maqsadi, bir tomondan, jarayon
- baholanishi va prognozi natijasi bo’lib, ikkinchi tomondan, rejalashtirilgan innovatsion
- tadbirlarga chegara bo’lib xizmat qiladi. Shu ikki funktsiyaga amal qilish uchun innovatsiya
- maqsadini shakllantirish bir qancha talablarga javob berishi kerak.
- Oxirgi o’n yillikda o’z ahamiyatiga ko’ra, teng baholi bo’lmagan ko’plab prognozlashtirish usullari, jarayonlari, yo’llari, tadbirlarining vujudga kelishiga olib keldi. Ularning aniq bir tizimga solinganligi keyinchalik kam baholangan va qurama usullar bilan prognostika instrumentariyasi kengayishiga sabab bo’ldi.
- Hozirda, olimlarning baholashiga ko’ra, prognozlashning 150 dan ortiq usullari mavjud. Biroq amaliyotda asosiylari sifatida ularning 15-20 tasidan foydalaniladi.
- Prognozlash usullari klassifikastiyasini batafsil ko’rib chiqishdan oldin, «usul» yoki «iqtisodiy va ijtimoiy prognozlash usullari» tushunchasini aniqlab olish kerak.
Prognozlash usuli - Prognozlash usuli deganda retrospektiv ma’lumotlar, eksogen (tashqi) va endogen (ichki) aloqalar, prognozlash ob’ekti, shuningdek, ko’rilayotgan hodisa yoki jarayon doirasida ularning o’lchovlarini tahlil qilish asosida ob’ektning kelgusida rivojlanishini aniq muhokama qilish imkonini beradigan fikrlash yo’llari va usullari majmuasini tushunish lozim.
Prognozlash usullarining muhim tasniflash belgilaridan - Mavjud manbalarda prognozlash usullarining turli xil tasniflash tamoyillari ko’rsatilgan. Prognozlash usullarining muhim tasniflash belgilaridan biri ularni to’la qamrab oladigan formalashtirish darajasi hisoblanadi.
- Ikkinchi tasniflash belgisi –prognozlash usullarining ta’sirini umumiy tamoyili deyish mumkin, uchinchisi - ishonchli axborot olish usuli hisoblanadi.
- Formalizastiya darajasiga qarab iqtisodiy prognozlashtirish usullarining intuitiv va formalizastionga bo’lish mumkin.
Prognozlashni intuitiv usullari ob’ektni murakkabligiga ko’ra, ko’plab omillarni hisobga olish mumkin bo’lmagan hollarda ishlatiladi. Bu holda ekspertlar bahosidan foydalaniladi. Bunda individual va jamoaviy ekspert baholari farqlanadi. - Prognozlashni intuitiv usullari ob’ektni murakkabligiga ko’ra, ko’plab omillarni hisobga olish mumkin bo’lmagan hollarda ishlatiladi. Bu holda ekspertlar bahosidan foydalaniladi. Bunda individual va jamoaviy ekspert baholari farqlanadi.
- Individual ekspert baholar tarkibiga: «intervyu» usuli - bunda ekspertning «savol-javob» mutaxassisi bilan bevosita aloqasi amalga oshiriladi; tahlil qilish usuli - bunda qandaydir prognoz qilinayotgan vaziyatning logistik tahlili amalga oshiriladi, tahliliy yozma hisobotlar tuziladi; sstenariy yozish usuli – u turli sharoitlarda vaqt o’tishi bilan hodisa yoki jarayonni mantiqan aniqlashga asoslanadi.
Formalizastion usullar guruhiga ekstronolyastiya va modellashtirish kiradi. - Formalizastion usullar guruhiga ekstronolyastiya va modellashtirish kiradi.
- Birinchi guruhga eng kichik kvadratlar usuli, eksponenstial tekislash usuli, o’rtaga sirg`anmalar usuli kiradi.
- Ikkinchisiga esa, tarkibiy, turli, matristaviy modellashtirish kiradi.
- Prognozlashtirish usullari klassifikastiyasida turli boshqa usullarni birlashtiradigan kombinastiyalashgan usullar o’ziga xos o’rinni egallaydi. Masalan, jamoaviy ekspertlar baholashlari va ekspertlarni so’roqqilish va hokazo.
Prognozlash usullarini tasniflashda shuni nazarda tutish kerakki, prognozlash usullarini mazmundor tizimiga solish, prognozlash ob’ekti rivojlanishning iqtisodiy jarayonlari va ularning qonuniyatlari bilan aniqlanishi kerak. - Prognozlash usullarini tasniflashda shuni nazarda tutish kerakki, prognozlash usullarini mazmundor tizimiga solish, prognozlash ob’ekti rivojlanishning iqtisodiy jarayonlari va ularning qonuniyatlari bilan aniqlanishi kerak.
- Prognoz - ekspert ob’ekti perspiktiv taraqqiyotiga qaraganda mutaxassislarning individual fikrlashini namoyon qiladi hamda mutaxassis tajribasi mobilizastiya va intuistiyaga asoslangan. Ekspert baholash usuli ob’ektlar va muammolarni tahlil qilishda, ularning taraqqiyoti to’liq yoki qisman matematik shakllantirishga to’g`ri kelmaydigan, ya’ni adekvang (o’xshash, to’g`rilangan) modelni ishlab chiqish qiyin bo’lgan hollarda ishlatiladi. Prognozlashda qo’llaniladigan ekspert baholash usuli individual va kollektivga bo’linadi.
Individual ekspert usuli, sohalari bir-biriga bog`lanmagan ekspert mutaxassis fikrlaridan foydalanishga asoslangan. - Individual ekspert usuli, sohalari bir-biriga bog`lanmagan ekspert mutaxassis fikrlaridan foydalanishga asoslangan.
- Ko’pincha prognozni shakllantirishda quyidagi ikki usul qo’llaniladi:
- Intervyu.
- Analitik-ekspert baholash.
Do'stlaringiz bilan baham: |
