Korxonalarda inson kapitalidan foydalanish Sanoat korxonalarida inson kapitalidan foydalanish ko’rsatkichlarini yahshilash

Farg`ona politexnika instituti ishlab chiqrishda boshqaruv fakulteti iqtisodiyot kafedrasi dinamik makroiqtisodiyot fanidan Mustaqil ish

Korxonalarda inson kapitalidan foydalanish

Sanoat korxonalarida inson kapitalidan foydalanish ko’rsatkichlarini yahshilash

• Reja: 1. Korxonalarida inson kapitalidan foydalanish 2. Inson kapitalini miqdoriy aniqlash usullari 3. Inson kapitaliga sarmoyalar

• Inson kapitali bu kompaniyada ishlaydigan xodimlarning imkoniyatlariga berilgan qiymat, ya'ni ko'proq ishlab chiqarish va iqtisodiy rivojlanish uchun bilim darajasi, umumiy bilim, ko'nikma va to'plangan tajribalar.
• Ishlab chiqarish quvvatlari odamlar muhim ahamiyatga ega, chunki ular bilan kompaniyaning iqtisodiy, moddiy va nomoddiy kapitali uning rivojlanishi va raqobatbardoshligi asosida boshqariladi.
• Inson kapitalining maqbul ko'rsatkichlariga erishish uchun xodimlar doimiy ravishda o'qitilishi kerak, bu esa farovonlik va mehnat ko'rsatkichlari motivatsiya va to'g'ri vositalarning nisbati orqali.

•  Inson kapitalini baholash usullari Hozirgi kunda ko'plab korxonalarda inson kapitalini baholash modeli mavjud emasligi muammosi mavjud, garchi bunday baholashning ayrim ichki ichki tomonlariga ta'sir ko'rsatadigan bir qator ichki hujjatlar mavjud. Ushbu muammoni hal qilish ushbu maqolaning asosiy maqsadi hisoblanadi. Inson kapitalini baholashning asosiy jihatlari uning zamonaviy korxonalarning iqtisodiy rivojlanishidagi asosiy roli, shuningdek, inson kapitalining kompaniyaning qiymatiga alohida nomoddiy aktiv sifatida ta'sir etish qobiliyatiga bog'liq. Shu munosabat bilan, inson kapitalini baholash tizimi ma'lum mezonlarga samarali yondashishni o'z zimmasiga olishi kerak, shu asosda korxona inson kapitali qiymatini aks ettiruvchi ma'lumotlarni yig'ish va tahlil qilish amalga oshiriladi.

• Korxonaning strategik potentsialini amalga oshirish kadrlarning asosiy kasbiy ko'nikmalari va bilimlarini rivojlantirmasdan imkonsiz deb taxmin qilish adolatli. Bilim, qobiliyat, ish va boshqaruv qobiliyatlari ko'rinishida namoyon bo'lgan inson kapitalining nomoddiy mohiyatini, shuningdek uning doimiy ravishda to'planib borishi va aniq xodimlar bilan aloqasini hisobga olgan holda shuni ta'kidlash kerakki, ma'lum bir mezon to'plami muhimroq emas to'plangan ma'lumotlarni o'lchash va ulardan foydalanish jarayoni.

• Ҳозирги дунёда иш берувчиларнинг ўзига зарур мутахассисларни топа олмаслиги одатий ҳолга айланмоқда, негаки, бозорда бундай мутахассисларни ўзи йўқ. Компаниялар керакли малакаси ва тажрибаси йўқ инсонларни ишга олиб, кейин уларни қайта ўқитиш учун сармоя сарфлашга мажбур. Шунга қарамай, давлат кўникма ва малакаларига талаб бўлмаган ёки меҳнат бозорида ортиқча бўлган мутахассислар таълими учун молиялашда давом этмоқда. Таълим муассасалари иш берувчиларнинг ҳозирги талаб-эҳтиёжларига мос кадрлар тайёрлагунча, талаба ўқишни битириб улгурмай мазкур талаблар янада ўзгариб кетмоқда

• Eтарли иш тажрибасига эга инсон унинг малака ва кўникмалари ўз долзарблигини йўқотиб, меҳнат бозорида унинг малакаси ва тажрибасига талабни кескин камайиб кетиши хавфи остида. Янги, эҳтиёжталаб кўникмаларни ўрганишга эса у қодир эмас ёки унинг истаги йўқ. Кадрлар бўшлиғи деб аталмиш бу муаммо ҳар бир мамлакатда мавжуд.

• Кадрлар бўшлиғи шароитида иш берувчилар кўпинча малакаси зарур талабларга тахминан мос келувчи ходимларни ишга ёллашга мажбурдирлар. Аксарият ходимлар ўзларининг малакаларига мувофиқ иш ўринлари йўқлигидан ҳар қандай ишга рози бўладилар. Шу тариқа улар мос малака ва тажрибага эга номзоднинг иш ўрнини эгаллайди.

• Квалификацион (малака) ўраси деб аталмиш бу муаммо кадрлар бўшлиғи муаммосига нисбатан камроқ кўзга ташланади, негаки, иқтисодий ва ижтимоий барқарорлик ҳамда вужудга келган юзаки бандлик мазкур муаммони бирмунча яширади. BCG Consulting баҳосига кўра, бугунга келиб, квалификацион ўра муаммоси ер юзининг қарийб 1,3 милиардга яқин аҳолисига бевосита тегишлидир. Бу эса жаҳон иқтисодиётида қўлдан бой берилган меҳнат самарадорлиги шаклида яширин солиқнинг 6 фоизига тўғри келади.

• ХХ аср бошларидаги технологик ўзгаришлар ва саноат инқилоби ҳамда ХХ аср охирларидаги рақамли инқилоб кадрлар тайёрлаш тизимига кескин таъсир кўрсатди. Аввалига саводсизликни тугатиш вазифаси кўндаланг қўйилди, сўнгра иқтисодиётнинг асосий секторлари эҳтиёжларини қаноатлантирувчи даражада таълим сифатини оширишга зарурат туғилди. Ўрта ва олий таълим ҳеч бўлмаганда битта касбга алмашиши мумкин бўлган универсал валютага айланди. Ўша вақтларда битта касб бутун умрга етарди.

• Секин-аста таълим олиш жараёни узайди, сифатли таълим эса тобора қимматлаша борди. Сўнгги ярим аср мобайнида ўртача таълим давомийлиги дунёда 2,5 маротабага ўсди, тўрт йиллик бюджет таълими охирги 30 йил ичида уч баробарга ортди.

• Оммавий стандартлаштириш – умрбўйига бир хил таълим ва битта касб ҳозирги дунёда иш бермайди. Жадал ўзгараётган технологиялар ва иқтисодий ўзгаришлар шароитларида инсондан уддабурро фикрлаш, тезкор ва доимо ўрганиш кўникмалари ҳамда ҳаракатчанлик талаб этилади.

• Келажак рақамларда:
• · 2030 йилга келиб бутун дунё аҳолиси 13 фоизга ўсиши кутилмоқда
• · Автоматлаштириш ва рақамлаштириш туфайли 2035 йилга келиб бандликнинг 1/3 қисми ўзгаради
• · Глобал ишчи кучининг 85 фоизи – паст ва ўрта малакали ишчилар
• · Бугунги кунда барча иш ҳажмининг 14 фоизи автоматлаштирилиши мумкин