Laboratoriya ish№6 Mavzu: rs- triggerlarni tadqiq etish. Ishning maqsadi

---

Laboratoriya ish№ 6 
 
Mavzu: RS- triggerlarni tadqiq etish.
 
 
Ishning maqsadi: RS va JK triggerlari va ularning qo`llanilishini o`rganish. 
 
Triggerning ikkita turg`un holatlari: Q=1 va Q=0 deb belgilanadi. Triggerning qaysi holatda 
bo`lishi trigger kirishlaridagi signal holatiga va oldingi holati bilan aniqlanadi, ya’ni trigger 
xotiraga ega. Boshqacha aytganda, trigger elementar xotira yacheykasi hissoblanadi. 
Triggerning kirish yo`llari soni uning bajaradigan funksiyasiga bog`liq. Axborotlarni yozish 
bo`yicha triggerlar 2 ga bo`linadi: 
- asinxron ( “ bir vaqtda emas ”) triggerlar; 
- sinxron (“ bir vaqtda ”) triggerlar. 
Asinxron triggerlarda axborotning o`zgarishi uchun istalgan paytda kirish signallarining berilishi 
bilan o`zgaradi. 
Sinxron triggerlarning chiqish yo`lida signallarning o`zgarishi uchun uning kirish yo`liga 
qo`shimcha sinxrosignal (boshqarish signali) berish kerak. Aks holda bunday triggerlarda 
axborotlarni yozib bo`lmaydi. 
EHM qurilmalarida turli funksional imkoniyatlarga ega bo`lgan triggerlar qo`llaniladi. Lekin 
barcha sxemalarning asosini asinxron RS – trigger tashkil etadi. 
Bir pog`onali triggerlar. 
Assinxron RS-triggerlar. Agar teskari aloqali zanjirga boshqaruv zanjirlari ulansa, unga1 bit 
ma’lumot yozish va saqlash mumkin bo`lgan trigger qurilmasi hosil bo`ladi. 
Trigger ma’lumot kirishlariga ega bo`lgan ikkita YOKI-EMAS (2, a-rasm ) yoki VA-EMAS (2, 
b-rasm) mantiqiy elementlari yordamida tuzilishi mumkin. 
ab 
d 
2-rasm. RS – triggerning funksional sxemasi (a, b) va shartli belgisi (d). 

---

Trigger boshqaruv signallari berilgan ikkita R va S ma’lumot kirishlariga va ikkita Q 
vachiqishlarga ega. Uning ikkala kirishiga bir vaqtning o`zida impuls kelishi 
mumkin 
emas. 
Boshqaruv (ma’lumot) kirishi S (set – o`rnatish) – trigger mustaqil ravishda 1 holatiga o`rnatish 
uchun ( Q = 1,= 0 )vaR (reset – olib tashlash) – triggerni mustaqil ravishda 0 holatiga o`rnatish 
uchun ( Q = 0,= 1 ). 
Kirish signallarining mumkin bo`lgan to`rtta kombinatsiyasida trigger quyidagi holatlarda bo`lishi 
mumkin. 
1-jadval 
Amaliyotda RS – triggerlar invertorlardan emas, balki VA-EMAS yoki YOKI-EMAS mantiqiy 
elementlardan tuziladi. 
RS – triggerda ma’lumot yozish boshqaruv signali berilishi bilan ixtiyoriy vaqt momentlarida 
amalga oshiriladi. Bunday triggerlar asinxron deb ataladi. 
Sinxron RS – trigger.Elementar asinxron RS – triggerli yacheykalar turli kombinatsion 
qurilmalarning asosi bo`lib hissoblanadi. Ular qatoriga hisoblagichlar, registrlar va boshqalar 
kiradi. Bu qurilmalarda sinxronlash signali deb ataluvchi maxsus signal yordamida avval kiritilgan 
ma’lumotlarni chiqarishga uzatish va keyingi xotira yacheykasiga yozib qo`yish kerak. Bunday 
rejimni amalga oshirish uchun RS – trigger qo`shimcha C (clock) takt kirishi bilan to`ldiriladi va 
u sinxron trigger deb ataladi.
Sinxron trigger ham ma’lumot, ham takt kirishlarida signal mavjud bo`lgandagina o`z holatini 
o`zgartiradi. 
Sinxron RS – trigger asinxron trigger va ikkita VA-EMAS elementidan tashkil topgan bo`lib, bir 
vaqtda C takt kirishiga va S yoki R ma’lumot kirishlaridan biriga mantiqiy bir signali 
berilgandagina trigger o`z holatini o`zgartiradi.
 
a 

---

 
 
 
 
 
b 
3-rasm. Sinxron RS – trigger tuzilma sxemasi (a) va shartli belgilanishi (b). 
Kirishlar soni 3 ta bo`lganda, C, S, va R kirish signallarining kombinatsiyasi 8 ga teng ( 2-jadval). 
2-jadval 
1 
0 
0
0 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
1 
1 
1 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
0
0 
1 
0 
0 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
Bu yerda
= CS,
= CR. 
Takt kirishida 1 signal bo`lmaganda ma’lumot kirish signallarining ixtiyoriy kirish signali 
kombinatsiyasida RCS – trigger avvalgi ma’lumotlarni eslab turish rejimida ishlaydi. Kirish 
signallari S=R=C=1 kombinatsiyasi mumkin emas, chunki bu holda asinxron triggerning 
va 
kirishlari
=
=0 man etilgan kombinatsiyasi hosil bo`ladi.