Lager ichida Gaz kamerasi

---

Lager ichida
Gaz kamerasi
Fort VII (Poznan) konslageri
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Fort VII (nemischa: Fort VII KL, Konzentrationslager
Posen) — Poznan shahrining 18 ta qal’asidan birida
joylashgan fashistlarning konslageri. Konslager 1939-
yilning oktyabridan 1944-yilning bahorigacha ishlagan.
Lager fashistlar tomonidan 1939-yil sentabrda ishg
ʻol
qilinganidan keyin Polsha hududida yaratilgan birinchi
konslager hisoblanadi. Hozirgi vaqtda Fort VIIning bir
qismi muzey bo
ʻlib, u jamoatchilik uchun ochiq.
Fort VII (to
ʻliq nomi — Fort VII Kolomb) 1876-1880-
yillarda qurilgan. Poznan qal’asi qurilishining birinchi
bosqichida boshqa 11 qal’a bilan birga barpo etilgan.
Polsha bosib olingandan so
ʻng, 1939-yil 10-oktyabrdan
noyabr oyining o
ʻrtalariga qadar Fort VII hududida
Gauleiter va Reichsstatthalter Wartheland Artur Greiser
buyrug
ʻi bilan yaratilgan konslager (Konzentrationslager
Fort VII Posen) joylashgan edi. Mahbuslar asosan Buyuk
Polsha davlati aholisi edi. Lagerning birinchi komendanti
Gerbert Lange bo‘lgan.
Dastlab, mahbuslar lagerda qolishlarining birinchi
haftasida o
ʻldirilgan. 1939-yil oktyabr oyida Ikkinchi
jahon urushi boshlanganidan beri birinchi marta
mahbuslarni o
ʻldirish uchun lagerda eksperimental gaz
kameralaridan foydalanilgan. 17-bunkerda joylashgan gaz
kamerasida birinchi bo‘lib Poznan ruhiy kasalliklar shifoxonasining 400 nafar bemor va tibbiyot xodimlari
halok bo‘ldi.
1939-yil noyabr oyining o
ʻrtalarida Fort VII Gestapoga topshirildi va lager qamoqxona va tranzit lageriga
aylantirildi (nemischa: Geheime Staatspolizei Staatspolizeileitstelle Posen). Bu vaqtda 2000 dan 2500 gacha
odam doimiy ravishda Fort VIIda bo
ʻlib, ularni 400 ga yaqin SS qoʻshinlari qoʻriqlagan. Baʼzi
ma
ʼlumotlarga koʻra, 1939-yildan 1945-yilgacha lagerda 18 mingga yaqin odam oʻtirgan, shundan 4500 ga
yaqin kishi halok bo
ʻlgan. Boshqa maʼlumotlarga koʻra, Fort VIIdagi mahbuslar soni qariyb 45 ming
kishini tashkil etgan, shundan 20 minggacha odam turli yo
ʻllar bilan oʻldirilgan
[1][2][3]
.
Polsha fuqarolaridan tashqari Fort VIIda Buyuk Britaniya, Fransiya, Sovet Ittifoqi va Yugoslaviyaning bir
nechta fuqarolari bor edi. Fort VIIdan qochishning bir holati ma
ʼlum. Mahbus Marianne Shlegel lager
yetarlicha qo‘riqlanmaganligidan foydalanib, qochishga muvaffaq bo‘lgan.
Tarixi

---

1943-yil mart oyidan boshlab lagerni bosqichma-bosqich tugatish jarayoni boshlandi, chunki nemislarning
ishg
ʻol hokimiyati bu yerda sanoat ishlab chiqarishini yoʻlga qoʻyishni rejalashtirgan. Oʻsha paytdagi
mahbuslar Poznan janubida yangi Zabikovo lagerini qurishda ishlagan. Yangi lager 1944-yil 25-aprelda
ishlay boshladi. 1944-yil bahoridan Nemis suv osti kemalari uchun radio uskunalarini ishlab chiqaradigan
Fort VIIda Telefunkenning sanoat ishlab chiqarishi ishlay boshladi.
Lagerning hujjatlari 1945-yilda Sovet qo
ʻshinlari tomonidan Poznanni bosib olish paytida yoʻqolgan.
Ikkinchi jahon urushidan keyin Fort VII Polsha armiyasi tomonidan ishlatilgan.
Fort VII mahbuslar xavfsizligining yuqori darajasi bilan ajralib turardi (59 mahbus uchun 4 qo
ʻriqchi).
Mahbuslar tor kameralarda sovuq va nam sharoitda saqlangan. 5 metrdan 20 metrgacha bo
ʻlgan kamerada
ba
ʼzan 200-300 kishi saqlanardi. Yer sathidan pastroq boʻlgan ayollar kameralariga baʼzan tizza darajasiga
yetgan oqava suvlar singib ketgan. 1942-yil o
ʻrtalarigacha mahbuslar somon bilan qoplangan polda
uxlaganlar. Mahbuslar gigiena ehtiyojlarini qondirish imkoniyatidan mahrum edilar, shuning uchun
mahkumlar orasida tif kasalligi keng tarqaldi, buning natijasida mahbuslarning 80% gachasi vafot etdi.
Jozef Zaplata — Rim-katolik cherkovi xodimi;
Stanislav Pavlovskiy — polshalik geograf.
1. Epstein, Catherine. Model Nazi - Arthur Greiser and the Occupation of Western Poland (http
s://books.google.com/books?id=z3Q9Va1J5fAC&q=Ernst+Damzog&pg=PT182). New York:
Oxford University Press, 2010 — 145 bet. ISBN 978-0199646531. 
2. Friedlander, Henry. The Origins of Nazi Genocide: From Euthanasia to the Final Solution (htt
ps://books.google.com/books?id=gqLDEKVk2nMC). UNC Press, 1997 — 138 bet.
ISBN 978-0807846759. 
3. Holocaust Research Project.org. „Lange, Herbert; SS-Hauptsturmführer“ (http://www.holocau
stresearchproject.org/othercamps/chelmnoSSstafflist.html). Chelmno Death Camp Dramatis
Personae. Holocaust Education & Archive Research Team (2007). Qaraldi: 13-may 2013-yil.
Yacek Biesiadka, Anjey Gavlak, Shimon Kucharski, Mariush Voytsexovski: Twierdza
Poznan. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX va XX wieku, Wydawnictwo Rawelin,
Poznan 2006, ISBN 83-915340-2-2
Muzey veb-sayti (https://web.archive.org/web/20140426142745/http://www.muzeumniepodle
glosci.poznan.pl/index.php?module=htmlpages&func=display&pid=2)
(pol.)
 
)
Qamoqqa olish shartlari
Fort VIIning taniqli mahbuslari va qurbonlari
Manbalar
Adabiyotlar
Havolalar

---

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Fort_VII_(Poznan)_konslageri&oldid=3450805" dan 
olindi