Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanish tarixi
Download 0.59 Mb. Pdf ko'rish
|
HayitovaD
- Bu sahifa navigatsiya:
- Document Outline
|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI FIZIKA FAKULTETI F/19-01 guruh talabasi Hayitova Dilobar Shavkatovnaning ”Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanilishi” mavzusida tayyorlagan KURS ISHI Qabul qildi: Eshonqulov G‘. Toshkent-2022 Mundarija Kirish 3 1 Asosiy qism 4 1.1 Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanish tarixi . . . . . . . . . . 4 1.2 Lazer diagnostikasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 1.3 Lazerlardan ko‘z kasalliklarini davolashda foydalanish . . 14 Xulosa 17 Adabiyotlar 18 2 Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. Zamonaviy tibbiyotda fan va texnikaning ko’plab yutuqlari qo’llaniladi. Ular kasalliklarni o’z vaqtida tashxislashga yordam beradi va ularni muvaffaqiyatli davolashga yor- dam beradi. Shifokorlar o’z faoliyatlarida lazer nurlanishining imkoniy- atlaridan faol foydalanmoqdalar. To’lqin uzunligiga qarab, tananing to’qimalariga turli xil ta’sir ko’rsatishi mumkin. Shuning uchun olim- lar klinik amaliyotda keng qo’llaniladigan ko’plab tibbiy ko’p funksiyali asboblarni ixtiro qilishdi. Hozirgi kunda kasalliklarni erta aniqlash va asoratlarsiz davolashda lazerlarning ahamiyati katta. Shu sababli lazer texnologiyalarini tibbiy- otga, ayniqsa, xirurgiyaga tatbiq etish masalalari juda dolzarb hisoblanadi. Kurs ishining maqsadi. Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanish usullar- ini hamda lazer nurlanishining inson organizmiga ta’sirini o‘rganish Kurs ishining vazifalari. Impulsli, uzluksiz rejimda ishlaydigan lazerlardan turli maqsadlarda foydalanish, xirurgiyada jarrohlik amaliy- otini amalga oshirish uchun mos parametrli lazerni tanlash usullarini tahlil qilish. Kurs ishining hajmi. Kurs ishi kirish, uchta bob, xulosa va foy- dalanilgan adabiyotlar qismlaridan iborat bo‘lib, jami 17 sahifa. Kurs ishida ta 5 ta rasmdan foydalanilgan. 3 1 Asosiy qism 1.1 Lazerlarning tibbiyotda qo‘llanish tarixi Sanoat lazerlarining paydo bo’lishi jarrohlikning yangi davrini bosh- lab berdi. Shu bilan birga, metallni lazer bilan qayta ishlash bo’yicha mutaxassislarning tajribasi foydali bo’ldi. Ko’zning ajratilgan to’r par- dasini lazerli payvandlash - bu nuqta bilan aloqa qilish; lazer skalpel - avtogen kesish; suyaklarni payvandlash - termoyadroviy payvandlash; mushak to’qimalarining ulanishi ham qarshilik payvandlashdir. Lazer nurlanishining har qanday ta’siri bo’lishi uchun, to’qima uni o’zlashtirishi kerak. Jarrohlikda eng mashhur lazer - CO 2 lazeridir. Boshqa lazerlar monoxromatikdir, ya’ni ular faqat o’ziga xos rangga ega bo’lgan ba’zi biologik to’qimalarni isitadi, yo’q qiladi yoki payvandlaydi. Masalan, argon lazer nurlari shaffof bo’lmagan shishasimon tanadan erkin o’tadi va o’z energiyasini qizil rangga yaqin to’r pardasiga be- radi. Ko’p hollarda karbonat angidrid lazer mos keladi, masalan, siz har xil rangdagi matolarni bir -biringizga kesishingiz yoki payvandlashingiz kerak. Biroq, bu boshqa muammoni keltirib chiqaradi[1]. To’qimalar qon va limfa bilan to’yingan, ko’p suvni o’z ichiga oladi va suvdagi lazer nurlanishi energiyani yo’qotadi. Lazer nurining energiyasini os- hirish mumkin, lekin bu to’qimalarning yonishiga olib kelishi mumkin. Jarrohlik lazerlarini yaratuvchilar har xil fokuslarga murojaat qilish- lari kerak, bu esa uskunaning narxini ancha oshiradi. Metall payvand- lash bo’yicha mutaxassislar yupqa metall plitalar paketini kesishda ular bir -biriga mahkam o’rnashib turishi zarurligini, qarshilik nuqtali pay- vandlashda payvandlanadigan qismlarning bir -biri bilan yaqin aloqada 4 bo’lishi uchun qo’shimcha bosim zarurligini uzoq vaqtdan beri bilishadi. Bu usul jarrohlikda ham qo’llanilgan: professor O.I.Skobelkin va uning hammualliflari to’qimalarni payvandlashda ularni qonni siqib chiqarish uchun biroz siqib qo’yishni taklif qilishgan. Yangi usulni amalga oshirish uchun bugungi kunda oshqozon -ichak trakti jarrohligida, o’t yo’llari, taloq, jigar va o’pkada operatsiyalarda ishlatiladigan asboblarning bu- tun majmuasi yaratildi[5]. Lazerli tibbiyot uchta asosiy yo’nalish bo’yicha rivojlanadi: jarrohlik, terapiya va diagnostika. Lazer nurlanishining to’qimalarga ta’siri nurlan- ish diapazoni, to’lqin uzunligi va emitentning foton energiyasi bilan bel- gilanadi. Umuman olganda, tibbiyotda organizmdagi lazer ta’sirining barcha turlarini ikki guruhga bo’lish mumkin: - Kam intensivlikli lazer nurlanishi; - Yuqori intensiv lazer nurlanishi. Bunday lazerga ta’sir qilish tanadagi to’qimalarda biofizik, shun- ingdek kimyoviy jarayonlarning o’zgarishiga olib kelishi mumkin. Shun- ingdek, bunday terapiya metabolizmning o’zgarishiga (metabolik jaray- onlar) va uning bioaktivatsiyasiga olib keladi. Kam intensiv lazerning ta’siri asab to’qimasida morfologik va funktsional o’zgarishlarni keltirib chiqaradi. Shuningdek, bu ta’sir yurak-qon tomir tizimini va mikrosirkulyat- siyani rag’batlantiradi. Yana bir past intensivlikdagi lazer uyali, shun- ingdek to’qima teri elementlarining biologik faolligini oshiradi va mushak- lardagi hujayralararo jarayonlarning faollashishiga olib keladi. Uning ishlatilishi redoks jarayonini boshlash imkonini beradi. Bundan tashqari, ta’sir qilishning shunga o’xshash usuli tananing umumiy barqarorligiga 5 ijobiy ta’sir qiladi. Ushbu terapiya usuli yallig’lanishni bartaraf etishga, shishishni ka- maytirishga, og’riqni yo’q qilishga va regeneratsiya jarayonlarini faol- lashtirishga yordam beradi. Bundan tashqari, u fiziologik funktsiyalarni va immunitet reaktsiyasini rag’batlantiradi. Ushbu ta’sir qilish usuli har xil lokalizatsiyaning o’tkir va surunkali yallig’lanish jarayonlari, yumshoq to’qimalarning shikastlanishi, kuyish, muzlash va teri kasalliklari bo’lgan bemorlarga buyuriladi. Uni periferik asab tizimining kasalliklari, mushak-skelet tizimining kasalliklari, shun- ingdek, yurak va qon tomirlarining ko’plab kasalliklari uchun qo’llash mantiqiy. Kam intensivlikdagi lazer nurlanishi nafas olish, ovqat hazm qilish, genitouriya, KBB kasalliklari va immunitet holatining buzilishlarida ham qo’llaniladi. Ushbu terapiya usuli stomatologiyada keng qo’llaniladi: og’iz bo’shlig’i shilliq pardalari, periodontal kasalliklar va TMJ (temporomandibular qo’shma) tuzatishlarida. Bundan tashqari, bu lazer yordamida tishlarning qattiq to’qimalarida, kariyes, pulpit va periodontitda, yuz og’rig’ida, yallig’lanish jarohat- lari va shikastlanishlarda yuzaga keladigan asabiy bo’lmagan lezyonlar davolanadi. Yuqori intensivlikdagi lazer nurlanishi ko’pincha jarrohlikda va uning turli sohalarida qo’llaniladi. Axir, yuqori intensivlikdagi lazer nurlan- ishining ta’siri to’qimalarni kesishga yordam beradi (lazerli skalpel kabi ishlaydi). Ba’zan u antiseptik ta’sirga erishish, pıhtıla¸sma plyonkasini yaratish va agressiv ta’sirlarga qarshi himoya to’sig’ini yaratish uchun 6 1-rasm. Ikki muhit chegarasida lazer nurining harakati ishlatiladi. Bundan tashqari, bunday lazer metall protezlarni va turli xil ortodontik jihozlarni payvandlash uchun ishlatilishi mumkin. Ushbu ta’sir qilish usuli to’qimalarning termal kuyishini keltirib chiqaradi yoki ularning ivishiga olib keladi. Tegishli hududlarning bug’lanishi, yon- ishi yoki karbonlanishiga olib keladi. Tanaga ta’sir qilishning ushbu usuli urologiya, ginekologiya, oftal- mologiya, otolaringologiya, ortopediya, neyroxirurgiya va boshqa so- halarda turli xil jarrohlik aralashuvlarni amalga oshirishda keng qo’llaniladi. Shu bilan birga, lazer jarrohligi ko’plab afzalliklarga ega: • deyarli qonsiz operatsiyalar; • maksimal aseptiklik (bepushtlik); • operatsiyadan keyingi asoratlarning minimal darajasi; • qo’shni to’qimalarga minimal ta’sir; 7 • operatsiyadan keyingi qisqa muddat; • aniqlik; • chandiq paydo bo’lish ehtimolining pasayishi. Og’iz bo’shlig’i shilliq qavati va periodontal kasalliklarni davolash bo’yicha adabiyot ma’lumotlarini tahlil qilish shuni ko’rsatadiki, ba’zi dorilar, ayniqsa, antibiotiklar va steroidli dorilar tupurikning oksidlanish- qaytarilish potensialini o’zgartiradi, lizozim faolligini susaytiradi, allergik reaktsiyalar, organizmning patogen ta’sirga chidamliligi pasayishiga olib keladi. Bularning barchasi og’iz mukozasida va periodontiumda pa- tologik jarayonning borishini va davolashini murakkablashtiradi. Lazer nurlanishining biologik to’qima bilan o’zaro ta’siri tabiati lazer nurlanishining quvvat zichligiga va o’zaro ta’sir vaqtiga bog’liq. Lazer nurlari yordamida to’qimalarni kesish tezligi jarroh tomonidan empirik tarzda tanlanadi, bu to’qima turiga va tanlangan lazer nurlanish parametr- lariga qarab kesishning kerakli sifatiga bog’liq. Kesish tezligini sekin- lashtirish to’qimalarni karbonlashtirilishini kuchayishiga va pıhtıla¸sma chuqur zonasining shakllanishiga olib kelishi mumkin. Super zarba ho- latida va ayniqsa puls-davriy rejimda atrofdagi to’qimalarning haddan tashqari qizishi bilan bog’liq karbonizatsiya va nekroz deyarli lazer nurin- ing har qanday tezligida chiqarib tashlanadi. Tibbiy amaliyotda ishlati- ladigan asboblarning asosiy xususiyatlari. Radiatsiya to’lqin uzunligi 10,6 µm. Chiqish radiatsiyasining kuchi (sozlanishi) 0,1-50 W. ”Tibbiy impuls” rejimida quvvat 50 W. Yuqoridan lazer nurlanishining quvvat zichligi shartli ravishda impulsli lazerlar uchun 50-150 W/sm 2 va doimiy lazerlar uchun 10 W/sm 2 bilan cheklangan. Mato ustidagi lazer nurlar- 8 ining diametri (o’zgartirilishi mumkin) - 200; 300; 500 mikron. Asosiy nurlanishni diyot lazer nurlari bilan boshqarishi - 2 mW, 635 nm. Radiat- siya rejimlari (o’zgartirilishi mumkin) - doimiy, yurak urish davri, tibbiy impuls. Radiatsiya ta’sir qilish vaqti (sozlanishi) - 0,1-25 minut. Pulsat- siyalanuvchi davriy rejimda (sozlanishi) nurlanish pulsining davomiyligi 0,05-1,0 s ni tashkil qiladi. Pulslar orasidagi pauza davomiyligi 0,05-1,0 s. Masofadan boshqarish pulti. Oyoq pedalini yoqish va o’chirish. Yonish mahsulotlarini olib tashlash - tutunni evakuatsiya qilish tizimi. Ishlay- digan bo’shliqning radiusi 1200 mm gacha. Sovutish tizimi avtonom, havo-suyuq turdagi. Operatsion xonasining qavatiga yoki stoliga joy- lashtirish. Quvvat manbai (o’zgaruvchan tok) - 220 V, 50 Hz, 600 W. Umumiy o’lchamlari, massasi farq qiladi. Ko’rinib turibdiki, jarrohlik uchun lazer va boshqa tibbiy lazerlar o’rtasidagi asosiy farq yuqori ra- diatsiya kuchi, ayniqsa pulsda. Bu zarba davomida to’qima moddasi nurlanishni qabul qilishi, isishi va atrofdagi havo bo’shlig’iga bug’lanib ketishi uchun zarurdir. Asosan, barcha jarrohlik lazerlari o’rta infraqizil optik diapazonda ishlaydi. 9 1.2 Lazer diagnostikasi Tibbiyotda lazerlar 80-yillarda AQSh kasalxonalari va klinikalarida keng qo’llanila boshlandi. Keyin ularning ko’plari karbonat angidrid va argon lazerlaridan foydalanishgan va ular jarrohlik va oftalmologiyada ishlatilgan. O’sha davrdagi lazerlarning kamchiliklari shuni yozish mumkinki, ular doimiy doimiy nurlanishiga ega edi, bu aniqroq ishlash imkoniya- tini istisno qildi, bu davolangan maydon atrofidagi to’qimalarga termal shikast etkazdi. O’sha paytda lazer texnologiyalarining muvaffaqiyatli qo’llanilishi juda katta tajribani talab qildi. Tibbiyot uchun lazerli texnologiyalarni rivojlantirishdagi navbatdagi qadam impulsli lazer ixtiro qilindi. Bunday lazer atrofdagi to’qimalarga zarar bermasdan, faqat muammoli hududda harakat qilishga imkon berdi[5]. 90-yillarning boshlarida skanerlash texnologiyalari ishlab chiqilgan va joriy qilingan. Lazerni qayta ishlashning aniqligi endi kompyuter tomonidan boshqarildi va terining lazer bilan qayta tiklanishini amalga oshirish mumkin bo’ldi, bu esa mashhurligini ancha oshirdi. Bugungi kunda lazerlarni tibbiyotda qo’llash sohasi juda keng. Bular jarrohlik, oftalmologiya, stomatologiya, neyroxirurgiya, kosmetologiya, urologiya, ginekologiya, kardiologiya va boshqalar. Siz tasavvur qil- ishingiz mumkinki, bir paytlar lazer skalpelga yaxshi alternativa bo’lgan, ammo bugungi kunda u saraton hujayralarini olib tashlash, turli a’zolarda juda aniq operatsiyalarni bajarish va saraton kabi dastlabki kasalliklarda jiddiy kasalliklarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin. Endi tibbiyotda lazerli texnologiyalar lazer terapiyasi, fizioterapiya, dori-darmonlar va ultratovush bilan birgalikda davolash usullarini ishlab chiqishga kirish- moqda. Masalan, yiringli kasalliklarni davolashda lazer bilan davolash, 10 antioksidantlar va turli xil biologik faol materiallardan foydalanishni o’z ichiga olgan chora-tadbirlar ishlab chiqilgan. Ushbu diagnostika usuli progressiv tarzda rivojlanmoqda. Bu usul ko‘plab jiddiy kasalliklarni rivojlanishning dastlabki bosqichida aniqlash imkonini beradi. Lazerli tashxis terining, suyak to’qimalarining va ichki organlarning saraton kasalligini aniqlashda yordam beradi degan dalil- lar mavjud. U oftalmologiyada - kataraktni aniqlash va uning bosqi- chini aniqlash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, bunday tadqiqot usuli gematologlar tomonidan qo’llaniladi - qon hujayralaridagi sifat va miq- doriy o’zgarishlarni o’rganish uchun. 2-rasm. Lazer nurlanishining inson to‘qimasiga ta’siri Lazer nurlanishi hujayralarning proliferativ faolligini sezilarli dara- jada 1,3-3,5 barobar oshiradi. Aniqlanishicha, lazer nuri og’iz shilliq qa- vatining shikastlanishiga yallig’lanishga qarshi ta’sir ko’rsatadi, epitelizat- siyaning tezlashishiga va nuqson sohasidagi shilliq qavat to’qimalarining tiklanishiga yordam beradi. Bu ta’sir birinchi navbatda hujayralarda DNK sintezining kuchayishi bilan bog’liq. Aniqlanishicha, nurlanish paytida qon ta’minoti intensivligi 20%ga oshadi. Vazokonstriktor nurlan- 11 ishining optimal dozasi 100 mW/s 2 (GNL uchun) ga teng. Konstrik- tor reaksiyasi rivojlanishi bilan ba’zi tadqiqotchilar klinikada kuzatilgan lazer nurlanishining analjezik ta’sirini ham bog’laydilar. Tilning shilliq qavatining travmadan keyingi regeneratsiyasi modeli bo’yicha o’tkazilgan tajribada, geliy-neon lazer nuriga ta’sir qilgandan so’ng, yarani tezroq va yaxshiroq epitelizatsiyasi (quvvat zichligi 200 mW/sm 2 , bitta ta’sir qilish bilan) va 1 mW/sm 2 kundalik ta’sir bilan) qayd etilgan[3]. GNL nurlari bilan kundalik nurlanishning 1, 3 va 6 sessiyalaridan so’ng tish go’shtining ultrastrukturasini o’rganish, tish go’shtining asosiy element- lari tomonidan aniq reaktsiya mavjudligini ko’rsatdi. Stratum corneumn- ing epiteliya hujayralarida engil vakuolalar va kuchli osmotik bo’laklar, gran¨ uler qatlamda esa osmotik granulalar soni ortadi. Mushak tolalar- ida ko’p miqdordagi mitoxondriyalar paydo bo’ladi va qon tomirlarida eritrotsitlar to’planishi aniqlanadi. Bularning barchasi lazer nurlanishi ta’sirida hujayralarda moddalar sintezi kuchayganidan dalolat beradi [4]. Shunday qilib, hujayra proliferatsiyasini rag’batlantirish 10 dan 100 mW/ sm 2 gacha bo’lgan quvvat zichligida kuzatiladi, bitta maydonga 30 s dan 5 min gacha ta’sir qiladi; yallig’lanishga qarshi va og’riq qoldiru- vchi ta’sir-100-200 mW/sm 2 quvvat zichligida, har bir maydonga 2-5 daqiqa ta’sir qilish; inhibitiv ta’sir-100-400 mW/sm 2 quvvat zichligida va 1-6 daqiqa ta’sir qilish orqali amalga oshiriladi. Shuni ta’kidlash kerakki, lazer nurlanishining quvvat zichligining ko’rsatilgan qiymatlar- iga maxsus optik tolalar yordamida erishiladi. Yarimo’tkazgichli im- pulsli lazerlar, xususan, ALT ”Matritsa” uchun infraqizil spektrning (LO4) boshlari ko’p hollarda yorug’lik qo’llanmasisiz bajarishga imkon beradi. Qachonki ko’zgu va ko’zgu-magnit qo’shimchalari yordamida 12 zararlangan hududning proektsiyasiga ta’sir o’tkazilsa. Bu ko’pincha samaraliroq va bunday talabni talab qilmaydi yuqori zichlik kuch In- fraqizil impulsli infraqizil nurlanishning xususiyatlari ancha past energiya yukida (quvvat zichligi) yuqori samaradorlikdagi lazer terapiyasi usullar- ini amalga oshirish imkonini beradi. Ko’rsatilganki, lazerli impulsli in- fraqizil nurlanish 0,03-0,86 J/sm 2 dozada uyali tuzilmalarning prolif- erativ faolligi jarayonlarini 0,22 J/sm 2 dozada maksimal ta’sir bilan rag’batlantiradi. Holbuki GNL (qizil spektrning uzluksiz nurlanishi) uchun maksimal effektga 3 J/sm 2 ga erishiladi. Yuzning odontogen flegmonalari bo’lgan bemorlarni kompleks davolashda har ikki turdagi nurlanishning kombinatsiyalangan ta’siridan foydalanish davolashning eng yaxshi natijalarini olish, nogironlik davomiyligini o’rtacha 8 kunga qisqartirish imkonini beradi[7]. 35-50 mT doimiy magnit maydon bilan birgalikda impulsli infraqizil lazer nurlanishidan ortodontik davolanish- ning barcha bosqichlarida samarali foydalanish mumkin. Asoratlar va relapslarning yo’qligi, umuman shifokorlar va hamshiralarning ish unum- dorligining oshishi umumiy iqtisodiy samarani 36-43% ga beradi[6]. 13 1.3 Lazerlardan ko‘z kasalliklarini davolashda foydalanish Impulsli lazerlar tibbiyotda, ayniqsa ko‘z jarrohligida ko‘p qo‘llaniladi. Masalan eksimer lazerlar yordamida ko‘zdagi uzoqdan ko‘rarlik, dixo- tomiya, glaukoma, katarakta kabi kasalliklarni davolashda foydalanish mumkin. 4-rasm. KrI lazerining nurlanish spektri Eksimer lazeri tibbiyotda, xususan, oftalmologiyada ko‘z gavharini tuzatish orqali ko‘rish o‘tkirligini normal holatga keltirishda ko‘p qo‘llaniladi. Bunda shoxpardaning yuqori epitelial qatlami lazer yordamida kesib olib tashlanadi. Bu jarayonni optik linzaning ozgina qismini kesib tashlab, fokus masofasini o‘zgartirishga o‘xshatish mumkin. Bu jarrohlik amaliy- 14 oti orqali uzoqdan ko‘rarlik yoki ko‘z xiralashishi kabi kasalliklar, shun- ingdek glaukoma va kataraktani davolash mumkin. Ushbu jarrohlik amaliyoti uch xil usulda amalga oshirilishi mumkin: 1. Fotorefraksion keratektomiya (FRK). Ilk marta 1985-yilda nemis shifokorlari Teo Zeyler va Vollenzek, ulardan keyinroq esa amerika- lik xirurg Maguerit Makdonald tomonidan qo‘llanilgan. Ko‘z shox- pardasining ustki qatlami lazer yordamida kesib olib tashlangan. Tiklanish jarayoni 3-4 kun davom etadi. Bemor bu vaqt davomida og‘riq va noqulaylik his qilishi mumkin. FRK asosan quyidagi maqsadlarda qo‘llaniladi: • yaqindan ko‘rarlik ( -1 dan — 6 dioptriyagacha); • astigmatizm (0,5 dan 3 dioptriyagacha) • uzoqdan ko‘rarlik (+3 dioptriyagacha) Bu usulga qadar ko‘z jarrohligida radial keratektomiya qo‘llangan. Bu usul asoschisi Svyatoslav Fedorov hisoblanadi. Unga ko‘ra, ko‘z shoxpardasining egriligi skalpel yordamida kesib o‘zgartirilgan. 2. Lasek. Lazer nuri bilan amalga oshirilgan jarrohlik amaliyotidan so‘ng, maxsus trepan (jarrohlik asbobi) va 20% li spirt eritmasi yor- damida ko‘z shoxpardasida o‘ta yupqa parda hosil qilishga asoslan- gan. Lazer nuri shoxpardaning eng ichki qatlamlariga ta’sir etadi, bu ta’sir to‘xtatilgandan so‘ng ustki qatlamda hosil qilingan yupqa parda maxsus linza yordamida shoxpardaga biriktiriladi. 3. Lasik. Shoxparda ustki qatlamidan o‘ta yupqa qatlamni xuddi ki- tob varag‘ini ochgandek ajratib olinadi (rasmga qarang). Shundan 15 5-rasm. Eksimer lazer yordamida ko‘z gavharini tuzatish bosqichlari so‘ng lazer yordamida shoxpardadagi anomal sohalar nurlantiriladi va ”kitob varag’i” yana o‘z holiga qaytarib qo‘yiladi. Bu amaliy- otdan so‘ng tiklanish juda tez amalga oshadi. Eng asosiysi, bemor noqulaylik va og‘riq his qilmaydi. 16 Xulosa Jarroh to’qimalarni ajratishda foydalanadigan asosiy vositalar skalpel va qaychi, ya’ni kesish asboblari. Ammo skalpel va qaychi bilan qilingan yaralar va kesmalar maxsus gemostazni talab qiladigan qon ketish bilan birga keladi. Bundan tashqari, to’qimalar bilan aloqa qilganda, kesish as- boblari kesma chizig’i bo’ylab mikroflorani va saraton hujayralarini yoy- ishi mumkin. Shu munosabat bilan, jarrohlar jarrohlik yarasida patogen mikroflorani va o’simta hujayralarini yo’q qilish bilan birga, qonsiz kesma hosil qiluvchi vositani o’z ixtiyorida bo’lishlarini orzu qilishgan. ”Quruq ishlash” sohasidagi aralashuvlar har qanday profil jarrohlari uchun juda mos keladi. Eksimer lazerlar asosan, impulsli rejimda ishlaydi. Ulardan tibbiy- otda ko‘z kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi. Bu jarrohlik amaliyoti og‘riqsiz kechadi va hech qanday chandiq qolmaydi. CO 2 lazeri esa asosan, zararli o‘simtalarni kuydirish yo‘li bilan olib tashlashda, teri jarrohligida qo‘llaniladi. Ushbu lazerning issiqlik ta’siri kuchli bo‘lgani uchun nurlantirish davomida ehtiyot choralarini ko‘rish lozim. 17 Adabiyotlar 1. O.Svelto, Principles of lasers, 2010 2. Faist, Jerome; Federico Capasso; Deborah L. Sivco; Carlo Sirtori; Al- bert L. Hutchinson; Alfred Y. Cho (April 1994). ”Quantum Cascade Laser”. 3. Razeghi, Manijeh (2009). ”High-Performance InP-Based Mid-IR Quantum Cascade Lasers”. IEEE Journal of Selected Topics in Quan- tum Electronics. 4. Walther, C.; Fischer, M.; Scalari, G.; Terazzi, R.; Hoyler, N.; Faist, J. (2007). ”Quantum cascade lasers operating from 1.2 to 1.6 THz”. Applied Physics Letters. 5. Benjamin S Williams, Terahertz quantum cascade lasers, 2003 6. https://samarapedsovet.ru 7. https://sccs.intelgr.com 8. https://dspace.mit.edu 18 Document Outline
Download 0.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|