M. V. Lomonosov va uning rus pedagogikasi va maktablar rivojidagi o’rni

M.V.Lomonosov va uning rus pedagogikasi va maktablar rivojidagi o’rni. Mixail Vasilevich Lomonosov — rus tabiatshunos olimi, rus adabiy tilining asoschisi, shoir, rassom, tarixchi. Moskvada, Kievda (1734), so’ngra Peterburg akademiya universitetida o’qigan (1735). 1736 yildan Germaniyaning Merburg va Frayburg universitetlarida kimyo va metallurgiya fanlaridan ta’lim olgan. Peterburg Fanlar Akademiyasining birinchi akademigi (1745). 1748 yilda Rossiya Fanlar Akadeemiyasi qoshida 1-kimyoviy labooratoriyaga asos solgan. 1755 yilda Lomonosovning tashabbusi bilan Moskva univeersiteti tashkil etilgan (keyinchalik unga Lomonosov nomi berilgan). Moddalarning atom-molekulyar tuzilishi haqidagi tushunchalarni rivojlantirgan, kimyoviy reaktsiyalarda massaning saqlanish qonunini topgan (1756), korpuskulyar (atom-molekulyar) ta’limoti asoslarini taklif etgan (1741 — 50). Venera sayyorasida atmosfera mavjudligini aniqlagan (1761). Falsafiy va grajdanlik ruhidagi rus odasining ijodkori. Dostonlar, she’riy nomalar, tragediyalar va hajviy asarlar, fundamental filologik tadqiqotlar hamda rus tilining ilmiy grammatikasi muallifi. Ranglar haqidagi nazariyani olg’a surgan. Bir qancha optik asboblar yasagan. Mozaika san’atini rivojlantirgan, smaltalar ishlab chiqarishga katta hissa qo’shgan, shogirdlari bilan birga koshinkor nAQShlarning yangi turlarini taklif etgan. Shvetsiya Fanlar Akademiyasi (1760), Bolonya FA (1764) faxriy a’zosi.

Bosqichlar pedagogik faoliyat

M.V. Lomonosov.

Birinchi bosqich (1742-1745). Xalq ta'limi. Rus tilida o'quv qo'llanmalarini ishlab chiqish.
Ikkinchi bosqich (1745-1749). Metodik ish. Seminarlar - universitetga! Yangi nizom ustida ishlash.
Uchinchi bosqich (1750-1755). Rossiyada ta'limni tashkil etish dasturi. Moskva universiteti (1755) va gimnaziya. Universitetga Vatan manfaati va shon-sharafi uchun xizmat qilish: fanni rivojlantirish, ilmiy bilimlarni ommalashtirish, pedagogik muammolarni hal qilish.
To'rtinchi bosqich (1756-1765). Rossiyada o'rta va oliy ta'limni rivojlantirish dasturi bo'yicha ishlarni yakunlash.

Lomonosov bolalarga ta'lim berishda ularning har birining irsiy va individual qobiliyatlariga e'tibor berish kerakligini ta'kidladi. U umumiy, o‘rta va oliy ta’lim o‘rtasidagi bog‘liqlikni ham ochib berdi. Lomonosovning eng muhim xizmatlaridan biri bu Moskva universitetining tashkil etilishi bo'lib, u erda nafaqat zodagonlar, balki quyi tabaqa vakillari ham oliy ma'lumotga ega bo'lishdi.

Frantsuz modasiga qoyil qolgan davrda Lomonosov o'z ona tilida o'qitishni joriy qildi. (Keyinchalik janob Fonvizin jaholat va parazitlik namunasi sifatida rus “savodli” Mitrofanushka Prostakov portretini chizadi). Lomonosov 1757 yilda "Rus grammatikasi" ni nashr etdi, u o'sha paytda rus maktabi uchun eng yaxshi darslik bo'ldi, uning qoidalari bugungi kungacha o'zgarmadi.
Lomonosovning pedagogik faoliyatida bir qancha bosqichlarni shartli ravishda ajratish mumkin.
Birinchi bosqich (1742-1745) olimning o‘qituvchilik faoliyati bilan bevosita bog‘liq. Lomonosov imperiya aholisining aksariyati savodsiz degan xulosaga keldi . Bir qancha maktablar ochilishi, xalq maorifini markazlashtirish kerak. Lomonosov Fanlar akademiyasining barcha a'zolari pedagogik faoliyat bilan shug'ullanishi kerak degan g'oyani himoya qildi.
1742 yil 1 sentyabrdan boshlab o'qishi kerak bo'lgan ommaviy ma'ruzalar dasturini ishlab chiqdi . ­Ammo shu paytgacha imperiyada rus tilida darsliklar bo‘lmagan. Bu uni darhol turli fanlar bo'yicha o'quv qo'llanmalarini ishlab chiqish bilan shug'ullanishga majbur qildi. 1742 yilda Lomonosov allaqachon "Konchilik fanining birinchi asoslari yoki kon kitobi" qo'llanmasini yozgan edi; 1743-yilda “Shirin soʻzni sevuvchilar manfaati uchun tuzilgan ritorika boʻyicha ixcham qoʻllanma”ni tayyorladi; 1745 yilda talabalar uchun lotin tilidan fizika darsligini tarjima qilgan.