Mantiq ilmining predmeti va ahamiyati. Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari. Tushuncha – tafakkur shakli sifatida

5-mavzu: Mantiq
Reja:

1. 
   Mantiq ilmining predmeti va ahamiyati.
   
2. 
   Tafakkurning mantiqiy shakllari va qonunlari.
   
3. 
   Tushuncha – tafakkur shakli sifatida.
   
4. 
   Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida.
   
5. 
   Mulohazaning kompleks tahlili: tarkibi, ifodalanishi, chinlik qiymati, turlari.
   
6. 
   Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi: tuzilishi, turlari va umumiy qoidalari.
   
7. 
   Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari.
   

Tayanch so‘z va iboralar: Logika, mantiq, tafakkur, tafakkur shakllari, tafakkur qonunlari, ayniyat qonuni, nozidlik qonuni, uchinchisi istisno qonuni, yetarli asos qonuni, formal mantiq, dialetik mantiq, matematik mantiq, simvolik mantiq, tushuncha, belgi, hukm, oddiy hukm, murakkab hukm, subyekt, predikat, mantiqiy bog‘lama, “mantiqiy kvadrat”, xulosa chiqarish, deduksiya, induksiya, analogiya, sillogizm, dalillash, isbotlash, rad etish, tezis, asoslar (argumentlar), faraz, nazariya, gipoteza, aksioma.


Mavzu yuzasidan nazorat savollari

1. 
   Formal mantiq nimani o‘rganadi?
   
2. 
   Mantiq so‘zining lug‘aviy ma’nosi nima?
   
3. 
   Mantiq fanining predmeti, maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
   
4. 
   Bilish shakllari va bosqichlari qaysilar?
   
5. 
   Tafakkur so‘zining ma’nosini izohlang.
   
6. 
   Tafakkurning asosiy xususiyatlari qaysilar?
   
7. 
   Tushuncha, hukm, xulosani izohlab bering?
   
8. 
   Formal mantiqning asosiy qonunlari (tafakkur qonunlari) qaysilar?
   
9. 
   Ayniyat qonunidan kelib chiqadigan asosiy talab nimadan iborat?
   
10. 
    Nozidlik qonunining mohiyati nimada?
    
11. 
    Uchinchisi – istisno qonuni fikr yurituvchi subyekt oldiga qanday talabni qo‘yadi?
    
12. 
    Yetarli asos qonuni o‘zida to‘g‘ri muhokama yuritish uchun zarur bo‘lgan qanday talabni ifoda etadi?
    
13. 
    Tushuncha deb nimaga aytiladi?
    
14. 
    Tushunchaning qanday turlari mavjud?
    
15. 
    Tushunchalar o‘rtasida qanday munosabatlar bor?
    
16. 
    Hukmning mohiyati nima?
    
17. 
    Hukmning asosiy vazifasi.
    
18. 
    Hukm voqelikka mos kelish darajasiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
    
19. 
    Hukmlar tuzilishiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
    
20. 
    Oddiy hukmlar deb qanday hukmlarga aytiladi?
    
21. 
    Murakkab hukm deb nimaga aytiladi?
    
22. 
    Murakkab hukmning qanday turlarini bilasiz?
    
23. 
    Mantiqiy kvadratni tushuntirig.
    
24. 
    Predikatning mazmuniga ko‘ra oddiy hukm turlari qaysilar?
    
25. 
    Xulosa chiqarish nima?
    
26. 
    Xulosa chiqarishning qanday turlari mavjud?
    
27. 
    Deduktiv xulosa chiqarishning asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
    
28. 
    Sillogizm qanday xulosa chiqarish usuli?
    
29. 
    Induktiv xulosa chiqarishning mazmuni qanday?
    
30. 
    Bevosita xulosa chiqarish qanday shakllarda amalga oshadi?
    
31. 
    Analogiya bo‘yicha xulosa chiqarishning asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
    
32. 
    Isbotlash tushunchasini izohlab bering?
    
33. 
    Muammo nima?
    
34. 
    Faraz, nazariya, muammo tushunchalari tushuntirib bering?
    
35. 
    Muammoli vaziyat nima?
    
36. 
    Isbotlash turlari: bevosita va bilvosita isbotlash qanday bo‘ladi?
    
37. 
    Raddiya va rad etish usullarini tushuntirib bering?
    
38. 
    Gipoteza tushunchasi va gipotezani qurish qanday?
    
39. 
    Gipotezaning mohiyati nimada va uning qanday turlari mavjud?
    

Mustaqil ish mavzulari

1. 
   Tafakkur inersiyasining amal qilish mexanizmlari mavzusida esse tayyorlash
   
2. 
   Tusiy va Ibn Sinoning mantiqiy qarashlari mavzusida esse tayyorlash.
   

Qo‘llanadigan ta’lim texnologiyalari: "Klaster", “Loyiha”, "Blits-so‘rov" "Aqliy hujum" metodlaridan foydalanish.


Adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston strategiyasi. –T.: O‘zbekiston, 2021.
   
2. 
   Shermuxamedova N.A. Gnoseologiya - bilish nazariyasi. -Toshkent: “Noshir”, 2011.
   
3. 
   Мартишина Н. И. Логическая компетентность как основа науки и профессионального образования // Высшее образование в России. – 2011. – № 5.
   
4. 
   Пулатова Д., Файзиходжаева Д. Мантиқ. – Т.: “Premier Print”. 2013
   
5. 
   Файзиходжаева Д. Мантиқ. Изоҳли луғат. – Т.: “TAMADDUN”. 2015.
   
6. 
   Фалсафа қомусий луғат. Т. 2004.
   
7. 
   Хайруллаев М., Ҳақбердиев М. Мантиқ. –Т.: Ўқитувчи, 1993.
   
8. 
   Шарипов М. Файзихўжаева Д. Мантиқ. –Т.: Унверситет, 2007.
   
9. 
   Шарипов М., Файзихўжаева Д. Мантиқ. Ўқув қўлланма, –Т.: 2004.
   

Шермуҳамедова Н. Фалсафа ва фан методологияси. –Т.: Ахборот технологиялари,