Markaziy osiy madanyati rivojlanishida zardushtiylikning orni

Markaziy osiy madanyati rivojlanishida zardushtiylikning orni
Reja

• Zardusht hayoti va foialati;

2) Zardusht talimoti;

• ZardushTiylikning shoh Vishtaspa tomonidan qollanilishi;
• Avesto zardushtilikning asosiy manbasi.

Zardusht Zaratushtra, Avesto tili boʻyicha Zoroastr ma'nosini beradi.(mil. av. taxminan 618, Xorazm — mil.av. 554, Balx)— zardushtiylik asoschisi; Movarounnahr, Xuroson va Eron xalklarining birinchi voizi, shoir, din peshvosi; paygʻambar. 3. Spitama urugʻining raisi Purushasp xonadonida tugʻilgan. Onasining nomi Dugʻdova. 3. 15 yoshgacha zamonasining donishmandi Barzin Kuras qoʻlida diniy qonunlar, tabiatshunoslik, voizlik, kalomi badiʼ fanlari boʻyicha taʼlim oladi, harbiy xunarlarni egallaydi. 16 yoshida Turon — Eron jangida ishtirok etadi. Oʻz qavm va qabilalari peshqadam vakillarining koʻpxudolik udumlariga qarshi harakatiga qoʻshildi va 19 yoshida yakka tangrini kashf etish umidida Sablon togʻiga chiqib ketadi. 20 y. gʻorda yashaydi. Rivoyatlarga koʻra, 3. navroʻz kunlarining birida kohinlar boshchiligida muqaddas ichimlik — "Hum" tayyorlashga kirishgan.
Erta tongda u daryodan suv olish uchun qirgʻoqqa tushgan. Suv olib boʻlgach, koʻziga qirgʻokda turgan porloq xilqat — "Vohumana" koʻrinadi va uning sehrli nuriga ergashadi. Nihoyat, u ezgu va ulugʻ xudo Ahuramazda huzuriga boradi. Ahuramazda oʻzining butun borliqni yaratgan xudo ekani haqidagi xabarni bildirish uchun odamlar orasidan Z.ni tanlaganini aytadi (bu vaqtda u 40 yoshga toʻlgan edi). Shu kundan boshlab 3. zardushtiylik dinining paygʻambariga aylanadi. "Gatlar" deb atalgan, qoʻshiq qilib aytishga moʻljallangan sheʼrlar yaratadi. Soʻngra shaharu qishloq kezib, yakka tangri gʻoyasini targʻib etadi, tarafdorlar orttiradi. Bundan xavfsiragan Turon shohi Arjasp Z.ni dorga osish haqida farmon chiqaradi. 3. 300 maslakdoshi bilan Balxga, soʻng Seyistonga qochib ketadi. Shim. Eronda zardushtiylik diniga asos soladi. 3. Eron shohi Gushtasp qabulida boʻlib, uni va donishmand vaziri Jomaspni yakka tangri Ahuramazda haqidagi taʼlimotiga ishontiradi. Shundan soʻng , Gushtasp farmoniga koʻra, Eron xududida zardushtiylik dini joriy etiladi. Buni eshitgan Arjasp Gushtaspga Z.ni hibsga olib xuzuriga joʻnatish haqida talab-noma yuboradi.
Yana bir boshqa fikr «Sharq teoriya»si bo‘lib, bunga ko'ra Zardusht vatani va zardushtiylikning ilk tarqalgan joyi Xorazm hisoblanadi va ko'pchilik manbashunoslar shu teoriya tarafdoridirlar. Xorazm birinchi bo'lib Zardushtiylik muqaddas olovi «Atar — xurra» yoqilgan va Axuramazda Zardusht bilan bog'langan joy hisoblanadi. Zardushtiylikning asosiy manbasi hisoblangan Avestoda: "birinchi bor muqaddas olov «Atarxurra» «Eran-vej» (baʼzi manbalarda «Ayrian vedja»)da yoqildi" deyiladi.
. Buni eshitgan Arjasp Gushtaspga Z.ni hibsga olib xuzuriga joʻnatish haqida talab-noma yuboradi. Gushtasp bu talab-ni rad etadi. Arjasp 300 ming lashkar bilan Eronga hujum qilib, Balx, Seyiston, Bexruz sh.larini vayron qiladi. Gushtaspning 4 oʻgʻlini jangda oʻldiradi, keksayib qolgan otasi Luxraspni qatl etib, Gushtaspning oʻgʻli Isfandiyorni zindonband qilib, koʻp oʻlja bilan qaytadi. Arjaspning ikkinchi hujumi paytida zindondan qochgan Isfandiyor mudofaa janglarini yaxshi uyushtirib, gʻanimlarni tormor etadi. Natijada turonliklar ham zardushtiylik dinini qabul qiladilar. Gushtasp farmoniga koʻra, shahar va qishloklarda yangi ibodatxona — otashkadalar qurila boshlanadi. 3. Balxda qurilgan shunday otashkadaning ochilishida ishtirok etadi va ibodat paytida koʻpxudolik tarafdori Bratarvaxsh tomonidan chavokdab oʻldiriladi. Z.ning Istavatr, Uruvatr, Puruchitra ismli oʻgʻillari, Frini, Trini, Puruchisto ismli qizlari boʻlgan. 3. oʻz taʼlimotini — Avestoaa. bayon etadi. Tilshunoslik maʼlumotlari va kitob mazmuni Avestoning faqat ayrim qismi taxminan bir vaqtda yozilganligini koʻrsatadi.[1][2]
Ama-kuch-qudrat va bahodirlik ilohi. U haroratda iloh Bahromning nomi bilan baqamti qo' tekshiruvi va “mahluqlar sarasi , yaxshisi “ yoxud “”zabardast” sifatlari bilan ziynatlanadi. “Bahrom yasht”da iloh Bahrom novvos va ot jasadning oldida namoyon bo'ladi. Shunda iloh Ama novvos shohida va o't peshonasida ko'zga yomon. Ama-kuch-qudrat va bahodirlik ilohi. U haroratda iloh Bahromning nomi bilan baqamti qo' tekshiruvi va “mahluqlar sarasi , yaxshisi “ yoxud “”zabardast” sifatlari bilan ziynatlanadi. “Bahrom yasht”da iloh Bahrom novvos va ot jasadning oldida namoyon bo'ladi. Shunda iloh Ama novvos shohida va o't peshonasida ko'zga yomon. Ashah (Asha)—to'g'rilik ma'nosini anglatib, Amshosipandlardan biri Ardabihisht. “Avesto” da “Ashah-Vahiyshta” nominatsiya o'zidir. "Ashah" hindiy va forsiy nusxalarida rostlik, haqiqat, hakam, olam tartibi, yaratilishning abadiy qonuni, mukammal nazm va tartib, murakkab kabi ma'nolarni anglatadi. “Ashah” ba'zida mazdaparastlarning o'rnida qo'llanilishi. Ehtimol o'zbek vafors tillarida “shoh “ so'zining o'zagi ham “ashah” dir. Amurdod—“Avesto”da “Amirmitota” pahlaviyda “Amurdod” ,forsiyda “Amurdod”yoki “Murdod” . Ma'nosi -"umrboqiylik", "abadiyat" . Ahuramazdaning ilohlaridan, “Yangi Avesto”da esa Amshoasipandlardan biri deyiladi.
Zardushtiylik o'tmish dinlarining eng kuchlilaridandir. Uning budda, xristianlik va islomga ma'lum darajada ta'siri bor. Yu. A. Rapoport Zardushtiylik o'tmish dinlarining eng kuchlilaridandir. Uning budda, xristianlik va islomga ma'lum darajada ta'siri bor. Yu. A. Rapoport Zardushtiylik o'z vaqtida insonning yer yuzida faravon yashashiga katta ahamiyat bergan eng muhim dindir. SF Oldenburg. Zardushtiylik yorug'lik va mehr - oqibat dinidir. U yovuzlik va qarshilikka qarshi turadi . Gegel “Osiyoning barcha farzandlari ichidan g'arb birinchi o'rinda zardushtni o'ziga ma'naviy ustoz qilib tanladi. Uning g'oyalari Iso Masih ta'limotidan oldin Yunonishtonni boyitgan edi. Zardushtni Platon ham bilar edi. Budda va Konfutsiylarning ovozlari Yevropaga yetib kelishi uchun ko'p vaqtlar kerak bo'ldi. Shu sababli Zardusht g'arbda qadim Osiyoning yagona donishmandi bo'lib qoldi'. Yan Dyushe Shu sababli Zardusht g'arbda qadim Osiyoning yagona donishmandi bo'lib qoldi'. Yan Dyushe Shu sababli Zardusht g'arbda qadim Osiyoning yagona donishmandi bo'lib qoldi'. Yan Dyushe